Gekleed in groene legerkledij en een blauwe garnizoenspet verscheen kolonel-majoor Amadou Abdramane, een woordvoerder van de heersende junta in Niger, vorige maand op de lokale televisie om de Verenigde Staten te bekritiseren en het langdurige militaire partnerschap tussen de twee landen te verbreken.
"De regering van Niger, rekening houdend met de aspiraties en belangen van haar bevolking, herroept met onmiddellijke ingang, de overeenkomst betreffende de status van het militair personeel van de Verenigde Staten en de civiele werknemers van het Ministerie van Defensie", zei hij. Hij benadrukte dat het 12 jaar oude veiligheidspact van de VS de grondwet van Niger schendt.
Een andere occasionele woordvoerder voor Niger, Insa Garba Saidou, verwoordde het in duidelijkere termen: “De Amerikaanse basissen en civiel personeel kunnen niet langer op Nigeriaanse bodem blijven.” Deze aankondigingen komen er op een moment dat het terrorisme in de West-Afrikaanse Sahel een hoge vlucht heeft genomen en in het kielzog van een bezoek aan Niger van een prominente VS-delegatie, met onder meer de assistent-staatssecretaris voor Afrikaanse Zaken, Molly Phee en Generaal Michael Langley, hoofd van het Africa Command van de VS (AFRICOM).
Nigers afwijzing van zijn bondgenoot is slechts de recentste klap voor Washingtons sputterende antiterrorisme-inspanningen in de regio. In de afgelopen jaren zijn langdurige militaire partnerschappen met Burkina Faso en Mali ook bekoeld na staatsgrepen door in de VS getrainde officieren. Niger was in feite het laatste grote bastion van Amerikaanse militaire invloed in de West-Afrikaanse Sahel.
Dergelijke tegenslagen zijn slechts de laatste in een reeks impasses, fiasco's of regelrechte nederlagen die kenmerkend zijn geworden voor de wereldwijde oorlog tegen terrorisme. In meer dan 20 jaar van gewapende interventies zijn de militaire missies van de VS herhaaldelijk mislukt doorheen Afrika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië, waaronder een sputterende patstelling in Somalië, een interventie die omsloeg in totale chaos in Libië en regelrechte implosies in Afghanistan en Irak.
Deze maalstroom van VS-nederlagen en terugtrekkingen heeft aan minstens 4,5 miljoen mensen het leven gekost, waaronder naar schatting 940.000 doden door rechtstreeks geweld, waarvan meer dan 432.000 burgers, volgens het 'Costs of War Project' van Brown University. Maar liefst 60 miljoen mensen zijn ook ontheemd geraakt door het geweld dat werd aangewakkerd door de ‘eeuwige oorlogen’ van de VS.
President Biden heeft zowel beweerd dat hij een einde heeft gemaakt aan deze oorlogen, als dat de VS ze in de nabije toekomst - mogelijk voor altijd - zal blijven voeren "om de mensen en belangen van de Verenigde Staten te beschermen". De tol is verwoestend, vooral in de Sahel, maar Washington heeft de tol die wordt gedragen door de mensen die het zwaarst getroffen zijn door de falende antiterrorisme-inspanningen, grotendeels genegeerd.
‘Terrorisme reduceren', leidt tot een toename van 50.000% in... ja!.. terrorisme
Ongeveer 1000 VS-militairen en civiele aannemers zijn gestationeerd in Niger, de meesten in de buurt van de stad Agadez op 'Air Base 201' aan de zuidelijke rand van de Sahara-woestijn. Deze buitenpost, die bij de lokale bevolking bekend staat als ‘Base Americaine’, is de hoeksteen van een archipel van militaire VS-basissen in de regio en vormt de sleutel tot de militaire machtsprojectie en bewakingsinspanningen van de VS in Noord- en West-Afrika. Sinds de jaren 2010 pompte Washington, in die buitenpost alleen, ongeveer een kwart miljard dollar.
Vanaf de begindagen van de wereldwijde Oorlog tegen Terrorisme focuste de VS op Niger en zijn buurlanden. Het geeft militaire hulp aan de West-Afrikaanse landen via tientallen programma's voor veiligheidssamenwerking, waaronder het ‘Trans-Sahara Counterterrorism Partnership’, opgezet om "gewelddadig extremisme" in de regio tegen te gaan en te voorkomen. Alleen de training en hulp aan lokale militairen die de VS via dat partnerschap heeft geboden, heeft al meer dan 1 miljard dollar gekost.
Vlak voor zijn recent bezoek aan Niger bekritiseerde AFRICOM-generaal Langley in de Senaatscommissie Gewapende Strijdkrachten, de oude West-Afrikaanse partners van de VS. "In de afgelopen drie jaar hebben nationale defensietroepen hun wapens gericht tegen hun eigen gekozen regeringen in Burkina Faso, Guinee, Mali en Niger", zei hij. "Deze junta's leggen geen verantwoording af aan de mensen die ze beweren te dienen."
Wat Langley niet vermeldde, is echter dat minstens 15 officieren die profiteerden van de veiligheidssamenwerking met de VS, betrokken waren bij 12 staatsgrepen in West-Afrika en de bredere Sahel tijdens de wereldwijde Oorlog tegen Terrorisme. Onder hen de landen die hij vernoemde: Burkina Faso (2014, 2015 en twee keer in 2022); Guinee (2021); Mali (2012, 2020 en 2021); en Niger (2023). Volgens een VS-ambtenaar hebben ten minste vijf leiders van een staatsgreep in Niger in juli, hulp van de VS gekregen. Toen ze de democratisch gekozen president van dat land omverwierpen, benoemden ze op hun beurt vijf door de VS getrainde leden van de Nigeriaanse veiligheidstroepen tot gouverneurs.
Langley beklaagde zich verder dat, terwijl de leiders van de staatsgrepen steevast beloven terroristische dreigingen te verslaan, ze dit niet doen en zich dan "wenden tot partners die geen restricties hanteren in de omgang met coupregeringen... vooral Rusland". Maar hij verzuimde ook de directe verantwoordelijkheid van de VS uit te leggen voor de grote verslechtering van de veiligheid in de Sahel-regio, ondanks meer dan een decennium van dure pogingen om de situatie te verbeteren.
"We kwamen, we zagen, hij stierf," grapte toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton nadat een door de VS geleide NAVO-luchtcampagne kolonel Muammar el-Qadhafi, de Libische dictator, omver hielp werpen in 2011. President Barack Obama prees de interventie als een succes, zelfs toen Libië begon af te glijden naar de status van bijna-gefaalde staat. Obama zou later toegeven dat "het verzuim te plannen voor de dag na" de nederlaag van Qadhafi de "grootste fout" van zijn presidentschap was.
Toen de Libische leider viel, plunderden Toeareg-strijders die bij Qhadafi in dienst waren, de wapenopslagplaatsen van het regime. Ze keerden terug naar hun geboorteland Mali en begonnen het noordelijke deel van dat land in te nemen. De woede van de Malinese strijdkrachten over de ondoeltreffende reactie hierop van de regering resulteerde in 2012 in een militaire coup onder leiding van Amadou Sanogo, een officier die Engels leerde in Texas, een basisopleiding tot infanterieofficier volgde in Georgia, een opleiding militaire inlichtingen kreeg in Arizona en een stage deed bij de marine in Virginia.
Na de omverwerping van de democratische regering in Mali, bleek Sanogo evenmin niet in staat de lokale militanten te bestrijden die hadden geprofiteerd van de wapenstroom uit Libië. Mali verkeerde in chaos en de Toeareg-strijders riepen hun eigen onafhankelijke staat uit, maar werden op hun beurt opzijgezet door zwaarbewapende islamistische militanten die een harde Sharia-wetgeving invoerden, wat een humanitaire crisis veroorzaakte. Een gezamenlijke Frans, VS- en Afrikaanse missie voorkwam de volledige ineenstorting van Mali, maar dreef de islamisten naar de grenzen van Burkina Faso en Niger, waar ze terreur en chaos verspreidden.
Sindsdien worden de landen van de West-Afrikaanse Sahel geteisterd door terroristische groeperingen die zich hebben ontwikkeld, opgesplitst en gerconstitueerd. Onder het zwarte vaandel van de jihadistische militante strijd, stormen mannen op motorfietsen gewapend met kalasjnikovgeweren regelmatig dorpen binnen om zakat (een islamitische belasting) op te leggen en burgers te terroriseren en te doden. De niet aflatende aanvallen van deze gewapende groepen hebben niet alleen Burkina Faso, Mali en Niger gedestabiliseerd, en tot staatsgrepen en politieke instabiliteit geleid, maar hebben zich ook in zuidelijke richting verspreid, naar landen langs de Golf van Guinee. Volgens de statistieken van het Pentagon is het geweld bijvoorbeeld fel toegenomen in Togo (633%) en Benin (718%).
VS-functionarissen sloten regelmatig hun ogen voor het bloedvergieten. Gevraagd naar de verslechterende situatie in Niger bijvoorbeeld, hield de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Vedant Patel, onlangs vol dat veiligheidspartnerschappen in West-Afrika "wederzijds voordelig zijn en bedoeld om volgens ons gedeelde doelen te bereiken, namelijk het opsporen, afschrikken en verminderen van terroristisch geweld". Zijn uitspraak is of een leugen of een totale fantasie.
Na 20 jaar is het duidelijk dat de VS-partnerschappen met de Sahellanden het terroristisch geweld helemaal niet "terugdringen”. Zelfs het Pentagon geeft dit stilzwijgend toe. Ondanks het feit dat de VS-troepenmacht in Niger de afgelopen tien jaar met meer dan 900% is gegroeid en dat VS-commando's er hun lokale tegenhangers trainen, terwijl ze er zelf vechten en zelfs sterven; ondanks honderden miljoenen dollars die naar Burkina Faso stromen in de vorm van training en uitrusting zoals gepantserde voertuigen, kogelvrije vesten, communicatieapparatuur, machinegeweren, nachtzichtapparatuur en geweren; en ondanks het feit dat er VS-veiligheidshulp naar Mali stroomt en de Malinese militairen getraind worden door de VS, is het terroristische geweld in de Sahel op geen enkele manier verminderd.
Volgens het VS-ministerie van Buitenlandse Zaken veroorzaakten terroristen in 2002 en 2003 slechts 23 slachtoffers in heel Afrika. Vorig jaar vielen bij aanslagen van islamistische militanten, alleen al in de Sahel, 11.643 doden - een stijging van meer dan 50.000%, volgens het ‘Africa Center for Strategic Studies’, een onderzoeksinstituut verbonden aan het Pentagon.
Staak die oorlog
In januari 2021 nam president Biden zijn intrek in het Witte Huis met de belofte een einde te maken aan de eeuwige oorlogen van zijn land. Hij beweerde al snel dat hij zich aan zijn belofte had gehouden. "Ik sta hier vandaag voor het eerst in 20 jaar met de Verenigde Staten niet in oorlog," kondigde Biden maanden later aan. "We hebben de bladzijde omgeslagen."
Eind vorig jaar zei Biden echter precies het tegenovergestelde in een van zijn periodieke ‘war powers’-verslagen aan het Congres, waarin hij een gedetailleerde beschrijving gaf van openlijk erkende militaire VS-operaties over de hele wereld. In feite liet hij daarin de mogelijkheid open dat de eeuwige oorlogen van de VS inderdaad eeuwig zouden kunnen doorgaan. "Het is niet mogelijk", schreef hij, "om op dit moment de precieze omvang of de duur te voorspellen van de inzet van de VS-strijdkrachten die nodig zijn of nodig zullen zijn om terroristische dreigingen tegen de Verenigde Staten tegen te gaan."
De door de VS getrainde junta van Niger heeft duidelijk gemaakt dat ze wil dat er een einde komt aan de eeuwige oorlog die de VS daar voert. Dat zou waarschijnlijk de sluiting van Air Base 201 betekenen en de terugtrekking van ongeveer 1.000 VS-militairen en contractanten. Tot nu toe vertoont Washington echter geen tekenen dat het aan de wensen van de junta tegemoet zal komen.
"We zijn ons bewust van de verklaring van 16 maart... waarin een einde wordt aangekondigd aan de status van de strijdkrachten-overeenkomst tussen Niger en de Verenigde Staten", zegt Sabrina Singh, vice-perssecretaris van het Pentagon. "We werken via diplomatieke kanalen om opheldering te krijgen... Ik heb geen tijdschema voor een terugtrekking van troepen."
"Het VS-leger is in Niger op verzoek van de regering van Niger", zei AFRICOM-woordvoerder Kelly Cahalan vorig jaar.
Nu de junta AFRICOM heeft opgedragen te vertrekken, heeft het commando weinig te zeggen. Uit teruggestuurde e-mails blijkt dat de vragen van de nieuwssite TomDispatch aan het persbureau van AFRICOM over de ontwikkelingen in Niger werden gelezen door een heleboel medewerkers, waaronder Cahalan, Zack Frank, Joshua Frey, Yvonne Levardi, Rebekah Clark Mattes, Christopher Meade, Takisha Miller, Alvin Phillips, Robert Dixon, Lennea Montandon en AFRICOM's plaatsvervangend directeur publieke zaken, Courtney Dock, maar geen van hen beantwoordde de gestelde vragen. In plaats daarvan verwees Cahalan TomDispatch door naar het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat op zijn beurt doorverwees naar het transcript van een persconferentie die voornamelijk ging over de diplomatieke inspanningen van de VS in de Filippijnen.
"AFRICOM moet in West-Afrika blijven... om de verspreiding van terrorisme in de regio en daarbuiten te beperken", verklaarde generaal Langley in maart voor de Senaatscommissie Gewapende Strijdkrachten. Maar de junta van Niger houdt vol dat AFRICOM moet vertrekken en dat het falen van de VS om "de verspreiding van terrorisme te beperken" in Niger en daarbuiten, een belangrijke reden is. "Deze veiligheidssamenwerking voldeed niet aan de verwachtingen van de Nigerianen - alle bloedbaden gepleegd door de jihadisten zijn aangericht terwijl de Amerikanen hier waren", zegt een Nigeriaanse veiligheidsanalist die heeft samengewerkt met VS-functionarissen en spreekt op voorwaarde van anonimiteit.
De eeuwige oorlogen van de VS, waaronder de strijd om de Sahel, hielden aan doorheen de presidentschappen van George W. Bush, Barack Obama, Donald Trump en Joe Biden, met mislukking als de bepalende verhaallijn en rampzalige resultaten als de norm. Van de Islamitische Staat die in 2014 het door de VS-getrainde Irakese leger verpletterde, tot de overwinning van de Taliban in Afghanistan in 2021, van de eeuwige impasse in Somalië tot de destabilisatie van Libië in 2011 die de Sahel in chaos stortte en nu de kuststaten langs de Golf van Guinee bedreigt, de wereldwijde Oorlog tegen Terreur is verantwoordelijk voor de dood, verwonding of ontheemding van tientallen miljoenen mensen.
Bloedbaden, patstellingen en mislukkingen lijken opmerkelijk weinig effect te hebben gehad op de wens van Washington om door te gaan met het financieren en uitvechten van dergelijke oorlogen, maar feiten op het terrein -zoals de triomf van de Taliban in Afghanistan- hebben Washington soms tot ageren gedwongen. De junta van Niger is ook een dergelijk pad aan het volgen en probeert een einde te maken aan een van de eeuwige oorlogen van de VS in een klein hoekje van de wereld - iets wat president Biden beloofde maar niet deed.
Toch blijft de vraag: Zal de regering Biden een koers omkeren die de VS al sinds het begin van de jaren 2000 vaart? Zal de regering instemmen met het vastleggen van een datum voor terugtrekking? Zal Washington eindelijk zijn rampzalige oorlog stopzetten en naar huis gaan?
Dit vertaalde artikel verscheen eerder op TomDispatch.
