Image
3 redenen waarom ISIS niet uit de lucht komt vallen
Foto: VOA
3 redenen waarom ISIS niet uit de lucht komt vallen
Artikel
4 minuten

De snelle opmars in Irak van de Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIL), ook gekend als de Islamitische Staat in Irak en Syrië (ISIS) slaat iedereen met verstomming. Hoewel het nog maar de vraag is of ISIS in staat is de recente territoriale veroveringen in Irak te consolideren en te beheren, komt het succes van deze extremistische gewapende groepering echter geenszins uit de lucht vallen.

ISIS is een zo mogelijk nog radicalere afscheuring van de islamistische terreurorganisatie Al Qaida, die het nu zelfs lijkt te overvleugelen. Tot nu toe kenden we ISIS vooral als een van de salafistische gewapende groepen die in Syrië het Assad-regime, maar ook andere oppositiegroepen, bevechten.

Ze verwierven er de controle over de Syrische provincie al-Raqqah waar ze een intolerant schrikbewind invoerden. Hun rangen kunnen rekenen op een toevloed van internationale jihadi's, die weinig of geen affiniteit hebben met de lokale verzuchtingen en uit zijn op een grensoverstijgend islamitisch kalifaat dat in eerste instantie Syrië en Irak moet omvatten, maar met de grote ambitie om zich uit te strekken over de hele regio.

De erfenis van Bush

In Irak, waar ISIS zijn eigenlijke thuisbasis heeft, kon de organisatie gebruik maken van de chaos en het ongenoegen over de regering in Bagdad om in januari 2014 stukken van de onrustige Iraakse provincie al-Anbar te controleren met steden als Fallujah en Ramadi. Maar het grootste deel van het lokale verzet, dat weinig te maken heeft met deze ISIS-extremisten, lijkt op weg om de controle terug over te nemen.

Irak is verworden tot een complex kluwen, waarin internationale spelers een belangrijke rol spelen en vooral een enorme verantwoordelijkheid dragen. Ooit was Irak de bakermat van de beschaving, maar nu is het een mislukte staat geworden waar een gebrek is aan alles: veiligheid, sociale voorzieningen, werk, enzovoort.

De invasie van Irak door de Verenigde Staten en Groot-Brittannië in 2003 heeft het land compleet ontwricht en in een chronische spiraal van geweld geduwd. Met de hulp van grote multinationals werd de hele economie, het veiligheidsapparaat en de ambtenarij ontmanteld.

Privébedrijven profiteerden daarna van de oorlogsinspanningen die gefinancierd werden door de Amerikaanse belastingbetalers. Hoewel Iraakse bruggen, ziekenhuizen en scholen werden gebombardeerd, er een gebrek is aan zuiver water, en dagelijks mensen door geweld worden gedood, blijft Tony Blair, de Britse premier ten tijde van de invasie beweren dat Irak een veiligere plaats is geworden.

De VS-politiek is in alle opzichten een mislukking gebleken, ook al wijzen sommige analisten er op dat bepaalde kringen in Washington een opdeling van een verzwakt Irak genegen zijn. George Bush en Barack Obama hebben ISIS in staat gesteld om datgene te bereiken waar Al Qaida alleen maar kon van dromen: de controle over een stad van 2 miljoen inwoners (Mosul). Ze hebben het terrein geëffend voor extremisten en opportunisten.

Zelfs de miljarden dollars kostende trainingsmissies van de VS en de NAVO-bondgenoten en grote wapenleveringen konden niet verhinderen dat een relatief kleine, maar goed georganiseerde en gemotiveerde gewapende militie het Iraaks leger in ontreddering deed vluchten.

Machtstrijd tussen Iran en Golfstaten

Een tweede reden voor de kracht van ISIS houdt verband met de regionale machtsstrijd tussen Iran en de conservatieve Golfstaten, Saoedi-Arabië voorop. Deze laatste pogen de sjiitische as tussen Hezbollah, Damascus en Teheran te breken en ma(a)k(t)en daarvoor gebruik van het interne Syrische conflict.

Met de steun en de hulp van Turkije, de VS en Frankrijk verzorg(d)en ze de bewapening van de Syrische oppositie en de instroom van internationale jihadi's. Alleen leek men te negeren dat die oppositie sterk verdeeld is en geregeld van kamp verandert - en met hen ook de wapens.

Daarnaast deinsden Saoedi-Arabië en Qatar er niet voor terug om extremistische salafisten te bewapenen. Het is dan ook geen kleine voetnoot dat Saoedi-Arabië de belangrijkste klant is van de Europese wapenindustrie met vele miljarden aan wapenleveringen de afgelopen jaren.

Die politiek dreigt de Golfstaten nu zuur op te breken. De ambities van ISIS zijn van die aard dat ze ook de Golfstaten viseren. Bovendien zorgden ze er zo voor dat Iran het regime in Damascus ter hulp kwam snellen. Nu dreigt hetzelfde te gebeuren in Irak. Premier Maliki is immers ook een bondgenoot van Iran. Ongewild zijn ze bezig Iran sterker te maken en wordt Teheran onmisbaar voor de zoektocht naar een politieke uitweg uit de crisis die het Midden-Oosten teistert.

Het beleid van al-Maliki in Bagdad

Tot slot is er nog het beleid van de regering al-Maliki zelf in Bagdad. Door een erg sektarische agenda te volgen heeft premier Nouri al-Maliki de soennieten duidelijk gemaakt dat er geen politieke toekomst voor hen is in het land. Zijn beleid heeft er voor gezorgd dat er een uitermate actief burgerverzet is. Het heeft bovendien ruimte gecreëerd voor extremistische groepen met een heel andere agenda. Zijn gevangenissen - waar op grote schaal gefolterd wordt - zitten vol opposanten uit de soennitische gemeenschap, die arbitrair worden opgesloten. In een aantal gevallen gaat het om geheime detentiecentra.

Ook opereerden er in de zwarte jaren 2006-2008 anti-soennitische doodseskaders met duidelijke banden met regeringskringen.

Lichtpuntje?

Er is misschien een lichtpuntje. De slagkracht van ISIS zal de verschillende regionale partijen misschien nopen om samen te werken aan een oplossing waar iedereen baat bij heeft. Er zal opnieuw gepraat worden met Iran en misschien kan dit een impuls geven aan nieuwe onderhandelingen. Misschien...

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.