Image
763_0
De Amerikaanse verkiezingen: zijn de teerlingen geworpen?
Artikel
7 minuten

De Amerikaanse presidentsverkiezingen werden niet enkel een onvoorspelde nek-aan-nek race. Zij toonden nogmaals in alle hevigheid aan hoe diep en gevaarlijk de maatschappelijke breuklijnen zijn in de huidige Verenigde Staten. En zij lieten meer dan ooit het ware gelaat van Trump zien.

Ondertussen kennen we allemaal de ondemocratische kenmerken van het Amerikaanse verkiezingssysteem. Vier jaar geleden werd Trump verkozen door een meerderheid van kiesmannen met een minderheid aan kiezersstemmen. Peilingen die deze keer een blauwe tsunami van de Democratische Biden voorspelden, bleken ook nu een serieuze verkeerde inschatting. Slechts toen Biden ook een onoverbrugbare meerderheid in Pennsylvania bleek binnengehaald te hebben, werd hij door de media als overwinnaar aangekondigd. Alhoewel de laatste stemmen in de 6 strijdstaten nog niet volledig geteld waren. Er wacht Amerika echter nog een lange, bitsige en dure juridische strijd voordat de volgende president kan benoemd worden. Cynici beweren nu dat de enige betrouwbare peilingen af te leiden waren aan de hetze op de sociale media en de cijfers van de wapenverkoop. Trump zal alles uit de kast halen om de macht te behouden, de ervaring van Al Gore in gedachten. Wellicht is het verschil tussen de 2 kampen van kiesmannen te groot om ook tot omkoperij over te gaan, maar de gang naar het Hoogste Gerechtshof heeft Trump al aangekondigd. Op die manier wordt zijn ultieme aanstelling van de 6de conservatieve levenslange rechter aan dit hof een daad met uitgekiende voorbedachte rade.

De ware reden achter zijn machtsgeilheid - een dictator waardig - zou wel eens zijn persoonlijke fake rijkdom kunnen zijn. De man wordt achternagezeten door belastinginspecteurs, rechters en schuldeisers. Zijn zakenimperium is virtueel failliet. Hij overtrad de kieswetgeving door zwijggeld te geven aan een pornoster in volle verkiezingsstrijd en loog op grote schaal over giften aan goede doelen. Terwijl hij met veel show aankondigde dat hij als president geen loon hoefde, gebruikte hij zijn presidentschap wel om zijn resorts miljoenen te laten factureren voor honderden golfweekends. Een man als Trump zou wel eens de vluchtende Nero uit brandend Rome als voorbeeld kunnen volgen.

Hoe komt het toch dat Trump zich tegen alle verwachtingen in zo sterk heeft kunnen houden? Nochtans is zijn erfenis allesbehalve wat hij beloofd heeft. De Amerikaanse economie zit aan de grond, mede door de Corona pandemie. In de sterk gewijzigde wereld spelen de VS nog met moeite mee. Hun plaatsen worden vlot ingenomen door Chinese vertegenwoordigers en Europa is meer dan ooit op zoek naar haar eigen onderscheidende stem. Zeker nu Trumps spitsbroeder Boris Johnson het oude continent verlaten heeft. Trump heeft zich bewust en aangekondigd uit alle humanitair gerichte wereldorganisaties, vredes- en/of ontwapeningsakkoorden teruggetrokken. Amerika is er niet groter, laat staan beter op geworden. Zijn grote kiesbelofte om de gezondheidsdienst van Obama af te schaffen, heeft Trump niet kunnen waar maken. De bestaande muur op de Mexicaanse grens is weliswaar uitgebreid, maar niet af en heeft de immigratie uit Latijns-Amerika niet kunnen stoppen. Ook zijn terugtrekking uit buitenlandse oorlogsgebieden is na de thuiskomst van enkele troepen beëindigd.

Men zou kunnen zeggen dat Trumps kiesbeloften en zijn bewind eigenlijk uitgedraaid zijn op één grote fake vertoning. Met als hoogtepunt de onderbreking van zijn leugenachtige overwinningsspeech door meerdere tv-zenders. Zijn doortastend begin met een reeks presidentiële besluiten, die moesten bewijzen dat hij zijn beloften ook nakwam, begon vierkant te draaien wanneer bij de tussentijdse verkiezingen in 2018 de Democraten de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden wonnen. Het opmerkelijkste dat Trump wél verwezenlijkt heeft, is de belastingverlaging voor de 20% rijksten op binnenlands vlak. Op buitenlands vlak is het de versterking van de zionistische staat Israël. En nochtans steeg het consumentenvertrouwen tijdens zijn ambtstermijn van 46% naar 68% begin 2020, weliswaar met een diepe terugval in 2019. Net zoals in Trumps eigen zaken concludeert Berkeley professor Robert Reich echter: “Intussen is duidelijk dat hij een ramp was, maar het beeld bleef wel hangen.” Ook nu weten de grootste bedrijven en rijkste families waarom ze duchtig miljarden doneren aan de presidentskandidaten. Dit jaar was de opbrengst ruim 2 miljard euro, vooral via de Super Political Action Committees, lobbygroepen die rechtstreeks welbepaalde campagne-uitgaven betalen.

"We weten meteen waarom Trump altijd het beste vriendje bleef met de sterke wapenlobby."

De verkiezingen gaan dus over beeldvorming en niet over feiten en gevolgen die rationeel ontleed en geëvalueerd worden. Trump voelt als demagoog pijnlijk precies aan hoe het eigen publiek kan bespeeld worden. Als volleerd acteur in zijn eigen reality shows op zijn eigen televisiekanaal weet hij als narcist dat het niet om de waarheid gaat, maar vooral om zichzelf. Trump heeft van Berlusconi geleerd. Berlusconi van Mussolini. Hij heeft rond zich een schare van fanatieke volgelingen weten op te bouwen. Wie hem niet aanbad, vloog er trouwens uit. Sommige volgelingen zijn gewapende bendes die zijn verkiezingsrallies bewaakten en nu de straten van steden als Detroit onveilig maken om het tellen van de stemmen te stoppen. We weten meteen waarom Trump altijd het beste vriendje bleef met de sterke wapenlobby. Opgejut en soms zelfs rechtstreeks aangesproken door Trumps tweets sturen extreem rechtse milities als Proud Boys, Boogaloo, Oath Keepers, de Klux Klux Clan en neonazi’s uitdrukkelijk aan op een burgeroorlog. De New York Times schat dat er ongeveer 300 zulke gewapende milities zijn, samen goed voor circa 20.000 leden. Het worden nog spannende tijden voor Biden die op 20 januari zijn intrek in het Witte Huis neemt.

De onophoudelijke reeks protesten (de ngo ACLED telde niet minder dan 10.600 betoging sinds mei!) en spijtig genoeg ook onlusten heeft hij misbruikt als trainingen om een soort van staat van beleg uit te vaardigen die hij nu in de praktijk probeert te brengen. De man kan het inspelen op en zelfs het creëren van tegenstellingen niet laten. Hij weet dat vijandsbeelden er bij velen in gaan als zoete broodjes en weet zo de ware oorzaken te verdoezelen. De door Trump verloochende Coronacrisis heeft die sociaal-politieke en racistische tegenstellingen nog verhoogd. Tot half oktober was 20% van de dodelijke slachtoffers zwart, terwijl ze slechts 12% van de bevolking uitmaken. Ook latino’s en indianen werden bovengemiddeld getroffen. Sinds midden maart verloren meer dan 30 miljoen Amerikanen hun baan. Dat is drie keer zoveel als tijdens de grote crisis van de jaren ’30. En ook op economisch vlak zijn de eerste slachtoffers vooral de kleurlingen.

Toont de overwinning van Biden een onderliggende, socio-politieke verschuiving in de Amerikaanse bevolking aan? Ik vrees van niet. Trump is, tegen de stilte van de Republikeinse Partij in, op zijn eigengereide manier de blanke arme man op het verpauperde platteland, de diepgelovige latino’s, de vele godsdienstige sekten en de rechtse racisten blijven aanspreken. De situatie van de steeds meer naar armoede afzakkende middenklasse uit de stedelijke agglomeraties, die voor hun gave, goed en werk vreesden, is er niet op verbeterd. Zoals de vele stemmen per post (meer dan het totaal aantal stemmers in 2016) uit deze verstedelijkte gebieden aantonen, zou de grote verschuiving naar de Democraten wel eens meer kunnen te maken hebben met de angst voor de Coronacrisis en dus de afkeuring van Trumps aanpak daarvan. Daar moet nog veel onderzoek naar gebeuren. Ook al liepen in heel wat Black Lives Matter betogingen Walls of Moms vooraan en die bestaan voornamelijk uit blanke vrouwen uit die buitenwijken.

Het feit dat de Biden-Harris ploeg een duidelijke terugkeer inhoudt naar het politieke establishment en de traditionele verzoeningsgeest van de Democraten heeft die overgang zeker geen stokken in de wielen gestoken. En geconfronteerd met een Republikeinse Senaat zou zelfs deze vage soep niet eens zo warm kunnen opgediend worden. Voor de Democraten was het er in de eerste plaats om te doen Trump te verslaan. Dat is ook de reden waarom populaire linksen als Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez zich niet enkel tactisch terugtrokken uit de voorverkiezingen, maar ook het initiatief #VoteTrumpOut namen. Dat is ook de reden waarom Biden een Obama-sausje kreeg op klimaatvlak en zelfs kernwapenvermindering. Alhoewel het laatste zeker ook een overwinning is van de sterke Amerikaanse en globale vredesbeweging. Ook het toegenomen aantal linkse verkozenen, de sterke antiracistische en vrouwenbeweging zijn er vandaag levendiger dan ooit. Maar laten we ons in de euforie van Trumps nederlaag geen illusies maken: Biden is gepokt en gemazeld in de ouderwetse buitenlands politiek met als enige doelstelling het economisch en politiek belang van de VS als wereldmacht, ook al is dat met meer overleg, en hij blijft een fervente NAVO-vriend.

Want uiteindelijk is de ware achtergrond van deze verkiezingen niet de breed in de media uitgesponnen psychologische verschillen tussen de twee tenoren, maar de geglobaliseerde en neoliberale maatschappij. Een maatschappij waarin leven en gezondheid opgeofferd worden aan economisch winstbejag en waarvan de Coronacrisis nogmaals aangetoond heeft dat ze niet veel langer houdbaar is. De nog niet voorbije strijd voor een meer democratische presidentsbenoeming tegen Trump is in wezen een beweging voor de noodzakelijke uitbouw van een basisdemocratie waarin alle burgers kunnen participeren en daadwerkelijk beslissen, ook op economisch vlak. Deze verkiezingen tonen immers nogmaals aan dat de VS bezwaarlijk “de grootste democratie van de wereld” kunnen genoemd worden, wel integendeel.

Lucien Bollaert
Studeerde o.a. in Berkeley
Gewezen gastprofessor in New York


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.