De Arabische volkswoede doet het door het Westen ingestelde veiligheidsysteem uit haar voegen barsten, waardoor de energievoorziening vanuit het Midden-Oosten zeer onvoorspelbaar kan worden. De Westerse strategen moeten zich snel herbezinnen over de te volgen beleidslijn.

De revolte in Tunis heeft een einde gemaakt aan het Ben Ali-systeem, de Egyptische straatprotesten leidden tot de val van Moebarak en zijn hofhouding. Komt er een einde aan het tijdperk van onbegrensde autocratische heerschappij in de Arabische wereld? Na decennia van cliëntelistisch bestuur lijken de Arabische volkeren vast besloten om hun maatschappij te democratiseren.

De Ben Ali's, Moebarakken, Bouteflika's en Khadafi's moeten plaats ruimen. Met hun afzetting krijgen niet alleen de 'westerse democratieën' maar ook Israël, die zich als enige democratie in de regio wil profileren, een ernstig probleem.Niet zonder reden maken Obama, Merkel, Sarkozy, Cameron en ook Netanyahu zich zorgen over deze democratische uitbarsting en over het verlies van hun ten val gebrachte vrienden, want dit brengt de door hen zo hoog geprezen stabiliteit in gedrang. Een vette krantenkop van de Israëlische krant Haaretz luidde: “we missen Moebarak!”. Ze vrezen dat de dagen van de Israëlische bezetting van Palestina wel eens geteld kunnen zijn. Het volstaat om naar de geschiedenis te kijken van de inbedding van het Midden-Oosten in het door VS gedomineerde hegemoniesysteem om de achtergrond van de veranderingen in de regio beter te begrijpen. In feite kan men stellen dat het tijdperk van democratisering, modernisering en zelfbeschikking in het Midden-Oosten al in 1951 op gang kwam, na de machtsovername van de eerste democratisch gekozen regering van Mohammad Mossadeq in Iran.

Het Westen kon zich niet verheugen over deze democratische ontwikkeling in dit deel van de wereld. De regeringen van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten ondernamen dan ook actie om de democratische beweging in Iran te vernietigen. Mossadaq wilde een beleid invoeren waardoor Iran zelf over zijn olie zou kunnen beschikken en weigerde om een aanhangsel te zijn van het Westen in de Koude Oorlog. De Iranese olie werd geboycot, Mossadeq werd zwart gemaakt en ten slotte via een door de CIA gestuurde militaire putsch ten val gebracht in de zomer van 1953. Toen al gaf het Westen de voorkeur aan stabiliteit, de vrije toegang en controle over de olie en een anti-Sovjet alliantie in plaats van aan democratie. De Verenigde Staten konden voortaan rekenen op de steun van de sjah-dictatuur in Iran en de Saoedische koningen. Beide landen kregen militaire steun en werden belangrijke pijlers in de westerse stabiliteitsstrategie. Israël werd ondertussen verder uitgebouwd tot hèt strategisch bruggenhoofd van het Westen in de Arabische wereld. De militaire coöperatie tussen de VS en Israël werd in de jaren zestig van de vorige eeuw versneld versterkt.

Egypte vervangt Iran

In 1979 werden Reza Sjah Pahlavi en zijn regime door een massale volkswoede van de macht verdreven in Iran. De installatie van de islamitische republiek onder leiding van ayatollah Khomeini maakte een einde aan de innige band tussen de VS en Iran. Het land werd ingeruild voor Egypte dat het nieuwe Amerikaanse stabiliteitsanker vormde in de regio. De as Teheran-Riyad-Tel Aviv werd vervangen door de as Cairo-Riyad-Tel Aviv. De Egyptische leider Sadat en vooral zijn opvolger Hosni Moebarak (1981) namen de rol over van de afgezette Iraanse sjah. De militaire en financiële steun vloeide sindsdien rijkelijk naar Moebarak en zijn hofhouding. Deze nieuwe geostrategische alliantie kon zich handhaven dankzij de bilaterale betrekkingen tussen Egypte, en Israël en de VS enerzijds en de goede contacten tussen Cairo en Riyad anderzijds. Egypte werd door de VS gepromoveerd tot regionale beschermende macht voor de andere van de VS afhankelijke autocratieën in de regio, zoals Tunesië, Marokko, Jemen en Jordanië. Deze verbondenheid tussen het Westen en Israël met de Arabische dictaturen verbergt een vijandigheid tegenover democratieën die nu ten einde dreigt te komen. Er zijn heel wat consequenties aan verbonden. De belangrijkste is het mogelijke verlies van de controle over de oliehandel in het Midden-Oosten. Ook de stabiliteit in de regio en de energiezekerheid van het Westen kunnen in het gedrang komen door een gebeurlijke wijziging van de energiepolitiek van de landen in de regio. Het tijdperk van de militair en politiek opgedrongen dumpingprijzen voor olie en aardgas zou wel eens afgelopen kunnen zijn. Niet alleen de Verenigde Staten, maar ook China en India zijn vastbesloten om hun energiebehoeften ten allen prijze te verzekeren.

Stabiliteit boven alles

Tot op heden konden de autoritaire cliëntelistische systemen zich perfect onderhouden in de Arabische wereld onder de westerse stabiliteitsparaplu. Ieder regime kon naar eigen goeddunken en met westerse bijstand handelen zolang de stabiliteit gewaarborgd bleef. Saddam Hoessein werd in de Iran-Irak oorlog van 1980 tot 1988 volop gesteund door de VS, zelf met chemische wapens, omdat het de westerse definitie van 'stabiliteit in de regio' bevorderde. Door in 1990 Koeweit binnen te vallen had het tweestromenland deze stabiliteit echter verstoord.

Moebarak was de trouwste bondgenoot van het Westen, omdat hij tegen de wil van het Egyptische volk deed wat van hem verwacht werd. Zijn voorgangers Nasser en zelfs Sadat waren beslist geen democraten, maar genoten in de ogen van hun landgenoten een zeker respect omdat ze de waardigheid van de Arabieren verdedigden. Moebarak ruilde het Egyptische zelfrespect voor meer dan 1,5 miljard dollar hulp per jaar om zijn systeem te financieren. Door de woede-uitbarsting van de Egyptische bevolking dreigt aan dit systeem een einde gesteld te worden. Het Egyptische leger, dat structureel en financieel afhankelijk is van de Verenigde Staten, moet nu volgens de directieven van Washington en de NAVO, de wind uit de zeilen van de revolutie nemen door bepaalde democratische concessies te doen aan de bevolking. Zo wil men proberen de westelijke stabiliteitsparaplu te redden.

Washington is vooral zeer bevreesd dat de revolutionaire uitbarsting over zou slaan van Egypte naar Saoedi-Arabië. Op de onlangs gehouden Veiligheidsconferentie in Munchen, werd door de westerse vertegenwoordigers een aardig stukje schijnheiligheid opgevoerd. Zo stelde Angela Merkel, de ijzeren dame uit Duitsland, dat de westerse houding ten opzichte van de democratische beweging in de Arabische wereld een evenwichtsoefening is tussen onze waarden en onze behoefte naar stabiliteit en veiligheid. Ze vergat er zeer bewust bij te zeggen dat het Westen in het verleden steeds opnieuw gekozen heeft voor stabiliteit, ten nadele van de democratie. De meest flagrante voorbeelden zijn Iran in 1953, de verkiezingsoverwinning in 1991 van het FISS in Algerije en de verkiezingsoverwinning van Hamas in Palestina 2006.

Het zionisme kreeg dankzij de stabiliteitsparaplu van het Westen nieuwe impulsen. Zionistische hardliners voelden zich aangemoedigd om hun bezettingspolitiek op te drijven dankzij hun rol van strategisch bruggenhoofd in de Arabische wereld en het Israëlisch-Egyptisch Vredesakkoord van 1978. De vrede met Egypte verschafte Israël de mogelijkheid om haar troepen opgesteld langs de Egyptische grens vrij te maken, de bouw van nederzettingen in Palestijns gebied verder op te voeren en de totstandkoming van een Palestijnse staat te blokkeren. Met de val van Moebarak is Israël nu een belangrijke bondgenoot in de Arabische wereld kwijt.

Besluit

Het wordt hoog tijd, dat het Westen en Israël eindelijk gaan inzien, dat het fundament van hun stabiliteitsparaplu onherroepelijk geërodeerd is. Barack Obama gaf tijdens zijn verkiezingscampagne voor het Witte Huis de indruk dat hij inzag dat de VS-dominantie wereldwijd achteruit gaat. Maar eenmaal president veranderde hij zijn houding -onder meer onder druk van de Amerikaanse olieconcerns en het militaire apparaat- en oriënteerde hij zich op kortzichtige belangen. Zijn voorstelling van een “geordende overgang van de macht” in Cairo had tot doel zolang mogelijk de eigen dominantie in het Midden-Oosten in stand te houden, dankzij het Egyptische militaire apparaat dat afhankelijk is van Washington. De vraag is voorlopig of het Westen erin zal slagen om de revolte van de Egyptische bevolking voor meer democratie en sociale rechtvaardigheid zal kunnen recupereren. Wat kenmerkend is aan deze uitbarsting van Arabische volkswoede, is dat het religieuze extremisme en fundamentalisme haar hoogtepunt voorbij lijkt te zijn. Als Israël het bestaan van het land veilig wil stellen zal ze tot een co-existentie moeten komen met de nieuwe democratische beweging in de Arabische wereld. Daarvoor zal het zionistisch fundamentalisme van Israël ook moeten inbinden. Democratie en de bereidheid tot een vreedzaam samenleven van moslims, christenen en joden in het Midden-Oosten is het enige zinvolle perspectief voor de regio. Egoïstische belangen van het Westen en de plaatselijke elites hebben er tot op heden steeds voor gezorgd dat deze optie overschaduwd werd.

Bronnen:

Mohssen Massarat- System aus den Fugen

Ilan Pappe – La révolution égyptienne et Israël

Michel Chossudovsky – The Rise and Fall of America’s Military Henchmen

Ramzy Baroud – From The gulf to the ocean: The ME is changing (Aljazeera.com)

Masx Böhmel: US  sorgen sich um ihr Bahrain

René Naba – Le jour où l’Arabie se réveillera

Mike Head – l’armée égyptienne dirige un vaste empire commercial

Mahdi Darius Nazemroaya – The Popular Uprising in Egypt: The Military Machine Remains Intact  - The Political Status Quo Prevails

Andrew S. Ross – Egypt’s Military, an Economic Giant, Now in Charge