De Morgen en de "Oorlog aan het pacifisme".
9 minuten

Reactie op het Zeno-stuk “oorlog aan het pacifisme” van Walter Pauli, in De Morgen van zaterdag 9 januari 2010. Over Obama en Afghanistan, over pacifisme, over de verenging naar het binnenland, en over de nieuwe invulling van defensie. Ik heb recent enkele artikels geschreven waarin onderwerpen worden aangehaald die Walter Pauli in zijn essay ook behandelt. Ik verzamel ze hier in de vorm van een antwoord op zijn artikel.(GS)

Obama en Afghanistan.

“De Afghaanse boer Lal Mohammad zegt dat zijn neus en oren zijn afgesneden door de taliban toen hij op 20 augustus op weg was naar het stemlokaal.” Ik had ter plaatse oneindig veel begrip voor Barack Obama, en dus ook voor de aanwezigheid van zijn soldaten in Afghanistan.
(...) tijdens de Koude Oorlog en zeker tijdens de Bush-periode werden ze 'bad cops', maar het is een raadsel waarom ze dat stigma onder Obama zouden moeten blijven behouden. De wereld staat niet stil en zeker de VS niet.
(Walter Pauli)

Bij het in ontvangst nemen van de Nobelprijs voor Vrede had president Obama het over Afghanistan als een 'just war'. Zijn definitie van 'rechtvaardige' oorlog gaat niet alleen over de doelstelling maar ook over de manier van oorlog voeren: oorlog als middel in laatste instantie, zelfverdediging, gebruik van geweld moet proportioneel zijn, en burgers moeten zoveel mogelijk gespaard blijven van geweld. Maar als we deze criteria toepassen op de oorlog in Afghanistan blijkt het toch niet zo'n rechtvaardige oorlog te zijn? Is deze oorlog wel het laatste middel dat nog resteerde als we weten dat de taliban eind september 2001 bereid waren Osama Bin Laden uit te leveren aan een ander moslimland? Zo weinig mogelijk burgerslachtoffers? In deze acht jaar zijn er tussen de 12.000 en 32.000 burgers gedood door de VS-operaties, vergeleken met minder dan 1000 gesneuvelde VS soldaten. Is het militair antwoord proportioneel in een situatie waarbij een armtierig land aangevallen wordt door de grootste militaire macht van de wereld die op zich tekent voor bijna de helft van alle militaire uitgaven in de wereld, waarbij de supermacht nu al acht jaar bombardementen uitvoert, en met een alliantie van verschillende tientallen landen het land bezet?

Voor Barack Obama is de oorlog in Afghanistan te verantwoorden als zelfverdediging. Hij blijft daarin rechtlijnig. Ook tijdens zijn kiescampagne was ie blijven herhalen dat deze oorlog tegen het terrorisme moest worden verder gezet. Irak was een foute oorlog, Afghanistan de goede. Dat was altijd al zijn boodschap. Maar het lijkt toch moeilijk over zelfverdediging te spreken als nu iemand wordt aangevallen die niet de agressor was, en als van de taliban helemaal geen dreiging uitgaat tegen de VS, en Al Qaeda herleid is tot op elkaar inspelende gefragmenteerde groepjes die eigenlijk van overal ter wereld kunnen opereren. President Obama blijft Al Qaida en de taliban als één gemeenschappelijke vijand beschouwen als hij zijn oorlog in Afghanistan tot een rechtvaardige oorlog tegen het 'kwade' rekent. Maar de taliban hebben de twin towers niet opgeblazen. Let wel, de taliban vertegenwoordigen een ultraconservatieve stroming , die in de eerste plaats een bepaalde feodale sociaal-economische ordening verdedigt, met grote excessen qua onderdrukking van de vrouw. De godsdienst wordt gebruikt om deze ordening te kunnen blijven aanhouden. Al Qaida kan gedijen in deze wereld omwille van de mondiale apartheid waar de 'internationale gemeenschap' zich beperkt tot de westerse machten en hun vrienden, waar een politiek van twee maten en twee gewichten de standaard is. Terrorisme moet en kan worden bestreden met de instrumenten van een rechtstaat : het strafrecht in het binnenland, en het internationaal recht en de conventies van Genève op bovenstatelijk niveau.

Met zijn discours over de “de last dragen van de oorlog” en “opdat de kinderen en kleinkinderen in vrijheid en welvaart kunnen leven” spreidt de VS president volop een dekmantel over wat ik denk de ware achtergrond van de oorlog te zijn: Afghanistan is een bijzonder belangrijk schaakstuk om de rijkdommen van Centraal-Azië te ontginnen in de concurrentiestrijd met de zogenaamde groeilanden.

(uit “Obama 'just war' en klimaat”, op www.vrede.be)

Pacifisme?

(...) dat we altijd en in alle omstandigheden en om welke reden dan ook onvoorwaardelijk tegen elk gebruik van geweld gekant waren.(Walter Pauli)

De brede vredesbeweging in Vlaanderen, maar ook elders, is zeer heterogeen: van zoektocht naar verzoening, over pacifisme, naar oorzaken van conflicten aanpakken. Vrede vzw is een van de spelers in het Vlaamse veld.

Vrede vzw is niet per definitie tegen alle geweld. Wij kiezen steeds voor politieke oplossingen maar wij erkennen het recht van volkeren om zich te verdedigen tegen invasie en bezetting (dat doet ook het VN-charter). Een staat heeft recht op een leger maar voor ons enkel in het kader van een defensieve defensie op een zo laag mogelijk niveau. Interventie-oorlogen in een ver land horen daar dus absoluut niet bij. En hoe je het draait of keert, in Afghanistan gaat het om een interventieoorlog, in een geostrategisch belangrijke gebied, gemotiveerd door wraak.

Dat wil niet zeggen dat wij principieel tegen elke militaire interventie zijn. Het stramien waarin we onze analyse situeren is als volgt. Een militaire interventie kan enkel maar als ze een onderdeel is van een politieke oplossing, en tegelijkertijd de noodzakelijke voorwaarde vormt om deze politieke oplossing te bewerkstelligen. Een apart geval is genocide zoals in Rwanda 1994: militair optreden tegen genocidairs moet kunnen. Het is daarbij in het geval van Rwanda onvoorstelbaar dat de aanwezige troepen weet hadden van de wapendepots, weet hadden van de dodenlijsten, dus weet hadden van de komende genocide, maar niet optraden.
Vrede vzw heeft in haar analyse ook oog voor een ander soort gerechtvaardigd geweld. Tegenover elke gewelddadige uiting van structureel geweld meent Vrede vzw dat een onderdrukte meerderheid het recht heeft maatschappelijk, want louter defensief, tegengeweld te gebruiken. Het gaat 'm dus om die groepen en bevrijdingsbewegingen die op zoek zijn naar fundamentele sociale rechtvaardigheid maar in hun politieke strijd door repressie en geweld geen uitkomst meer hebben.

(uit “Obama en de gerechtvaardigde oorlog”, www.vrede.be)

Binnenland-buitenland

De verschuiving valt op: van kaki naar blauw, van minder naar meer, van buitenland naar binnenland. Wat zouden wij ons riskeren in Rwanda en Afghanistan? De wereld begint en stopt in Vlaanderen.(Walter Pauli)

Dat het niet makkelijk is om aandacht voor het buitenland op te roepen, of voor de Europese Unie is echt een understatement. Het is aartsmoeilijk. Hoe komt dat toch. Hieronder misschien een begin van antwoord.

Het Vlaams Vredesinstituut publiceerde een onderzoek naar de actuele staat van buitenlandberichtgeving bij de grote media. Het buitenlands nieuws is belangrijk zegt de inleiding van de studie: waar binnenlandberichtgeving de link tussen burger en maatschappij aanhaalt, biedt buitenlands nieuws de kijker, lezer of luisteraar een 'venster op de wereld'. Gezien de groeiende globalisering van alle facetten van onze samenleving wint ze aan belang en relevantie.

Er doet zich een merkwaardige paradox voor. Hoewel technologische ontwikkelingen de capaciteit van buitenlandse nieuwsgaring en distributie aanzienlijk verhoogd hebben, lijkt er een opmerkelijke terugval te bestaan wat het aandeel 'buitenland' in het totale nieuwsaanbod betreft.

De onderzoekers behandelen voornamelijk televisie en grote kranten.n de eerste plaats bestaat er weinig interesse voor buitenlands nieuws bij het doorsneepubliek, in de tweede plaats hebben we te maken met een almaar meer commerciële media-industrie, die voornamelijk brengt wat de consument wil (p.51). De nieuwsagenda wordt gekenmerkt door een beperkte geografische breedte, waarbij buurlanden en politieke, militaire en economische grootmachten het merendeel van de aandacht naar zich toe weten te zuigen. Op de tv-zenders is het buitenlands nieuws in de eerste plaats negatief nieuws met veel aandacht voor oorlog (27,5%), rampen (16%) en criminaliteit (14,8). In het buitenlands nieuws treffen we sneller enkel elitebronnen aan, geoperationaliseerd als machthebbers en gezagsdragers.(p.100)

De commercialisering leidt zeker niet tot meer kennis over het buitenland, meestal wordt er minder hoeveelheid internationaal nieuws aangeboden. Mediasystemen die meer internationaal nieuws brengen zouden de publieke kennis van internationale zaken positief beïnvloeden los van de vraag van de potentiële kijker. De architectuur en de eigendomsstructuur van mediasystemen is dus wel degelijk van invloed op de media-inhoud en kennisgaring. (p.115)

(uit “Massamedia en internationaal nieuws” op uitpers.be)

Defensie wordt veiligheid

Veiligheid blijft net zo een belangrijk thema als in de jaren vijftig of tachtig, maar het wordt enger ingevuld. Geen veiligheid meer van een werelddeel of zo. Veiligheid van ons, zelfs vooral veel veiligheid voor mezelf.(Walter Pauli)

Er is ook in politieke kringen een andere, bredere invulling van defensie. Deze nieuwe invulling van defensie behelst een snelle toenadering tussen binnen- en buitenlandse 'veiligheid'.

De omschakeling van de klassieke defensie naar het nieuwe concept over veiligheid is duidelijk terug te vinden in de beleidsnota's van de grote EU-landen, die wonderwel heel veel gelijkenis tonen. In de nieuwe white paper van de Britse Defensie van 2003 “Delivering Security in a Changing World” wordt er gepleit voor een radicale herstructurering van de traditionele veiligheid om tegemoet te kunnen komen aan de “nieuwe bedreigingen en uitdagingen van het internationaal terrorisme, de proliferatie van massavernietigingswapens, en problemen met zwakke en mislukte staten”. Hier wordt letterlijk gezegd dat Defensie een waardevolle bijdrage kan leveren tot de binnenlandse (Home) defensie en veiligheid. De Veiligheidsstrategie van de Europese Unie (december 2003) riep op om de militaire en niet-militaire capaciteit van de Unie te ontwikkelen zodat ze aan dezelfde bedreigingen het hoofd kan bieden. De Britse Nationale Veiligheidsstrategie van 2008 voegt hier nog enkele andere veiligheidsaspecten aan toe: “grensoverschrijdende criminaliteit, pandemieën, overstromingen, die niet direct behoren tot de traditionele opvatting voer nationale veiligheid, maar duidelijke uitdagingen vormen die betrekking kunnen hebben op grote delen van de bevolking, en die gelijkaardige antwoorden vergen als de meer traditionele veiligheidsbedreigingen, met inbegrip van het terrorisme”.

In 2006 zei de nieuwe Duitse beleidsverklaring het zo: “Er is nood aan een allesomvattende benadering die ge-netwerkte veiligheidsstructuren vergt binnen een algemene nationale en globale veiligheidsfilosofie. Het onderscheid tussen binnenlandse en buitenlandse politiek is onwerkbaar geworden in een wereld waar de globalisering de binnenlands veiligheidsuitdagingen nog vergroot, maar ook nieuwe kansen geeft om de problemen aan te pakken.” Daarenboven wil men 'risicovergroters' aanpakken als klimaatverandering, concurrentie voor energiebevoorrading, armoede, ongelijkheid en slecht bestuur. Dat zegt ook de Hoge Vertegenwoordiger van de EU, Javier Solana, in het document 'Klimaatverandering en internationale veiligheid': “Klimaatverandering wordt best bekeken als een vermenigvuldiger van bedreigingen die bestaande trends, spanningen en instabiliteit verergert, zoals staten en regio's die nu al labiel zijn en conflict-gevoelig, grensgeschillen, migratie door milieudegradatie, conflicten over natuurlijke rijkdommen, en toestanden van broosheid en radicalisering”.

Het is opvallend hoe snel al deze risico's en de allesomvattende definitie van nationale veiligheid, hun weg vinden in beleidskringen. Even opvallend is de geringe oppositie tegen deze trend om bijvoorbeeld zaken van sociale beleid of van openbare gezondheid tot het werkgebied van 'nationale veiligheid' te rekenen. In Duitsland spreekt het 'groen boek' over “Risico's en uitdagingen voor Duitsland” van 2008 over een “nieuw concept van transnationale openbare veiligheid dat terrorisme omvat, georganiseerde misdaad, informatietechnologie, infectieziektes, en beveiliging van basisdiensten”. Deze nieuwe definitie moet “de complexe processen en veiligheidssystemen op lokaal, nationaal en transnationaal niveau zo vlot mogelijk laten verlopen”.

Dit hele homeland security concept vertrekt van het idee dat de westerse naties onder een nooit gezien bedreiging van hun 'way of life' staan. Of het nu ziektes zijn, politiek geweld of protest, het 'probleem' wordt als een ernstig gevaar gezien ven de oplossing wordt gezocht in de verschuiving van de burgerlijke en gerechtelijke aanpak naar miliaire aanpak door 'securocraten'. Het recente discours over globalisering dat zegt dat de westerse staten moeten opletten dat hun 'way of life' kan worden beschermd.
Deze veiligheidslogica wordt kennelijk de nieuwe politieke consensus.

(uit “Nationale veiligheid, een rekbaar begrip“ in Vrede november 2009)
 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema
Land

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.