Image
Etikettering van producten dreigt illegale nederzettingen te legitimeren
Illustratie: BDS mouvement
Etikettering van producten dreigt illegale nederzettingen te legitimeren
Artikel
5 minuten

De regering heeft aangekondigd dat ze een label zal invoeren voor producten afkomstig uit de Israëlische nederzettingen in de Palestijnse bezette gebieden. Een goed bedoelde maatregel, maar met mogelijks onbedoelde negatieve effecten.

Vermoedelijk zal ze een louter symbolische slag in het water worden.

Het labelen van producten van Israëlische nederzettingen is de eerste concrete maatregel van de Belgische regering op de nu al jaren aan de gang zijnde uitbreiding van de Israëlische nederzettingen. Ze komt enkele maanden na de invoering op 19 juli 2013 van EU richtsnoeren die het onmogelijk moeten maken dat Israëlische nederzettingen of activiteiten in de bezette gebieden nog langer kunnen genieten van EU-fondsen, giften of leningen. Dat is een laattijdig, maar logisch gevolg van de Europese positie dat de nederzettingen illegaal zijn. Als bezetter is Israël verplicht het internationaal humanitair recht na te leven, zoals onder meer beschreven in de Vierde Conventie van Genève (1949) die een bezettingsmacht verbiedt om zijn bevolking te verplaatsen naar bezet gebied (artikel 49). De Haagse Verdragen (1907) verbieden een bezettingsmacht permanente veranderingen door te voeren in het bezette gebied tenzij ze noodzakelijk zijn om militaire redenen of tenzij ze worden ondernomen ten voordele van de lokale bevolking, in dit geval dus de Palestijnen. Deze verbodsbepalingen zijn gebaseerd op het basisprincipe dat een bezetter slechts tijdelijk het gezag over een bezet gebied verwerft en geen permanente soevereiniteit. De oprichting van nederzettingen voor Israëlische burgers in de bezette Palestijnse gebieden schendt deze internationale regels, zo bepaalde de VN Veiligheidsraad wat ook werd bevestigd door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag en de EU.

Handel met nederzettingen is illegaal en maakt ze economisch leefbaar

De handel met de nederzettingen is cruciaal voor de economische leefbaarheid ervan en bestendigt de negatieve impact van de nederzettingen op de Palestijnse gemeenschappen. Hoewel het in absolute termen maar om een klein deel van de totale Israëlische export gaat, heerst er volgens de Wereldbank een grote wanverhouding tussen de Europese invoer van producten uit Israëlische nederzettingen die vijftien keer groter is dan die uit de Palestijnse gebieden. Per capita uitgedrukt, voert de EU honderd keer meer in per kolonist dan per Palestijn (zie het rapport Vrede Verhandelen). (1)

Deze ongelijke economische relaties worden door Israël in stand gehouden en gestimuleerd. De bezettingsinfrastructuur en allerlei administratieve maatregelen zorgen ervoor dat een duurzame economische groei in de bezette Palestijnse gebieden vrijwel onmogelijk is. Bedrijven in nederzettingen, daarentegen, kunnen genieten van gulle stimulansen vanwege de Israëlische overheid.

Door deze import van producten uit de illegale nederzettingen brengen de EU-landen het streven naar onafhankelijkheid voor de Palestijnen in het gedrang. Bovendien ondersteunen ze op die manier het behoud en de verdere groei van de illegale nederzettingen.

Etikettering van producten uit illegale nederzettingen

Is de etikettering nu het juiste antwoord op de uitvoer van producten illegale nederzettingen? Deze producten dragen momenteel ten onrechte het label 'made in Israël'. Voor de consument is het onmogelijk om te bepalen of het om een product uit Israël of de uit de nederzettingen gaat. Bovendien is dat in strijd met de Europese Richtlijn op Oneerlijke Handelspraktijken die bedriegelijke, onjuiste, of misleidende informatie verbiedt en dus ook het weglaten van noodzakelijke gegevens die de consument nodig heeft om een geïnformeerde keuze te maken.

Maar met de etikettering rijst er een nieuw probleem: het gevaar dat je illegale entiteiten dreigt te legitimeren door de handel ermee te erkennen en toe te staan. Een uitgebreid onderzoek van de ULB in opdracht van de campagne 'Made in Illegality' stelt dat België en de EU een illegale situatie niet wettelijk mogen erkennen. Bijgevolg mogen ze geen economische relaties ontwikkelen waarbij “Israëls bevoegdheid over de Palestijnse gebieden zou worden erkend of waarbij er juridische effecten zouden worden gegeven aan activiteiten in nederzettingen.” M.a.w. de etikettering van producten uit illegale nederzettingen zou een vorm van erkenning kunnen inhouden terwijl België en de EU juist geacht worden om de commerciële en economische banden met de nederzettingen door te knippen, zodat ze het internationaal humanitair recht laten gelden. De correcte juridische houding bestaat er dus uit om de handel met de nederzettingen te verbieden.

Slag in het water?

Wellicht zal de afgekondigde maatregel vooral een symbolische politieke waarde hebben. Eerst en vooral gaat het niet om een verplichte maatregel. De distributieketens hebben de vrijheid om al dan niet het label op de producten te kleven. Comeos, de Belgische federatie voor handel en diensten, is alvast van oordeel dat het om een "praktisch niet uitvoerbaare" maatregel gaat en lijkt er dus geen gevolg aan te willen geven.

Het tweede nadeel van etikettering is dat de herkomst gemakkelijk kan verhuld worden. Tivall, de producent van vegetarische producten vermarkt zijn assortiment in een aantal Europese landen onder de merknaam Garden Gourmet. Je zal als consument hard moeten zoeken om de uiteindelijke herkomst ervan te kunnen achterhalen, want Garden Gourmet presenteert zich als een Europees merk. Tivall beschikt over een productiefaciliteit in Tsjechië waardoor de ware herkomst gemakkelijk kan worden geherdefinieerd. Bovendien gaat het om samengestelde producten waarbij slechts een deel van de ingrediënten uit de nederzettingen kan komen. Nog een mogelijkheid is dat productie uit de nederzettingen vermengd wordt met productie in Israël en zo als Israëlisch product op de markt kan blijven komen. Het onderscheid tussen Israël en Israëlische nederzettingen is in veel gevallen erg moeilijk te maken. Tenslotte is het nederzettingenbeleid een Israëlisch beleid en is het dus eigenaardig om dat niveau te vrijwaren van maatregelen. Als je als consument effectief politiek en ethisch verantwoord wil kopen, dan laat je bijgevolg best alle producten uit Israël in de winkelrekken liggen.

Karig, symbolisch en onvoldoende

Al bij al blijft het een erg karige maatregel. Terwijl het blijkbaar gemakkelijk is om sancties af te kondigen of te bespreken tegen landen als Rusland of Iran, heerst er een immens taboe op als het gaat over Israël. Een overheid die een beleid voert met respect voor het internationaal humanitair recht zou zijn toevlucht moeten zoeken tot maatregelen als een wapenembargo, bevriezing van tegoeden van verantwoordelijken van oorlogsmisdaden, diplomatieke sancties, opschorten van handelsakkoorden of wetenschappelijke samenwerking, en dergelijke. Maar daar ontbreekt de politieke moed en dus krijgt de Israëlische regering de indruk dat het straffeloos verder oorlogsmisdaden kan begaan.

(1) Zie ook het volledige rapport 'Israëlische nederzettingen: struikelblok voor vrede'

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.