De Europese ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie kwamen gisteren overeen om een EU-missie (EU Navfor Med) op te starten. Het gaat om een eenjarige operatie die tot doel heeft om het 'business model van smokkelaars en mensenhandelaars in het Middellandsezeegebied te breken”.
Een paar weken geleden lanceerde Staatssecretaris Theo Francken het ideetje om de boten van mensensmokkelaars te bombarderen. Hier en daar klonken er wat kritische reacties, maar in het algemeen was de verontwaardiging daarover verbijsterend beperkt. Nu blijkt dat de suggesties van Francken niet zomaar een denkpiste vormen in bepaalde politieke salons, maar het inmiddels tot Europees beleid hebben geschopt. Uit een interne gelekte EU nota blijkt dat de mogelijkheid wordt overwogen van een “aanwezigheid aan wal” in Libië door “speciale troepen van de deelnemende landen”. Zij moeten dan zorgen voor de “inbeslagname of fysieke vernietiging van de smokkelinfrastructuur” zoals “boten, brandstofplaatsen en inschepingsfaciliteiten”. De nota waarschuwt bovendien voor “het hoge risico aan collaterale schade met inbegrip van het verlies aan mensenlevens”.
De Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de EU, Federica Mogherini briefte vorige week de VN-Veiligheidsraad al om te melden dat Groot-Brittannië een resolutie aan het voorbereiden is om gewapende acties in Libische territoriale wateren en grondgebied mogelijk te maken. Libië is een jaar geleden in een geweldspiraal en politieke chaos terechtgekomen. Inmiddels telt het land twee regeringen. Het is nu net de regering die door de EU erkend wordt en in het oostelijke Tobruk in ballingschap verblijft, die hard uithaalt naar de geplande Europese militaire missie. Volgens de regeringswoordvoerder kan de “militaire optie tegen de boten in en buiten Libische wateren niet als humaan worden beschouwd”. Hij voegt er aan toe dat de regering “geen schendingen van de Libische soevereiniteit” zal aanvaarden en het plan niet kan accepteren, tenzij het gecoördineerd wordt met de Libische autoriteiten.
Nu de volgens toenmalig NAVO-secretaris-generaal Rasmussen “meest succesvolle operatie in de geschiedenis van de NAVO” uiteindelijk een complete mislukking is gebleken, dreigt er opnieuw een militair optreden die het land verder kan doen destabiliseren. Het is tekenend dat de NAVO, die nu al bij deze Europese operatie wordt betrokken, zich blijkbaar niet geroepen voelt om schuld te bekennen aan de situatie waarin Libië nu verkeert. De NAVO, die geen heil zag in een politiek proces, koos resoluut voor een militaire aanpak door luchtsteun te geven aan de opstandelingen. Die zijn sinds het verdwijnen van Khadaffi verdeeld geraakt over vele honderden elkaar bekampende milities. In naam van het humanitaire hebben de bombardementen net mee gezorgd voor de huidige humanitaire catastrofe in het land. Mensen verloren hun werk en ontvluchten de onveilig esituatie. Bovendien verviel met het verdwijnen van Khadaffi ook het akkoord dat deze met de Europese landen had gesloten voor het aan banden leggen van de migratie. Zo ontstond er een ideaal klimaat voor mensensmokkelaars die hun kans grepen om grof geld te verdienen door het instabiele Libië om te turnen tot een platform vanwaar Afrikanen proberen te ontsnappen in de hoop op een nieuwe toekomst in Europa. Met de dramatische gekende gevolgen.
Deze mensensmokkel is onmenselijk en kan uiteraard niet getolereerd worden. Maar het Europese recept dreigt nog meer menselijke miserie en wantoestanden te creëren. Het is schokkend om vast te stellen dat zelfs de interne diensten erkennen dat zo'n militaire operatie mensenlevens kan eisen. Hoe valt het Europese humanitaire discours te rijmen met een dergelijke risicovolle operatie. Hoe gaat men uitsluiten dat er zich geen vluchtelingen op die te vernietigen boten bevinden of dat er zich onschuldige werknemers bij de betrokken installaties ophouden.
Europa doet aan symptoombestrijding en kijkt de andere kant op als het gaat over de dieperliggende oorzaken van de vluchtelingenproblematiek. Klimaatproblemen, scheefgetrokken handelsrelaties, lage landbouwprijzen, strijd om schaarse grondstoffen en gewelddadige conflicten zijn zelden louter lokale fenomenen die je met militair machtsvertoon de wereld uit helpt. Het wordt tijd dat Europa daarover een debat houdt en de eigen verantwoordelijkheden daarin erkent en ook aanpakt. Met een beetje ontwikkelingssamenwerking alleen komen we er niet. Er is een structurele aanpak nodig gebaseerd om een globale visie op migratie.