Het is huidig premier Netanyahu die, geplaagd door verschillende corruptieschandalen, besliste om de verkiezingen te vervroegen. In het Israëlische politieke landschap zijn er weinig partijen die vragen stellen bij de kolonisatie- en annexatiepolitiek van de afgelopen decennia.

Volgens alle opiniepeilingen wordt het een nek-aan-nek-race tussen Likoed, de erg rechtse partij van premier Netanyahu en de nieuwe ‘centrum’-alliantie ‘Kahol-Lavan’ (Blauw en Wit) die geleid wordt door de voormalige stafchef van het Israëlische leger, Benny Gantz. Ook twee andere voormalige stafchefs, Moshe Ya’alon en Gabi Ashkenazi, vormen het gezicht van dit kartel met verder nog de voormalige TV-presentator Yair Lapid van Yesh Atid’ (Toekomstpartij). Likoed en ‘Blauw en Wit’ zouden elk ongeveer een kwart van de zetels in de 120 zetels tellende Knesset kunnen bemachtigen.

Komt er een extreemrechtse regering onder leiding van Likoed?

Likoed streeft naar een coalitie met extreemrechtse partijen met inbegrip van de neofascistische coalitie ‘Otzma Yehudit’ (Joodse Macht). Dat is de ideologische opvolger van 'Kach', de partij van de in 1990 vermoorde Meir Kahane. Deze extremistische, racistische rabbijn en oprichter van de 'Jewish Defence League' in de VS vond dat een joodse staat niet kan overleven als democratie. Hij pleitte onomwonden voor de verdrijving van de Palestijnse bevolking uit Israël. Omwille van uitgevoerde en geplande aanslagen -o.a. op de Tempelberg- kwam hij op de terreurlijst terecht in de VS. In Israël was zijn racisme van die orde dat hij eind jaren 1980 uitgesloten werd van deelname aan de verkiezingen. Het spreekt voor zich dat als Netanyahu effectief een coalitie met extreemrechts op poten kan zetten, die zal betekenen dat hij zijn kolonisatie- en annexatiebeleid zonder meer verder zal zetten. Hij kan daarvoor op de steun rekenen van zijn zionistische vrienden in de Verenigde Staten. Het was voor Netanyahu een godsgeschenk dat VS-president Trump plots – en dat op enkele weken voor de verkiezingen, de op Syrië bezette Golanhoogten erkende als Israëlisch grondgebied. Trumps eerdere beslissing (in 2017) om Jeruzalem te erkennen als de hoofdstad van Israël, bezegeld met de daaropvolgende verhuis van de VS-ambassade naar de heilige stad was ook een pluim die Netanyahu graag electoraal verzilverde.

Netanyahu lijkt alleen maar aan de macht te kunnen blijven - en zo de langst regerende premier in de Israëlische geschiedenis te worden -, als de extreemrechtse partijen samen ook nog eens een kwart van de zetels halen. Dat is zeker niet evident. Een grote coalitie met ‘Blauw en Wit’ lijkt vooralsnog uitgesloten, maar het resultaat van de verkiezingen zal beide grote partijen misschien naar elkaar toe laten groeien, maar dat zal wellicht betekenen dat Netanyahu wordt opgeofferd.

Een ‘Blauw en Wit’-regering zal de kolonisatie van Palestina niet stoppen

Van de ‘Blauw en Wit’-alliantie moeten de Palestijnen evenmin veel heil verwachten. Hoewel de populaire TV-presentator Yair Lapid pleit voor een twee-staten-oplossing in het Palestijns-Israëlisch conflict, laat hij zich positief uit over de Apartheidsmuur die diep in de bezette Palestijnse gebieden snijdt en stelt zijn Toekomstpartij zich zionistisch op. Lapid treedt voor de verkiezingen in een alliantie met een aantal rechtse militaire zwaargewichten. Benny Gantz, de 20ste stafchef en de leider van ‘Blauw en Wit’ beschouwt de Jordaanvallei (in de bezette Westelijke Jordaanoever) als de grens van Israël en pleit er voor om de Israëlische kolonies in Palestijns gebied te versterken. Moshe Ya’alon, eveneens een voormalige stafchef, is een hardliner die ooit de 'Palestijnse dreiging’ als een kanker omschreef op wie hij in zijn beeldspraak “chemotherapie” moest toepassen. Hij is een verdediger van een harde confrontatiepolitiek met Iran en stelde ooit voor om te ‘overwegen’ de Iraanse president Ahmadinejad te vermoorden. Palestijnen ziet hij liever in aparte bussen reizen. De derde stafchef binnen Blauw en Wit is de populaire Gabi Ashkenazi onder wiens leiding ‘Operatie Gegoten Lood’ plaatsvond, de eerste grote bloedige oorlog tegen Gaza eind 2008-begin 2009.

Het probleem van Blauw en Wit is dat het de partij ontbreekt aan een duidelijke politieke lijn. De rechterzijde van de nieuwe partij verdedigt de kolonisatie van de Palestijnse gebieden en steunt ook de nieuwe basiswet gestemd in de zomer van 2018 die Israël als 'een natiestaat van het Joodse volk' omschrijft. Deze wet degradeert Palestijnse Israëli’s, die sowieso al bloot staan aan discriminatie, ook constitutioneel tot tweederangsburger. Anderen binnen Blauw en Wit verdedigen de twee-staten-oplossing en zijn voor een aanpassing van deze ‘natiestaatwet’, zonder ze daarom helemaal overboord te willen gooien. Ben Caspit, journalist voor de internetpublicatie ‘al-Monitor’ schrijft dat Blauw en Wit een supermarktpartij is, “een soort van warenhuis dat allerlei koopwaar probeert te slijten, terwijl het reclamebord boven de deur maar één echte agenda promoot: de vervanging van Netanyahu”.

Aan de andere kant van het politieke spectrum betekent de oprichting van de Blauw en Wit-partij een grote ramp voor de eens zo machtige Arbeiderspartij. Voorzitter Avi Gabbay ziet het aantal zetels van zijn partij in de peilingen met de helft dalen (van 18 naar 9). Een groot deel van de kiezers lijkt voor Blauw en Wit te kiezen vanuit een afkeer voor Netanyahu. Partijleider Gabbay probeert een verdere leegloop tegen te gaan met de boodschap dat een stem voor zijn Arbeiderspartij de enige manier is om te vermijden dat Blauw en Wit na de verkiezingen een monstercoalitie gaat vormen met het Likoed van Netanyahu. Om het verschil met het ‘centrum’ in de verf te zetten, lijkt Gabbay de Arbeiderspartij opnieuw wat linkser te positioneren en naar de stem te hengelen van zowel de LGBTQ-activisten als de ‘Arabische’ gemeenschap in Israël. De Arbeiderspartij organiseerde op 25 februari zelfs een Joods-Arabische conferentie waarna Gabbay pleitte voor ‘Joods-Arabische coëxistentie’. “Gelijkheid is het hoogste goed en we voelen er ons aan gebonden”, aldus Gabbay. De kleinere, links-zionistische en sociaaldemocratische Meretz-partij leek aanvankelijk ook in de klappen te moeten delen als gevolg van de opkomst van Blauw en Wit als ‘anti-Netanyahu-platform’, maar lijkt zich volgens de jongste peilingen te handhaven op 5 zetels.

Veel ‘Arabische’ kiezers zullen stembusgang boycotten

De Arabische kiezers gaven hun stem in 2015 vooral aan de Gemeenschappelijke lijst, een politieke alliantie van linkse, Palestijnse partijen. Het was toen de eerste keer dat deze partijen op eenzelfde lijst opkwamen en ze schopten het met 13 zetels tot derde formatie in de Knesset. Voor de verkiezingen van 9 april komen ze evenwel opnieuw in verspreide slagorde op, meer bepaald in twee afzonderlijke allianties. De antizionistische 'Ta’al' van Ahmed Tibi gaat een coalitie aan met het linkse 'Hadash' (Democratisch Front voor Vrede en Gelijkheid) van Ayman Odeh. Hadash, dat veel joodse Israëli’s onder haar leden telt, steunt de BDS-beweging (Boycot, Desinvestering, Sancties). De formatie heeft volgens de peilingen een potentieel van een zevental zetels. De andere Palestijnse alliantie bestaat uit 'Balad' (Nationale Democratische Alliantie) en 'Ra’am' (Verenigde Arabische Lijst) en zou 4 zetels kunnen halen. Balad streeft naar één binationale staat (het samengaan van Israël en de Palestijnse gebieden met daarin gelijke rechten voor iedereen). Ra’am is een vooral populair bij de Bedoeïenen. Dat het tot een breuk kwam onder de Palestijnse partijen heeft meer met onderlinge rivaliteit en verschillen in strategie te maken dan met ideologische geschillen.

De Palestijnse Israëli’s vormen een kleine 20 procent van de bevolking. Ze zijn de nazaten van de Palestijnen die niet op de vlucht zijn geslagen in 1948. Ze hebben een Israëlische paspoort en dus het recht om te stemmen, maar politiek, economisch en administratief worden ze zwaar gediscrimineerd. Ongeveer 50% van de Palestijnse Israëli’s leeft onder de armoedegrens. Sinds de goedkeuring van de nieuwe basiswet in de zomer van 2018, volgens dewelke alleen joodse Israëli’s het volledige zelfbeschikkingsrecht hebben, is de motivatie om nog aan verkiezingen deel te nemen behoorlijk gedaald. Tijdens de vorige verkiezingen, in 2015, was hun participatiegraad nog 64%. Nu is de verwachting dat slechts 1 op 2 Palestijnse Israëli’s zal gaan stemmen. Vooral jongeren roepen op om de verkiezingen te boycotten.

Lees ook het standpunt van het Midden-Oostenplatform (Vrede vzw is lid)