Op 7 oktober 2011 is het exact tien jaar geleden dat de VS Afghanistan binnenviel als reactie op de terroristische aanslagen van 11 september 2001 in New York. Het werd de eerste militaire operatie binnen de Amerikaanse 'globale oorlog tegen het terrorisme'. Vandaag kan men stellen dat de militaire operaties in Afghanistan niet veel hebben opgeleverd. De tiende verjaardag ervan staat gelijk aan een ongelukkige verjaardag.
Al sinds 2001 probeert Vrede de aandacht te vestigen op de nutteloosheid van een gewapende interventie in dit arme Zuid-Aziatische land. Zeker in het post-9/11 klimaat kon deze mening op niet veel bijval rekenen. Ook in progressieve kringen, in sommige mensenrechtenorganisaties en zelfs vredesorganisaties was de steun voor de oorlog in Afghanistan initieel groot. De interventie werd door de uiteenlopende politieke krachten in de westerse regeringen als een noodzaak ervaren. Als de oorlog tegen het terrorisme al geen motivatie genoeg was, kwamen daar nog de nobele argumenten zoals de installatie van een democratie, met respect voor de mensenrechten en de bevrijding van de Afghaanse vrouwen bovenop. Het was vooral dat laatste argument dat veel mensen in progressieve, liberale en zelfs anti-oorlogskringen over de schreef trok. Het was lang geleden dat er zo’n eensgezinde oorlogsbereidheid tentoongespreid werd in de wereld. En de VS verzekerde deze wereld er bovendien van dat de interventie niet lang hoefde te duren.
De operaties verliepen echter helemaal niet zo vlot als gepland. De vooropgestelde militaire doelstellingen van 'Operation Enduring Freedom' waren het ontmantelen van de terroristische organisatie Al-Qaeda, het vatten van de Al-Qaeda-leider Osama Bin Laden en het verdrijven van het fundamentalistische Taliban-regime dat sinds 1996 aan de macht was in Afghanistan. De NAVO nam gradueel de controle over de militaire operaties in Afghanistan over en alsmaar meer landen lieten zich overtuigen om te participeren. Momenteel leveren 48 verschillende staten troepen aan de International Security Assistence Force (ISAF), de NAVO-troepenmacht in Afghanistan. Ook België stuurde een paar honderd soldaten en zes F-16 gevechtsvliegtuigen.
Na 10 jaar is de balans van het grootschalig militair ingrijpen in het land echter ronduit dramatisch te noemen. Al-Qaeda is als internationale organisatie absoluut niet gebonden aan een bepaald land dus tegen de VS-inval hadden de belangrijkste kopstukken al lang hun biezen gepakt. Ze installeerden ondertussen cellen in andere landen. De Taliban werd initieel vlug van de macht verdreven, maar ging vrijwel onmiddellijk in het verweer. Vooral sinds 2005 groeide de invloed van de Taliban opnieuw aanzienlijk en dankzij de blijvende aanwezigheid van de buitenlandse troepen kon het zich zelfs een aura van nationalistisch verzet aanmeten. Vandaag staan vele gebieden de facto onder de controle van de Taliban of van individuele krijgsheren die niet verbonden zijn met het centrale regime. Deze centrale regering, met president Karzai als uithangbord, is uiterst onpopulair bij de gewone bevolking. Ze wordt beschouwd als een marionettenregime van de VS en staat bekend om haar doorgedreven corruptie. Van de zogenaamde bevrijding van de vrouw is ook niet veel in huis gekomen. Afghanistan is één van de onveiligste landen ter wereld voor vrouwen. De meesten wagen zich dan ook niet onnodig buitenshuis en dragen nog altijd de boerka, voor het Westen het symbool bij uitstek van de onderdrukking. Alleen in de hoofdstad Kaboel kan men spreken van een verbetering van de situatie, maar dan uitsluitend voor een bepaalde klasse van vrouwen. Voor de vele vrouwen in de armere wijken en in de rest van het land bleven de omstandigheden ongewijzigd of verslechterden ze zelfs.
De Afghaanse bevolking kan maar weinig begrip opbrengen voor een buitenlandse macht die de mensenrechten beweert te promoten maar tegelijkertijd voortdurend bombardementen uitvoert waarbij burgers het leven laten. Exacte cijfers zijn niet voorhanden, maar de meest conservatieve schattingen hebben het over duizenden doden en een veelvoud aan gewonden. De oorlog heeft sinds 2001 bovendien miljoenen Afghanen naar de buurlanden verdreven en minstens een half miljoen mensen sloegen op de vlucht binnen Afghanistan zelf. Vandaag is de gemiddelde levensverwachting van de Afghanen 44,5 jaar, meer dan 50% van de bevolking heeft geen toegang tot proper water en 257 kinderen op de 1000 halen hun 5de levensjaar niet. Terwijl Afghanistan overduidelijk nood heeft aan ontwikkelingshulp blijven de ISAF-landen massaal geld pompen in de totaal mislukte militaire operatie. De Amerikaanse belastingbetalers hoestten, alleen voor de oorlog in Afghanistan, al 440 miljard dollar op. België spendeerde in 2010, 104 miljoen euro voor de militaire operatie in het land, een veelvoud van het ontwikkelingsbudget dat voorzien werd voor het land.
De Amerikaanse president Obama kondigde onlangs een terugtrekking aan van 33.000 VS-troepen tegen de zomer van 2012. Er zullen dan echter nog altijd dubbel zoveel VS-soldaten aanwezig zijn in Afghanistan als bij Obama's aantreden. Het einde van de oorlog is dus nog niet in zicht. Iedereen die de geschiedenis van Afghanistan een beetje kende, waarschuwde bij het begin van de VS-demarche nochtans dat de operatie zeker niet van een leien dakje zou gaan. Het is niet te geloven dat de militaire experts van het Pentagon de situatie in Afghanistan zo verkeerd hebben kunnen inschatten. Ze waren nochtans niet de eersten die hun tanden stuk beten op het land.
Dit artikel verschijnt in het september-oktober nummer (2011) van het Tijdschrift Vrede