Image
Rojava, een revolutie van vrouwen
Foto: Kongreya Star
Rojava, een revolutie van vrouwen
Artikel
6 minuten

In Rojava, Noord-Syrië, vindt een uniek experiment plaats onder de noemer van het 'democratisch confederalisme'. Ludo De Brabander van Vrede vzw reist een tiental dagen doorheen het gebied en brengt verslag uit. je kan hem volgen op deze site of op facebook. Een verslag over de vrouwenbeweging.

Rojava (West-Koerdistan, Noord-Syrië). Vandaag ben ik volgepropt met informatie. Er is zoveel te vertellen. Bij elke ontmoeting zitten gedreven mensen voor me in hun zoektocht om de principes van het ‘democratisch confederalisme’ in de praktijk om te zetten.

Democratisch confederalism

Kort even waar dit ideologisch model voor staat. Nadat PKK-leider Abdullah Öcalan op 15 februari 1999 werd gearresteerd, werd hij veroordeeld tot de doodstraf, nadien omgezet in levenslang. Sindsdien zit hij gevangen op het Turkse eiland Imrali in de Zee van Marmara. Tijdens zijn gevangenschap begon Öcalan zich te verdiepen in het werk van de Amerikaanse libertaire denker Murray Bookchin. Daarnaast inspireerde hij zich ook om de ideeën van mensen als Immanuel Wallerstein en Michel Foucault. Volgens Öcalan is de natuurlijke samenleving een communalistische, egalitaire, sociale samenleving die bovendien matriarchaal was (zie/google ook Lewis Herny Morgan en het ‘primitieve communisme’ van F. Engels). In zijn manifest ‘Democratic Confederalism’ van 2011 brengt Öcalan alle ingrediënten van zijn maatschappijmodel samen en neemt hij afstand van het autoritaire Marxisme-Leninisme dat lang de leidraad was van de PKK. Öcalan verwerpt hij het centrale staatsgezag dat kenmerkend is voor de meeste moderne natie-staten die gebaseerd zijn op macht (geweld), hiërarchie en seksisme (patriarchale staatsordening en uitbuiting van de vrouw), de accumulatie van kapitaal (kapitalisme) en de uitbuiting van de bevolking. Daarin omarmt men het nationalisme als een religie, aldus Öcalan in zijn pamflet.

Volgens Öcalan moet de democratische besluitvorming gedecentraliseerd verlopen en zoveel mogelijk op het niveau van de lokale gemeenschappen (grass-roots participatie). De vrouw speelt in dat alles een hoofdrol en dat merk je ook in de revolutionaire bestuurlijke organisatie van Rojava. Elk voorzitterschap van elke orgaan, instelling, commissie wordt gedeeld tussen een man en een vrouw. Daarnaast geldt de 40%-regel: het minimumpercentage van vrouwen in bestuursorganen, lokale comités, etc. In de praktijk zijn de vrouwen in de meeste organen in de meerderheid.

De vrouwenkoepel Kongreya Star

Ik had een interessant gesprek met een aantal vrouwen van Kongreya Star in Qamishli (in het kanton Cezire in Oost-Rojava), de koepelorganisatie van de vele actieve vrouwenbewegingen die Rojava inmiddels rijk is. Star verwijst naar Ishtar uit het oude Mesopotamië, de godin van de liefde, fertiliteit, maar ook van politieke macht. Voor de revolutie zaten de vrouwen gevangen in duidelijke patriarchale rolverdelingen. De man ging werken, vrouwen waren doorgaans economisch afhankelijk van de mannen. Veelal werden ze vroeg uitgehuwelijkt. In de jaren ‘80 en ‘90 waren nochtans al heel wat vrouwen actief in basisorganisaties, wat een pluspunt zou betekenen voor het opzetten van het democratisch confederaal systeem in Rojava. Onder het Ba’ath-regime werden heel wat activisten van Yekitiya Star, zoals de in 2005 gestichte organisatie aanvankelijke heette, opgesloten en gefolterd. Vandaag zijn alle vrouwen die betrokken zijn bij het sociale, politieke en militaire werk, lid van Kongreya Star. Volgens de PKK-ideologie – veel Koerden uit Syrië vervoegden deze guerrilla-organisatie – was de bevrijding onlosmakelijk verbonden met de bevrijding van de vrouw. Ze kregen er van meet af aan hun plaats en genoten onderwijs. Toen de revolutie uitbrak startten de vrouwen dus niet van nul. Wel zorgde het ‘democratisch confederalisme’ voor de ideologisch onderbouw. Kongreya Star staat in voor de onderlinge relaties en empowerment van de vrouwenbewegingen die een belangrijke plaats hebben in de democratische besluitvorming van de confederale structuur die in Rojava na het verdwijnen van het centrale staatsgezag is uitgebouwd. “We helpen sterke relaties ontwikkelen tussen de vrouwenorganisaties in de lokale buurten, de wijken, steden en op kantonniveau”, aldus Avin Swed van Kongreya Star. Ze legt uit dat in de schoot van Kongreya Star tien comités werkzaam zijn rond maatschappelijke problemen waarbinnen duizenden vrouwen actief zijn op vlak van diplomatieke relaties, media, coöperatieve economie, onderwijs en vorming, justitie, politieke organisatie, ideologische discussies, gemeentelijke participatie, het sociale en culturele leven.

Vrouwen veroveren hun plaats

Vooral de vormingen zijn belangrijk. Elk jaar zijn er een honderdtal vrouwen die een intense vorming van een tweetal maanden genieten om zo later in de kaderwerking opgenomen te worden. De focus ligt op de geschiedenis van de vrouw in Syrië, de ideologische vorming en gendergelijkheid, aldus Avin Swed. Deze vrouwen spelen nadien een centrale rol in de bewustmaking van vrouwen in de dorpen en steden. Even terzijde. Het is belangrijk om een misverstand uit de weg te ruimen. In het kanton Cezire is de meerderheid van de bevolking Arabisch (54%), met rond de 42% Koerden en een 3% Assyriërs. Hun talen gelden als de officiële talen in Rojava. De vrouwenbeweging, net als alle andere structuren van Rojava, telt heel wat Arabische activisten. Het is dus niet zo dat het om een louter Koerdisch project gaat. Het etnisch-cultureel pluralisme wordt in Rojava hoog in het vaandel gedragen. Ik kom daar in een ander stuk nog op terug. Hoewel het voor Arabische vrouwen een extra uitdaging is om aan de patriarchale patronen te ontsnappen – zij kennen doorgaans niet het activistisch verleden binnen de PKK – levert Kongreya Star een extra inspanning om ook hen in de kaders te krijgen. Dat lijkt behoorlijk te lukken afgaande op de verschillende ontmoetingen die ik had.

Het economisch comité is een ander belangrijk orgaan binnen de vrouwelijke koepelorganisatie. Er wordt hard naar gestreefd om de vrouwen economisch onafhankelijk te maken. Naar schatting zijn tienduizend vrouwen werkzaam in tal van coöperatieven waaronder bakkerijen. In het onderwijs zijn ook heel wat vrouwen tewerkgesteld.

Volgens Fidan Sivo die de diplomatieke relaties van de organisatie onderhoudt is er weliswaar al een hele weg afgelegd, maar blijven er toch nog heel wat obstakels. “Het patriarchaat is nog niet verdwenen en nog altijd zijn er veel mannen en families die zich verzetten tegen de toegenomen rol van vrouwen.” Maar de weg naar volledige gendergelijkheid lijkt me toch wel onomkeerbaar. Op dit ogenblik zijn heel wat vrouwen onder de wapens in de vrouwelijke volksverdedigingseenheden, de YPJ, de vrouwelijke tegenhanger van de YPG. Zij worden alom geroemd om hun doorzettingsvermogen en verbetenheid in de strijd tegen Daesh. Ook worden vrouwen weerbaarder gemaakt tegen discriminaties en (huiselijk) geweld. Disputen worden beslecht in zogenaamde vrouwenhuizen die ontzettend belangrijk zijn geworden en een soort van vredegerechten vormen. Indien men er daar niet uitgeraakt gaat de zaak naar de rechtbank waar een vrouwelijke advocaat hun belangen verdedigt. Naar verluidt vinden ook meer en meer mannen hun weg naar deze vrouwenhuizen. Het is in elk geval een uniek experiment in een regio die ik 18 jaar geleden, toen ik er voor het eerst was, nog omschreef als een conservatieve plek waar mannen het publieke leven bepaalden.


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Land

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.