Hij nam al snel voorbereidende maatregelen. Op 13 augustus ondertekende hij de 'National Defense Authorization Act', die het Ministerie van Defensie opdraagt om tegen eind 2018 opnieuw een 'US Space Command' op te richten. Volgens Trumps plannen zou de toekomstige Space Force (ruimtemacht) tegen 2020 op dezelfde hoogte moeten komen te staan als de andere legercomponenten, met name de landmacht, de zeemacht, de luchtmacht, het marinekorps (interventie-operaties) en de kustwacht.

Dominantie

President Trump situeerde zijn beslissing als een onderdeel van de voorbereidingen op een eventuele oorlog met Rusland en China. “Ons lot buiten de aarde betreft niet alleen een zaak van nationale identiteit maar ook een zaak van nationale veiligheid. Het volstaat niet om enkel een Amerikaanse aanwezigheid te hebben in de ruimte. We moeten een Amerikaanse dominantie hebben in de ruimte. We kunnen niet aanvaarden dat China, Rusland en andere landen ons voorgaan.”

Is dit een zoveelste manier om zijn 'America First'-politiek onder de aandacht te brengen? Een zoveelste communicatie-aanval om te tonen wat voor een kei van een president hij wel is? Ik vrees van niet. Het is bittere ernst in defensiekringen. En Trump vult hiermee op een nieuwe concrete manier een reeds bestaande politiek in.

Inderdaad, in een document uit 2000 van het toenmalige 'US Space Command', genaamd 'Vision 2020', wordt gesteld dat er "door de globalisering van de wereldeconomie ('corporate globalisation'), een groeiende kloof ontstaat tussen diegenen die er deel van uitmaken en de uitgeslotenen (de 'haves' en de 'have-nots'). In een onderdeel dat specifiek over de opdracht van het Space Command gaat, stelt het document dat deze de ruimte wil controleren en domineren om de “belangen en investeringen van de VS te beschermen”. De nood aan een dergelijke globale aanpak ('global engagement') is gebaseerd op de groeiende verspreiding van raketsystemen, en dat moet worden tegengegaan met het ruimteschild (National Missile Defense – NMD). “Zoals de andere legermachten, elk op hun terrein, de opdracht hebben om nationale belangen, handelsroutes, en economische en strategische belangen veilig te stellen, zo is dat ook het geval voor het Space Command in de ruimte.” Om de militaire dominantie van de VS werkelijk te kunnen globaliseren, is er volgens de beleidsplannen van het Pentagon dus ook nood aan militaire dominantie in de ruimte. ('Global engagement combines global surveillance with the potential for a space based global precision strike capability'.) Dit alles moest bijdragen tot wat onder president G.W. Bush en zijn neoconservatieve defensieminister, Donald Rumsfeld, “full spectrum dominance” werd genoemd.

Structuur

Vermits Trumps verantwoording voor een sterkere ruimtemacht al jaren leeft in Pentagon-kringen, sprak niemand de president tegen over de grond van de zaak, met name het streven naar hegemonie in de ruimte. Er kwam wel een discussie op gang over het zelfstandig maken van de nieuwe ruimtemacht en over Trumps plan om het militair orgaan op gelijke hoogte te plaatsen met de andere militaire machten.Dergelijke beslissing komt niet de president toe maar het Congres.

Vandaag heerst er nog zeer veel onduidelijkheid over de exacte plaats van de nieuwe ruimtemacht in de militaire structuur. Het Pentagon en het Witte Huis zijn er kennelijk nog niet uit.Het in 1985 opgerichte zelfstandige US Space Command werd in 2002 ontbonden. De opdracht en bevoegdheden ervan werden overgeheveld naar het Strategisch Commando (US STRATCOM). Daarnaast is er sinds 1982 ook een 'Air Force Space Command' (AFSPC) operatief, waar verwarrend genoeg eveneens naar verwezen wordt als het 'Space command'. Het AFSPC is een belangrijke component van de Amerikaanse luchtmacht. De beslissing van Trump om opnieuw een US Space Command te installeren – voorlopig nog altijd onder de vleugel van het Strategisch Commando – moet voor het Witte Huis een eerste stap betekenen naar een toekomstige zelfstandige ruimtemacht. Het is nog niet duidelijk of de huidige Air Force Space Command de kern van de nieuwe ruimtemacht zal vormen, maar experten gaan daar wel van uit. Het weghalen van het zwaartepunt van het militair ruimtebeleid uit de structuur van de luchtmacht, wordt door sommigen als een aanval beschouwd op de leiding van de luchtmacht. Volgens bepaalde legerleiders en senatoren is het Pentagon al complex genoeg. “We moeten het niet nog ingewikkelder maken, niet nog meer vakjes aanbrengen op het organogram, niet nog meer kosten maken. Het geld moet naar grotere efficiëntie en slagkracht op het terrein gaan, niet naar bureaucratie”, aldus sommige critici

De opdracht van het AFSPC is het verdedigen van de VS via de controle en exploitatie van de ruimte. Het orgaan telt meer dan 36.000 werknemers en beheert heel wat militaire ruimtetechnologie, bijvoorbeeld het satellietnetwerk voor het 'Global Positioning System' (GPS), en het mysterieuze X-37B ruimtevaartuig. Trouwens, volgens sommige bronnen besteedt de luchtmacht, alleen al aan geheime ruimtesystemen, meer dan 7 miljard dollar per jaar.

Het X-37B of 'Orbital Test Vechicle' (OTV), een onbemand ruimtevaartuig van Boeing, wordt met veel geheimzinnigheid omringd. Zowel wat de capaciteiten als wat de kost betreft. Het is een herbruikbaar ruimtetuig dat als een raket gelanceerd wordt via een lanceervaartuig en terug op de aarde landt in horizontale positie, zoals een vliegtuig. Officieel dient het OVT om nieuwe sensoren en andere 'next generation'-satelliettechnologieën uit te testen. Sommige waarnemers menen echter dat de X-37B een soort ruimtewapen is, dat wellicht bedoeld is om niet-Amerikaanse satellieten te kunnen aanvallen. Maar experten zeggen dan weer dat het toestel daarvoor te klein en niet manoeuvreerbaar genoeg is. Andere analisten speculeren dat de X-37B het voorhoede-vehikel vormt van de 'Prompt Global Strike'-strategie, waarmee gelijk welke plaats op de planeet zou kunnen worden aangevallen binnen de 30 à 60 minuten na de beslissing daartoe.

Rusland en China

Na president Trumps aankondiging van 18 juni hebben zowel vicepresident Mike Pence als defensieminister Jim Mattis zich achter hun voorman geschaard. Volgens de vicepresident is de ruimte-omgeving fundamenteel veranderd sedert de laatste generatie: “Wat ooit vreedzaam en onbetwist was, is nu overbevolkt en conflictueus”. De minister van Defensie vindt dan weer dat “Amerikaanse satellieten beschermd moeten worden tegen aanvalswapens van China en Rusland”. Hij beweert dat de VS geen plannen heeft om wapens in de ruimte te installeren, maar hij onderstreept hoe essentieel de (groeiende) rol is van satellieten, niet alleen voor militaire operaties maar zeker ook voor de wereldeconomie.

Bij het verantwoorden van de Amerikaanse plannen en activiteiten in de ruimte, wordt steevast verwezen naar de technologische vooruitgang die China op dat vlak boekt. Reeds in januari 2007 schoot het Chinese leger een eigen oude weersatelliet uit de lucht. Officieel was dit om te voorkomen dat de afgeschreven satellietschade zou aanrichten op aarde bij een terugkeer in de dampkring, maar iedereen heeft de boodschap begrepen: China kan vanop aarde een ruimtetuig neerhalen. “Sinds die tijd weten we dat andere landen met inbegrip van Rusland hun ruimte-technologie hebben verbeterd”, aldus nog Mattis. De VS beschuldigt Moskou ervan nieuwe antisatelliet-raketten te ontwikkelen. Het Russisch leger, de luchtmacht inbegrepen, beschikt over mobiele lasersystemen. “We kunnen de potentiële dreigingen voor onze satellieten niet negeren. Onze satellieten zijn van cruciaal belang voor communicatie, navigatie, meteorologische informatie en andere opdrachten die de moderne samenleving ondersteunen. De VS heeft niet de bedoeling een wapenwedloop in de ruimte te starten, maar we zullen niet aan de zijlijn toekijken terwijl anderen er militaire middelen ontplooien. We zullen onszelf verdedigen in de ruimte, indien nodig.”

China roept Washington op om te stoppen met zijn koudeoorlogsmentaliteit. Peking diende bij de VN Conferentie voor Ontwapening in Genève een tekst in die stelt dat de Chinese regering voor een vreedzaam gebruik van de ruimte ('outer space') staat en gekant is tegen bewapening en een wapenwedloop in de ruimte. China roept op om een multilateraal verdrag te onderhandelen over wapenbeheersing in de ruimte, gebaseerd op eerdere voorstellen van Peking en Moskou. In 2008 dienden beide landen inderdaad een ontwerpverdrag in (en een update in juni 2014) voor een verbod om wapens te installeren in de ruimte.

Rusland waarschuwde voor ernstige repercussies mocht president Trump van plan zijn om met zijn nieuwe ruimtemacht het reeds bestaande verdrag dat kernwapens uit de kosmos bant, te schenden. Het 'Outer Space Treaty' van 1967 verbiedt het installeren in de ruimte van massavernietigings- en nucleaire wapens in een orbit rond de aarde of op enige andere wijze. Het verdrag wil, net zoals de andere bestaande verdragen die betrekking hebben op de ruimte, dat de exploitatie ervan vreedzaam gebeurt.

Op het evenement waar president Trump zijn plannen voor een nieuwe ruimtemacht onthulde, waren de voornaamste CEO's van de wapenindustrie alvast allen aanwezig. Meer ruimteprogramma's, meer onderzoek en ontwikkeling, een grotere productie, nieuwe fondsen – het nieuwe ruimtebeleid is goed voor de kassa.

Besluit

Het is vandaag nog niet duidelijk welke weg de VS concreet zal bewandelen, maar de mondiale context en de uitspraken van de VS-autoriteiten zijn dat wel. President Trump zei afgelopen maart al dat zijn nationale strategie voor de ruimte ervan uitgaat dat het heelal “een oorlogsfront is, net zoals het land, de lucht en de zee”. De full spectrum-dominantie waar de neoconservatieve militaire strategen naar hunkerden, kent vandaag echter een andere context. De VS bezit niet langer de mondiale economische suprematie en is niet langer de enige motor van technologische ontwikkelingen. Dat maakt de Amerikaanse verzuchtingen naar dominantie in de ruimte een enorm risico voor de wereldvrede.

Georges Spriet was jarenlang educatief medewerker van Vrede en zetelt nu in de Raad van Bestuur.