De geschiedenis zal ongetwijfeld ongenadig hard oordelen over de klimaatgesprekken van de VN in Doha, Qatar (26 november t.e.m. 8 december 2012). Maar de conferentie was lachwekkend al voor ze van start ging: de klungelige ‘doelen’ van de gesprekken staan in tragikomische tegenstelling tot wat we al weten over de klimaatverandering – namelijk dat het klimaat al drastisch en diepgaand gewijzigd is. Het traject van deze veranderingen voorspelt rampspoed voor onze  beschaving als er niet onverwijld drastische, gecoördineerde stappen worden gezet.

De gesprekken in Doha begonnen bijvoorbeeld met een schokkende dosis realiteit: de World Meteorological Organization (Wereld Meteorologie Organisatie) rapporteerde dat het voorbije jaar een gebied aan Noordpoolijs is gesmolten dat groter is dan de Verenigde Staten. Het smelten van de poolkap gaat aan een snellere koers dan de meest pessimistische wetenschappers zich een paar jaar geleden konden voorstellen. In de Verenigde Staten, haalde dit zeer belangrijke nieuws de voorpagina van geen enkele mainstream krant of website. Het zat veilig weggestopt in de achterste pagina’s, als het al werd opgenomen. De politici op de VN-klimaatgesprekken vonden het nieuws al even onbelangrijk. Zij gingen verder op de eerder overeengekomen weg om absoluut niets substantieels af te spreken. Ze namen dus geen afstand van hun wederzijdse zelfmoordpact, namelijk om geen actie te ondernemen.

Associated Press vatte het rapport van de World Meteolorogical Organization samen:

“… het smelten van het Noordpoolijs was één van de zovele extreme en recordbrekende aan de klimaatgebeurtenissen die de planeet in 2012 troffen. Droogte teisterde bijna twee derden van de VS, het westen van Rusland en Zuid-Europa, overstromingen deden West-Afrika verzuipen en hittegolven lieten een groot deel van het noordelijk halfrond broeierig warm achter.”

Men zou ook de orkaan Sandy kunnen vermelden, of de steeds toenemende hardnekkigheid van bosbranden in de VS, of de snel stijgende verzuring van de oceaan. Om niet te spreken over alarmerende toename van de hoeveelheid methaan – een sterker broeikasgas dan koolstofdioxide – in de atmosfeer, die te wijten is aan de opwarming van de polen. Men kan gemakkelijk een duizendtal andere voorbeelden geven van over heel de wereld. We weten nu dat veel van deze catastrofale weerpatronen te wijten zijn aan het warmere klimaat: warme lucht bevat minder water dan koude lucht. Dit staat gelijk aan meer droogte binnen de droge klimaatzones, en hevigere stormen en overstromingen voor de vochtige klimaatzones.

Gewapend met deze kennis, werd de administratie achter Obama in Doha nog maar eens uitgedaagd om toe te treden tot het Kyoto-Protocol, het internationale verdrag dat een collectieve vermindering van de broeikasgassen beoogt. (Dit verdrag is helaas niet toereikend om de realiteit van de klimaatveranderingen het hoofd te bieden.) Net als Bush vóór hem heeft Obama de Verenigd Staten als de grootste barrière opgeworpen om het klimaatprobleem internationaal aan te pakken.

Associated Press vervolgt:

“Een verdrag (met name het Kyoto-protocol) dat zich ooit uitstrekte tot alle geïndustrialiseerde landen behalve de Verenigde Staten, zou zich nu beperken tot enkel de Europese Unie, Australië en verschillende kleinere landen die samen verantwoordelijk zijn voor minder dan 15% van de mondiale uitstoot.

De Verenigde Staten weigeren om ook om het even welke toezegging te doen die verder gaat dan de niet-bindende belofte om de uitstoot tegen 2020 te verminderen met 17% ten opzichte van het niveau van 2005.”

Dus het machtigste land in de wereld, dat daarbij historisch het meeste bijdraagt tot de huidige hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer, zal zich enkel “verbinden” tot een “niet-bindende belofte” om haar uitstoot te verminderen tot onder een niveau waarop dit geen enkel effect zal hebben op de klimaatverandering.

Er zou een grote campagne gevoerd moeten worden om de bevolking van de V.S. te informeren over de werkelijk gigantische investeringen die noodzakelijk zijn om de economie van de VS te herstructureren zodat het op grote schaal hernieuwbare energie kan produceren. Maar zo'n campagne staat totaal niet op de agenda.

Zelfs de idee dat het vrije-markt kapitalisme de klimaatcrisis zou bezweren via investeringen in groene technologie, heeft afgedaan. De hoge winsten die rijke investeerders in groene technologie dachten te maken –waarbij ze intussen wel eventjes de wereld zouden redden – zijn ingestort. Forbes magazine legt uit:

“Als je meer bewijs nodig hebt van hoe groene technologie de gunsten van risicobeleggers heeft verloren, kijk dan niet verder dan de meest recente data… Over het hele jaar beschouwd, zijn de investeringen van risicokapitaal in ‘propere’ technologie goed op weg om te dalen tot hetzelfde niveau als in 2009… De cijfers van Cleantech tonen aan hoe de risicobeleggers zich schromelijk hebben mispakt op de markt van de zonneënergie. Ze hebben zich er dan ook uit teruggetrokken."

Obama dacht dat de groene-risicobeleggers slechts een duwtje in de rug nodig hadden -overheidssteun dus- om de groene winsten te laten vloeien. In zijn laatste stimulusplan voorzag hij miljoenen aan ‘weggevertjes’ voor hen. Uiteindelijk ervoer hij echter op pijnlijke wijze de grenzen van een marktgerichte aanpak van de klimaatverandering. Het meest bekende voorbeeld is dat van Solyndra, een producent van zonnepanelen. Solyndra, dat gedurende twee jaar staatssubsidies ontving, ging bankroet en nam 500 miljoen VS dollar van de belastingbetaler met zich mee in zijn val. Men zou de onschatbare ‘propere’ technologieën kunnen inzetten in een breed uitgedokterd infrastructuurapparaat om de industrie van de fossiele brandstoffen te vervangen. In plaats daarvan worden ‘groene’ bedrijven gewoon behandeld als geïsoleerde bedrijven die winst moeten maken op de internationale markt. Als ze worden weggeconcurreerd door een buitenlandse firma, gaan ze failliet en sluiten ze simpelweg de deuren.

Obama toonde dezelfde mentaliteit op de VN-klimaatconferentie. Hij denkt niet in termen van hoe verschillende naties zich binnen een actieplan kunnen verenigen om de zich al voltrekkende klimaatverandering tegen te gaan. In plaats daarvan beschouwt hij de Verenigde Staten als een gigantisch bedrijf dat de concurrenten in het buitenland moet verslaan. Volgende quote uit de New York Times toont perfect aan hoe de VS-politici aankijken tegen internationale klimaatverdragen:

“… het Amerikaans politiek systeem is niet klaar om een (klimaat)verdrag te ondertekenen dat de VS ertoe zou verplichten om binnen verloop van tijd wezenlijke veranderingen te aanvaarden binnen de energiesector (steenkool, olie, gas), de transportsector (wegvervoer, luchtvaart en scheepvaart) en de productiesector (de bedrijven).”

Obama is niet dom. Het is niet zo dat hij “het nu eenmaal niet snapt”. Integendeel, hij handelt zeer gewiekst in het belang van zijn belangrijkste achterban: de banken en grote bedrijven – de zeer rijken met wie hij zich het sterkst verbonden voelt (door hun enorme bijdrages aan zijn electorale campagne). Het is onmiskenbaar duidelijk geworden dat de inertie van de VS-regering ten opzichte van de klimaatverandering, direct gelinkt kan worden aan de “specifieke behoeften” van de bedrijven die de overheid domineren. Het wordt stilaan tijd dat iedereen die bekommerd is om het klimaat dezelfde conclusie trekt. Onze milieucrisis wordt niet veroorzaakt door een of andere abstracte expansiedrift die mensen in het algemeen niet van zich af lijken kunnen te schudden. Kapitalistische groei daarentegen is ingebouwd in de basis van het systeem: binnen het kapitalisme wordt niets geproduceerd (binnen de private sector) tenzij er winsten (groei) uit voortkomen. Kapitalisten die geen ‘return’ op hun investeringen (groei) krijgen, verliezen hun geld. Dit is de heilige graal van de ‘groei’ die niet chirurgisch kan worden verwijderd uit het kapitalistische lichaam: het lichaam zelf werd ziek geboren. Als hernieuwbare energie dus niet even winstgevend is als olie – en dat is ze inderdaad niet –zal het merendeel van de kapitalistische investeringen verder gestoken worden in activiteiten die gepaard gaan met het vernietigen van de planeet. Het is echt zo eenvoudig. Zelfs kapitalisten met de beste intenties zullen hun geld niet verspillen aan investeringen die geen winsttoename bieden. Ontelbare milieudeskundigen hebben gepoogd om het klimaatvraagstuk op te lossen binnen het kapitalistische systeem, omdat dit systeem in de praktijk de enige oplossing zou bieden. Maar deze aanpak is mislukt, aangezien het klimaat er dramatisch op achteruitgaat. Voor een groeiend aantal mensen wordt het steeds duidelijker dat hervormingen binnen ons economische systeem niet toereikend zijn om het milieu redden, ongeacht de stimulansen of andere plannen die dit tot doel hebben. In feite heeft het internationale kapitalisme door massale en stelselmatige privatiseringen de oorlog verklaard aan de openbare sector. Het beetje aan regulering dat bestond, wordt teniet gedaan. Intussen verliezen milieuagentschappen hun fondsen en worden ze beheerd door anti-milieu bureaucraten. Kapitalisten lijken hun onvermogen tot verandering -tenzij in de verkeerde richting- uit te schreeuwen.

Dit is ook de reden waarom de klimaatgesprekken in Doha ‘minder ambitieuze’ doelstellingen hebben dan de voorafgaande Conferentie in Kopenhagen (2009). Op gelijke snelheid als de klimaatverandering, bewegen we ons in de verkeerde richting. Er is een direct verband tussen de achteruitgaande richting van de klimaatgesprekken en de strijd om olie en andere ruwe grondstoffen, een strijd die op alarmerende schaal tot oorlog leidt. Het kapitalisme is in crisis en het heeft er nood aan dat alle beschikbare grondstoffen afgeleid worden naar de private sector om de winsten opnieuw op te krikken, ten koste van het milieu.

Om het hoofd te bieden aan de klimaatverandering zal een monumentale – en voornamelijk niet-winstgevende – inspanning nodig zijn. De klimaatgesprekken gaan er inderdaad op achteruit terwijl de internationale competitie om markten en ruwe grondstoffen in crescendo toeneemt. Dit leidt tot steeds meer regionale oorlogen. Uiteindelijk moeten klimaatactivisten oog in oog komen te staan met de politieke macht en de macht van de grote bedrijven. Het zijn de door de bedrijven gecontroleerde overheden die eigenlijk over de macht beschikken om het probleem van de klimaatverandering adequaat aan te pakken, maar ze laten zich daarbij niet beïnvloeden door degelijk wetenschappelijk onderzoek of zelfs een overstroomde planeet. Zij die macht hebben, reageren enkel op macht. De enige kracht die in staat is om de macht van het bedrijfsleven te doen wankelen, is de macht van mensen die zich verenigen en collectief gaan handelen. Zo gebeurde het in Egypte en Tunesië. Zo ontwikkelt het zich nu doorheen Europa. Het vervangen van ons destructieve economische systeem door een systeem dat niet gebaseerd is op winst, is de eerste echte stap in de strijd tegen de klimaatverandering. Alle andere wegen leiden tot een verschroeide planeet.

Dit artikel van Shamus Cooke werd vertaald en bewerkt door Karolien Van Doorselaer

Shamus Cooke is sociaal werker, vakbondsman en schrijver voor “Workers Action” (www.workerscompass.org).