De algemene verkiezingen van mei 2015 in Groot-Brittannië zouden wel eens kunnen leiden tot een ongeziene stap in de geschiedenis: de bewuste en vrijwillige nucleaire ontwapening van een wereldmacht.
De twee partijen die de huidige regerende coalitie vormen in Groot-Brittannië, de rechtse Conservatieve Partij en de 'centristische' liberaal-democraten (LibDem), hebben zich geëngageerd om het Britse nucleaire rakettensysteem, Trident, te vernieuwen. Het Trident-programma omvat de ontwikkeling en operationalisering van intercontinentale ballistische raketten uitgerust met kernkoppen, die gestationeerd zijn op atoomduikboten. Definitieve politieke beslissingen over de toekomst van het Brits nucleair programma, moeten pas genomen worden tegen 2019, want dan moet het vernieuwingsprogramma opgestart worden om klaar te zijn voor het huidige Trident-systeem technisch volledig verouderd is. De belangrijkste beslissingen rond investeringen in het vernieuwingsprogramma moeten echter al genomen worden in 2016. Als de coalitie die momenteel aan de macht is opnieuw verkozen wordt, dan wordt zonder twijfel besloten om het nucleaire rakettensysteem te vervangen. De Liberaal-democraten zullen waarschijnlijk electoraal afgestraft worden omdat ze heel wat van hun belangrijkste principes overboord gooiden de afgelopen regeerperiode, maar ook met een kleiner LibDem-contingent zal een regering van Conservatieven zeker besluiten om Trident te moderniseren.
Schotse opstand
De Labour-partij, die momenteel in de oppositie zit, heeft evenmin plannen om het Britse nucleaire systeem te schrappen. Een schotse opstand zou de zaken echter ernstig kunnen beïnvloeden. Het Schots referendum van 2014 en de maatschappelijke kwesties die in deze context naar boven kwamen, hebben een intrigerende opening gecreëerd voor diegenen die gekant zijn tegen de voortzetting van de Britse nucleaire gekheid. Het nipte verlies van de Schotse Nationale Partij (SNP) en de Schotse Groenen in het referendum voor Schotse onafhankelijkheid blijft een weerklank hebben op het hele land. In de nasleep van het referendum heeft de SNP, een progressieve partij die zich links van het centrum bevindt, de Labour-partij naar de tweede plaats verbannen in Schotland. Men verwacht dat Labour in Schotland verpletterd zal worden door de SNP in de aankomende Britse verkiezingen. Volgens een onderzoek van politiek wetenschapper Richard Rose zou de SNP 45 van de 59 Schotse zetels in het Brits parlement binnenrijven (momenteel bezet de SNP 6 zetels), waardoor zowel Labour als de gediscrediteerde Liberaal-democraten van de kaart geveegd worden in de Schotse kiesdistricten. Rose stelt: "Terwijl de doorbraak van de SNP verbazend is vanuit het oogpunt van Westminster [het Brits parlement], ligt het in lijn met de trends die al meer dan een decennium waargenomen worden in Schotland. Sinds het Schots parlement opgericht werd in 1999 heeft Labour nooit meer dan een derde van de stemmen kunnen bemachtigen in de opeenvolgende Schotse verkiezingen." Na twee termijnen waarin een coalitie van Labour en de Liberaal-democraten aan de macht was in Schotland, vormde de SNP in 2007 een minderheidsregering. De partij bezette toen 36% van de zetels in het Schots parlement. In de laatste Schotse parlementsverkiezingen (mei 2011) bemachtigde de SNP een meerderheid, met 44% van de uitgebrachte stemmen en 53,5% van het totaal aantal parlementaire zitjes. Een gelijkaardig resultaat wordt voorspeld voor de aankomende verkiezingen voor de Schotse vertegenwoordigers in het Brits parlement. Als deze voorspelling uitkomt, zou de inconsistentie van de Schotse kiezers, waarbij de voorkeur gegeven wordt aan Labour voor het parlement in Westminster en aan de SNP voor het Schots parlement, verdwijnen in het voordeel van de SNP. Een overwinning voor de Schotse nationalisten zou het alleszins extreem moeilijk maken voor Labour om een totale meerderheid te verkrijgen in het Brits parlement en vergroot het vooruitzicht op een coalitie tussen de Labour-partij en de SNP.
De nieuwe leider van de SNP en huidig premier van Schotland, Nicola Sturgeon, heeft een zeer duidelijk standpunt over het huidige Trident-systeem. Ze is er vierkant tegen. De Clyde-marinebasis in Schotland is de thuishaven van de vier nucleaire onderzeeërs van het Verenigd Koninkrijk. Elke duikboot is uitgerust met 16 Trident-II raketten. De SNP wil deze drijvende bedreigingen voor de mensheid weg uit Schotse wateren. Sturgeon beloofde dat ze alles in het werk zou stellen om de vernieuwing van het Trident-programma tegen te gaan. Ze heeft van het afvoeren van de vervanging van het nucleair systeem zelfs een rode lijn gemaakt in mogelijke toekomstige coalitiegesprekken. In een recent interview met de Britse krant The Telegraph zei ze: "Als we een sterk team van SNP-volksvertegenwoordigers kunnen aanleveren, zal het voor ons een absolute prioriteit zijn om de vernieuwing van Trident tegen te houden. En hoe meer parlementsleden [van de SNP] verkozen geraken, hoe groter de kans om... het einde van Trident te bewerkstelligen, wat een enorme hoeveelheid financiële middelen zal vrijmaken".
Als puntje bij paaltje komt
Labours schaduwminister van Buitenlandse Zaken, Douglas Alexander, haastte zich om op de BBC mee te delen dat zijn partij indien verkozen, niet overweegt om Trident af te voeren. Hij zei dat de nucleaire wapens voor Labour onbespreekbaar zijn in onderhandelingen. "Het verdedigen van dit land kan niet het onderwerp worden van een politieke koehandel", insisteerde hij. Belachelijke beweringen. Ten eerste omdat ze afkomstig zijn van dezelfde partij die het Verenigd Koninkrijk betrokken heeft bij de Irak-oorlog, de belangrijkste oorzaak van het angstaanjagende niveau van dreiging waar het land vandaag onder gebukt gaat. Ten tweede klinkt de mantra waarbij verwezen wordt naar de nucleaire macht als een 'afschrikkingsmechanisme' erg hol. Waartegen beschermen deze nutteloze wapens het Verenigd Koninkrijk eigenlijk? Tegen de Islamitische Staat? Tegen een Iran dat nog altijd geen nucleaire wapens bezit? Ten derde, als een coalitie met de SNP de enige kans vormt voor Labour om deel te nemen aan de regering, dan mag je er vergif op innemen dat alles op de onderhandelingstafel terecht kan komen, ook Trident. Er zijn elementen binnen Labour die de ontmanteling van het nucleaire systeem beslist zouden steunen, zeker binnen de Schotse Labour-partij. Zij bevinden zich echter niet in machtsposities. Indien besloten zou worden om Trident te dumpen, zou er in ieder geval maar weinig oppositie zijn vanwege de gewone Labour-leden. De meeste leden van de partij zijn veel progressiever dan haar volksvertegenwoordigers en haar leiderschap.
Volgens een opiniepeiling uitgevoerd in 2013 zijn er in Groot-Brittannië in totaal ongeveer evenveel mensen voor als tegen het behoud van het Britse nucleaire wapenprogramma. Er is wel een duidelijk verschil merkbaar in Schotland en de rest van Groot-Brittannië qua uitgesproken meningen over het onderwerp. Slechts 13% van de Schotse bevolking beweert 'ten zeerste vóór' het behoud te zijn, terwijl 18% van de bevolking in Engeland en Wales zich in zulke termen uitspreekt. 28% van de Schotse bevolking stelt 'ten zeerste gekant te zijn tegen' de aanwezigheid van nucleaire wapens in het Verenigd Koninkrijk, tegenover 20% in Wales en Engeland. De duidelijk minder positieve opinie van de Schotten over Trident is niet echt verrassend, vermits de Britse kernwapens voornamelijk in Schotland, niet ver van de stad Glasgow, opgeslagen liggen. Het is in ieder geval duidelijk dat de afschaffing van het Brits nucleair programma de gemoederen van de burgers niet enorm zal beroeren. Ze zullen niet op straat komen voor het behoud van Trident zoals dat wel gebeurt als de nationale gezondheidsdienst (NHS) en de pensioenen bedreigd worden. Er zijn daarentegen wel mensen die op straat komen voor de afschaffing van Trident. De Campagne voor Nucleaire Ontwapening (CND) voert al decennialang campagne om een einde te maken aan de nucleaire waanzin. Op 24 januari 2015 kwamen nog tienduizenden mensen naar de 'Wrap Up Trident'-actie in Londen. Het Ministerie van Defensie werd toen omwikkeld met de kilometers lange roze sjaal die vredesactivisten vanuit de hele wereld gebreid hadden voor een andere anti-Trident-actie afgelopen zomer (zie Vrede nr. 429, pp. 42-43).
Belangen
Men kan de sterke en diep gewortelde belangen bij de voortzetting van de Britse kernwapenindustrie moeilijk onderschatten. Pensioenfondsen, banken en duistere financiële groepen hebben allemaal geïnvesteerd in bedrijven die betrokken zijn bij deze industrie. De multinationale bedrijven die rechtstreeks deel uitmaken van de Britse nucleaire industrie - BAE Systems, Rolls Royce, Babcock International, SERCO en The Redhall Group- zijn geen entiteiten die het publiek dienen en zijn zeer invloedrijk. Ze zullen ongetwijfeld alle hen ter beschikking staande middelen in de strijd gooien indien er maar de geringste mogelijkheid tot nucleaire ontwapening ontstaat.
Ook voor de VS staat er heel wat op het spel. Washington wil dat zijn belangrijkste NAVO-partner een nucleaire macht blijft en zal met dit doel voor ogen zeker zijn gewicht in de schaal werpen en al zijn overtuigingskracht aanwenden. Maar ondanks deze zakelijke en politieke krachten, zou het ontwaken van links in Europa (zie Griekenland en Spanje) een electoraat kunnen inspireren dat het besparingsbeleid in het Verenigd Koninkrijk een halt wil toeroepen. De SNP is niet de enige partij die Trident wil dumpen. De Britse Groenen zijn ook voorstander van een beëindiging van het Brits nucleair programma. De Groenen stijgen gestaag in de electorale peilingen. Deze partij, die bijzonder populair is bij 18 tot 24-jarigen, zou de jongeren die bezorgd zijn om ecologische kwesties -waaronder de aanwezigheid van nucleaire wapens in het land- wel eens naar de stembus kunnen lokken. Terwijl de budgetten alsmaar inkrimpen voor een hele waaier aan essentiële sociale en gezondheidsprogramma's, groeit de wil van de bevolking om het peperdure Trident-programma af te schaffen. Velen vinden de idee om de komende 10 jaar vele tientallen miljarden pond in Trident te pompen een absolute schande terwijl er zoveel andere dringende prioriteiten zijn. De verkiezingen van 2015 zouden dus een uniek moment kunnen creëren in de strijd tegen nucleaire wapens.
Dit artikel werd overgenomen van www.theecologist.org en verscheen in het tijdschrift Vrede van maart-april. Vertaald en bewerkt door SVM