Image
AUKUS

Beeld: Shutterstock

De AUKUS-alliantie brengt de wereld naar de rand van de Koude Oorlog
Artikel
12 minuten

Voor het te laat is, moeten we ons een cruciale vraag stellen: Willen we echt -ik bedoel werkelijk- een nieuwe Koude Oorlog met China? Want dat is duidelijk waar de Biden-regering op aanstuurt.

Als je bewijs nodig hebt, kijk dan naar de aankondiging op 16 september van de militaire ‘AUKUS’-alliantie (tussen Australië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten) in Azië. Geloof me, die is veel enger (en racistischer) dan de deal rond nucleair aangedreven onderzeeërs en de Franse diplomatieke rel die domineerden in de mediaverslaggeving. 

Door te focussen op de dramatisch boze reactie van de Fransen op het verliezen van hun overeenkomst om niet-nucleaire onderzeeërs te verkopen aan Australië, misten de meeste media een veel groter verhaal: dat de VS-regering en haar bondgenoten bijna formeel een nieuwe Koude Oorlog hebben uitgeroepen door een gecoördineerde militaire opbouw in Oost-Azië te lanceren die onmiskenbaar gericht is tegen China.
 
Het is nog altijd niet te laat om een vreedzamer pad te kiezen. Jammer genoeg stuurt deze volledig Angelsaksische alliantie de wereld gevaarlijk in de buurt van een dergelijk conflict dat maar al te gemakkelijk een hete, en potentieel nucleaire, oorlog kan worden tussen de twee rijkste, machtigste landen ter wereld.

De AUKUS-alliantie stuurt de wereld gevaarlijk in de buurt van een Koude Oorlog die maar al te gemakkelijk een hete en potentieel nucleaire oorlog kan worden.

Als je te jong bent om de oorspronkelijke Koude Oorlog te hebben meegemaakt zoals ik, beeld je dan in dat je gaat slapen met de angst niet meer wakker te worden de volgende ochtend ten gevolge van een nucleaire oorlog tussen de twee grootmachten in de wereld (toen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie). 

Stel je voor dat je langs nucleaire schuilkelders loopt, dat je ‘duck and cover’-oefeningen doet onder je schoolbank en dat je ook op andere manieren regelmatig herinnerd wordt aan het feit dat een grootmacht op elk moment een einde kan maken aan het leven op aarde. Willen we echt een toekomst van schrik? 

Willen we dat de Verenigde Staten en zijn vermeende vijand opnieuw onnoemelijke biljoenen dollars verspillen aan militaire uitgaven, terwijl fundamentele menselijke behoeften, zoals universele gezondheidszorg, onderwijs, voeding en huisvesting genegeerd worden – om nog maar te zwijgen over het adequaat aanpakken van die andere imminente existentiële dreiging: de klimaatverandering?

Amerikaanse militaire opbouw in Azië

Toen VS-president Joe Biden, de Australische premier Scott Morrison en de Britse eerste minister Boris Johnson hun AUKUS-alliantie aankondigden, concentreerden de meeste media zich op een relatief klein (hoewel niet onbeduidend) deel van de deal: de verkoop door de VS van nucleair aangedreven onderzeeërs aan Australië en de gelijktijdige opzegging door laatstgenoemd land van een contract uit 2016 om diesel-onderzeeërs aan te kopen van Frankrijk. 

Geconfronteerd met het verlies van tientallen miljarden euro en uitgesloten van de Angelsaksische alliantie noemde de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Yves Le Drian, de deal een “messteek in de rug”. Voor het eerst in de geschiedenis trok Frankrijk zijn ambassadeur in Washington kortstondig terug. Franse ambtenaren annuleerden zelfs een gala ter viering van het Frans-Amerikaans partnerschap dat teruggaat tot de grote overwinning tegen Groot-Brittannië in de Revolutionaire Oorlog.

Verrassend overrompeld door de heisa over de nieuwe alliantie (en de geheime onderhandelingen die eraan voorafgingen), ondernam de Biden-regering onmiddellijk stappen om de relaties te herstellen en de Franse ambassadeur keerde al snel terug naar Washington. Op 21 september verklaarde president Biden voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties dat het laatste wat hij wil “een nieuwe Koude Oorlog of een wereld verdeeld in starre blokken” is. Helaas suggereren de acties van zijn regering iets anders. 

Stel je voor hoe functionarissen van de Biden-regering zich zouden voelen bij de aankondiging van de oprichting van een ‘VERUCH’-alliantie (VEnezuela, RUsland, CHina). Hoe denk je dat ze zouden reageren op een opbouw van Chinese militaire basissen en duizenden Chinese troepen in Venezuela? 

Beeld je hun reactie in op de regelmatige ontplooiing van alle soorten Chinese militaire vliegtuigen, onderzeeërs en oorlogsschepen in Venezuela, opgedreven spionage, verhoogde cyber-oorlogsvoeringscapaciteiten, en ‘activiteiten’ in de ruimte, evenals militaire oefeningen waarbij duizenden Chinese en Russische troepen betrokken zijn – niet alleen in Venezuela maar in de wateren van de Atlantische Oceaan op korte afstand van de Verenigde Staten? 

Wat zou Bidens team vinden van de beloofde levering van een vloot nucleair aangedreven onderzeeërs aan Venezuela, naast een daaraan gelinkte transfer van nucleaire technologie en uranium van kernwapenkwaliteit? 

Wat zou Bidens team vinden van de levering van een vloot nucleair aangedreven onderzeeërs aan Venezuela?

Niets van dit alles is gebeurd, maar het zou het equivalent zijn in het Westelijk halfrond van wat de Amerikaanse, Australische en Britse leiders hebben aangekondigd voor Oost-Azië. De landen die AUKUS vormen, portretteren hun alliantie als een initiatief dat delen van Azië “veiliger” maakt, terwijl het “een toekomst van vrede [en] kansen opbouwt voor alle mensen in de regio”. Het is onwaarschijnlijk dat VS-leiders een gelijkaardige Chinese opbouw in Venezuela of elders in Amerika zouden beschouwen als een soortgelijk recept voor veiligheid en vrede.
 
Als reactie op zo’n VERUCH, zou er heel snel opgeroepen worden om militair te antwoorden en een gelijkaardige alliantie op te richten. Moeten we niet verwachten dat de Chinezen op de AUKUS-opbouw reageren met een eigen versie van hetzelfde? Voorlopig suggereerde een woordvoerder van de Chinese regering dat de AUKUS-bondgenoten “hun Koude Oorlogsmentaliteit moeten afschudden” en “geen exclusieve blokken zouden mogen creëren die de belangen van derde partijen viseren of schaden”. De recente militaire escalatie van provocatieve oefeningen door het Chinese leger vlakbij Taiwan kan, voor een deel, als een reactie beschouwd worden.

Chinese leiders hebben nog meer redenen om de verklaarde vreedzame intentie van AUKUS te betwijfelen, aangezien de VS al zeven militaire basissen heeft in Australië en bijna 300 andere verspreid over Oost-Azië. China heeft daarentegen geen enkele basis in het Westelijk halfrond of eender waar nabij de grenzen van de Verenigde Staten. 

Voeg daar nog een factor aan toe: tijdens de afgelopen 20 jaren lanceerden AUKUS-bondgenoten agressieve oorlogen en participeerden ze aan andere conflicten, onder meer in Afghanistan, Irak en van Libië en Jemen tot Somalië en de Filipijnen. China’s laatste oorlog buiten de eigen grenzen was met Vietnam, voor één maand in 1979. (Er waren ook korte dodelijke confrontaties met Vietnam in 1988 en met India in 2020.)

Oorlog overtroeft diplomatie

Door de troepen terug te trekken uit Afghanistan begon de Biden-regering haar land theoretisch weg te leiden van het 21ste-eeuwse beleid van eindeloze oorlogen. De president lijkt nu echter vastbesloten om zich aan de kant te scharen van diegenen in het Congres en in de media die de militaire dreiging van China gevaarlijk opblazen en oproepen tot een militair antwoord op de groeiende mondiale macht van dat land. 

De slechte omgang met de Franse regering is een ander teken dat de Biden-regering -ondanks eerdere beloftes- weinig aandacht schenkt aan diplomatie en terugvalt op een buitenlands beleid dat gedefinieerd wordt door voorbereidingen op oorlog, opgeblazen militaire budgetten en macho militair gebral. 

Gezien de 20 jaren van rampzalige oorlogsvoering die volgden op de afkondiging door de George W. Bush-regering van de ‘War on Terror’ en de daaropvolgende invasie van Afghanistan in 2001, kan men zich afvragen wat Washington te zoeken heeft in Azië met een nieuwe militaire alliantie? Zou de Biden-regering in plaats daarvan geen allianties moeten aangaan die gericht zijn op de bestrijding van de mondiale opwarming, pandemieën, honger en het lenigen van andere urgente humanitaire noden? 

Welk recht hebben de drie witte leiders van drie landen met een witte meerderheid om die regio te proberen domineren door middel van militaire macht? Terwijl de leiders van een aantal landen in de regio de AUKUS-alliantie verwelkomden, illustreerden de drie bondgenoten het racistische, retrogade, ronduit koloniale karakter van hun Angelsaksisch bondgenootschap door Aziatische landen uit te sluiten van hun exclusief-witte club. 

Welk recht hebben de drie witte leiders van drie landen met een witte meerderheid om Azië te proberen domineren door middel van militaire macht?

Door China te noemen als het voor de hand liggende doelwit en de Koude Oorlogsretoriek van ‘wij-tegen-hen’ op te drijven, dreigen de spanningen het reeds ongebreidelde anti-Chinese en anti-Aziatische racisme in de VS (en de wereld) op te drijven. Agressieve, vaak oorlogszuchtige retoriek gericht tegen China, die geassocieerd wordt met ex-president Donald Trump en andere extreemrechtse Republikeinen, wordt in toenemende mate overgenomen door de Biden-regering en sommige Democraten. Dit “heeft rechtstreeks bijgedragen aan het stijgende anti-Aziatisch geweld in het hele land”, schrijven Azië-experts Christine Ahn, Terry Park en Kathleen Richards.

De minder geformaliseerde ‘Quad’-groep (Quadrilaterale Veiligheidsdialoog) die Washington ook in het leven geroepen heeft in Azië -met opnieuw Australië, maar ook met India en Japan- is niet veel beter en evolueert al naar een meer militair gerichte anti-Chinese alliantie. 

Andere landen in de regio hebben aangegeven dat ze “diep verontrust zijn over de aanhoudende wapenwedloop en machtsprojectie”, zoals de Indonesische regering zei over de deal rond de nucleair aangedreven onderzeeërs. Bijna geluidloos en heel moeilijk te detecteren, zijn deze tuigen offensieve wapens die ontworpen zijn om andere landen aan te vallen zonder waarschuwing. Australië’s toekomstige verwerving van onderzeeërs riskeert een regionale wapenwedloop aan te wakkeren en roept verontrustende vragen op over de bedoelingen van zowel de Australische als Amerikaanse leiders. 

Mensen over de hele wereld zouden zich grote zorgen moeten maken over de verkoop door de VS van nucleair aangedreven onderzeeërs. De deal ondermijnt de inspanningen om de verspreiding van kernwapens tegen te gaan, aangezien ze de proliferatie van nucleaire technologie en hoogverrijkt uranium van wapenkwaliteit aanmoedigt. De Amerikaanse of Britse regeringen zullen deze zaken immers moeten leveren aan Australië om de onderzeeërs te kunnen aandrijven.

De deal biedt ook een precedent: andere niet-kernwapenstaten zoals Japan worden in staat gesteld om de ontwikkeling van kernwapens te bevorderen onder het mom van de constructie van hun eigen nucleair aangedreven onderzeeërs. Wat zou China of Rusland nu moeten tegenhouden om hun nucleair aangedreven duikboten en uranium van wapenkwaliteit te verkopen aan Iran, Venezuela of eender welk ander land?

Wie militariseert Azië?

Sommigen zullen beweren dat de Verenigde Staten de groeiende militaire macht van China moet tegengaan. De Amerikaanse mediakanalen verkondigen dit frequent. Steeds vaker herhalen journalisten, commentatoren en politici op onverantwoorde wijze misleidende beschrijvingen van de Chinese militaire macht. Dergelijke angstzaaierij doet de militaire budgetten in de VS verder stijgen, voedt wapenwedlopen en wakkert de spanningen aan, net zoals in de oorspronkelijke Koude Oorlog. 

Het is verontrustend dat een meerderheid van de Amerikanen volgens een recente peiling van de ‘Chicago Council on Global Affairs’ nu lijkt te geloven -hoe onjuist ook- dat China op militair vlak even sterk of sterker is dan de Verenigde Staten. In werkelijkheid overtreft de Amerikaanse militaire macht die van China in enorme mate. Er is ook helemaal geen vergelijk met de oude Sovjet-Unie. 

De afgelopen jaren heeft de Chinese regering haar militaire macht inderdaad versterkt. Er werden geavanceerde wapensystemen ontwikkeld en er werden naar schatting 15 tot 27, vooral kleine, militaire basissen en radarstations gebouwd op artificiële eilanden in de Zuid-Chinese Zee. Niettemin blijft het militair budget van de VS minstens drie maal groter dan dat van China (en groter dan op het hoogtepunt van de oorspronkelijke Koude Oorlog). Tel daar nog de militaire budgetten van Australië, Japan, Zuid-Korea, Taiwan en andere NAVO-bondgenoten als het Verenigd Koninkrijk bij en de verhouding springt naar 6:1. 

Van de ongeveer 750 buitenlandse militaire basissen van de VS liggen er bijna 300 verspreid over Oost-Azië en de Stille Oceaan-regio en nog tientallen in andere delen van Azië. Het Chinees leger heeft daarentegen acht basissen in het buitenland (zeven op de Spratly-eilanden in de Zuid-Chinese Zee en één in het Afrikaanse land Djibouti), plus basissen in Tibet. Het kernwapenarsenaal van de VS telt ongeveer 5.800 kernkoppen tegenover een Chinees arsenaal van ongeveer 320 kernkoppen. Het VS-leger heeft 68 kernonderzeeërs, het Chinese heeft er 10.

Van de ongeveer 750 buitenlandse militaire basissen van de VS liggen er bijna 300 verspreid over Oost-Azië en de Stille Oceaan-regio.

In tegenstelling tot wat velen geloven, vormt China geen militaire bedreiging voor de Verenigde Staten. Er is evenmin bewijs dat de Chinese regering er ook maar in de verste verte aan denkt om de VS zelf te bedreigen, laat staan aan te vallen. Alweer, China vocht voor het laatst een oorlog buiten zijn grenzen uit in 1979. “De echte uitdagingen die uitgaan van China zijn politiek en economisch, niet militair”, zoals Pentagon-expert William Hartung terecht uitlegt.

Sinds president Obama’s focus op Azië ('pivot to Asia'), houdt het VS-leger zich in de regio al jaren bezig met de constructie van nieuwe basissen, agressieve militaire oefeningen en het tentoonspreiden van militaire macht. Dit heeft de Chinese regering aangehitst om haar eigen militaire capaciteiten op te bouwen. In het bijzonder de afgelopen maanden hield het Chinees leger alsmaar provocerendere oefeningen in de buurt van Taiwan, hoewel angstzaaiers er opnieuw een verkeerd beeld van geven en overdrijven over hoe bedreigend ze werkelijk zijn.
 
Gezien Bidens plannen om de militaire opbouw van zijn voorgangers te escaleren in Azië, moet niemand verbaasd zijn als Beijing een militair antwoord aankondigt en een eigen AUKUS-achtige alliantie nastreeft. Als dat gebeurt, dan zal de wereld opnieuw vast komen te zitten in een tweezijdige Koude Oorlog-achtige strijd die steeds moeilijker teruggedraaid kan worden.   

Tenzij Washington en Beijing de spanningen doen afnemen, zullen toekomstige historici AUKUS misschien niet alleen vergelijken met verschillende allianties ten tijde van de oorspronkelijke Koude Oorlog, maar met de Triple Alliantie uit 1882 tussen Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië.  
Dat pact spoorde Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Rusland aan hun eigen Triple Entente te creëren (1907), die Europa te midden van toenemend nationalisme en geo-economische concurrentie in de richting hielp stuwen van de Eerste Wereldoorlog (die Wereldoorlog Twee voortbracht, die op haar beurt tot de Koude Oorlog leidde). 

Een nieuwe Koude Oorlog vermijden?

De regering-Biden en de Verenigde Staten moeten vermijden om de strategieën van de negentiende eeuw en het tijdperk van de Koude Oorlog nieuw leven in te blazen. In plaats van het verder aanwakkeren van een regionale wapenwedloop, met nog meer militaire basissen en wapenontwikkeling in Australië, zouden VS-functionarissen kunnen helpen met het verminderen van de spanningen tussen Taiwan en China, en werken aan het oplossen van de territoriale disputen in de Zuid-Chinese Zee. 

In de nasleep van de oorlog in Afghanistan zou president Biden de VS een buitenlands beleid kunnen opleggen van diplomatie, vredesopbouw en inspanningen tegen oorlog, in plaats van een beleid van eindeloos conflict en voorbereidingen op meer van hetzelfde. AUKUS’ initiële consultatieperiode van 18 maanden biedt een kans om van koers te veranderen. 

In de nasleep van de oorlog in Afghanistan zou Biden de VS een buitenlands beleid kunnen opleggen van diplomatie, vredesopbouw en inspanningen tegen oorlog.

Recente peilingen suggereren dat dergelijke beslissingen populair zouden zijn. Volgens de NGO ‘Eurasia Group Foundation’, zouden zeker drie maal meer Amerikanen graag een stijging van de diplomatieke betrokkenheid bij de wereld zien, in plaats van een daling. De meeste ondervraagden zouden ook minder troepen in het buitenland willen inzetten. Tweemaal zoveel Amerikanen wil dat het militair budget daalt, als het aantal dat wil dat het stijgt.
  
De wereld overleefde amper de oorspronkelijke Koude Oorlog, die trouwens allesbehalve koud was voor de miljoenen mensen die leefden en omkwamen tijdens de proxy-oorlogen van dat tijdperk in Afrika, Latijns-Amerika en Azië. Kunnen we echt een andere versie van hetzelfde riskeren, deze keer mogelijk met zowel Rusland als China? Willen we een wapenwedloop en een competitieve militaire uitbouw die biljoenen dollars zou wegleiden van veel dringendere menselijke noden terwijl de zakken van de wapenfabrikanten gevuld worden? 

Willen we echt het risico lopen om een militaire botsing tussen de Verenigde Staten en China te ontketenen, al dan niet per ongeluk – een confrontatie die gemakkelijk uit de hand kan lopen tot een hete, mogelijk nucleaire, oorlog waarnaast de dood en vernietiging van de laatste 20 jaar van ‘eindeloze oorlog’ niets zou lijken? Die gedachte alleen al zou huiveringwekkend moeten zijn. Die gedachte alleen al zou genoeg moeten zijn om een nieuwe Koude Oorlog af te stoppen voor het te laat is. 

Dit artikel verscheen eerder op TomDispatch.


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Basisinfo

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.