Image
Gabriel Boric

Gabriel Boric neemt het presidentschap van Chili op; Bron: Gobierno de Chile, CC

De jonge president Boric moet Chili’s geesten tot rust brengen
Artikel
7 minuten

De Chileense auteur en professor literatuur Ariel Dorfman was cultureel adviseur van de stafchef van de marxistische Chileense president Salvador Allende, die op 11 september 1973 omkwam tijdens de militaire staatsgreep van generaal Augusto Pinochet. Hij schreef dit opiniestuk naar aanleiding van de inauguratie van de nieuwe, linkse Chileense president, Gabriel Boric. Repressieve conservatieve krachten zijn nog altijd sterk in Chili en Boric’ supporters zijn ongeduldig voor verandering. Kan hij zijn belofte vervullen? (red.)

Toen de 36-jarige Gabriel Boric vorige vrijdag 11 maart ingezworen werd als de jongste president in de Chileense geschiedenis, werd hij onmiddellijk geconfronteerd met de noodzaak om een oplossing te vinden voor wat paradoxaal genoeg het oudste probleem is waar deze Andes-natie mee te kampen heeft sinds voor de onafhankelijkheid in 1810. In 1796 prees José Cos de Iriberri, een Chileense koopman, “de weelde en rijkdom” van het land, maar lamenteerde hij ook: “Wie zou denken dat te midden van al deze overvloed er zo een misdeelde bevolking leeft die kreunt onder het zware juk van armoede, miserie en ondeugd”.  

Uiteraard zou de geest van Iriberri (die een Spaanse provincie bewoonde van minder dan 1 miljoen zielen), het hedendaagse Chili nooit herkennen – een natie van 20 miljoen mensen die eerder kreunt onder het juk van typische 21ste-eeuwse problemen. En toch zou hij kunnen vaststellen dat ongelijkheid, onrecht en corruptie zijn geboorteland blijven achtervolgen. Maar nu is er kans dat daar misschien verandering in komt.

Boric werd verkozen omdat hij een brede beweging van burgers verpersoonlijkte die in oktober 2019 op straat kwam om een nieuw politiek systeem, andere economische prioriteiten en bovenal waardigheid voor de minder bevoorrechten te eisen: een serie van drastische maatregelen die, indien uitgevoerd, Iriberri’s melancholische uitspraken snel achterhaald zouden kunnen maken.

Boric zal de belastingen voor de superrijken en de grote bedrijven moeten verhogen om onontbeerlijke hervormingen te kunnen bekostigen.

Het succes van de radicale agenda van Boric zal afhangen van verschillende factoren. Allereerst, in een land dat gekweld wordt door de pandemie en sociale onrust, zal hij de belastingen voor de superrijken en de grote bedrijven -in het bijzonder in de mijnbouwsector- moeten verhogen om de onontbeerlijke hervormingen te kunnen bekostigen in de gezondheid, het onderwijs en de pensioenplannen, evenals een hoger minimumloon en agressieve ecologische maatregelen, alsook de versterking van vrouwen en het regionaal bestuur.  

Om deze inkomsten te verkrijgen zal de regering van Boric moeten onderhandelen met een parlement waarin zijn coalitie in de minderheid is. Het matigen van een aantal van zijn meer ambitieuze doelstellingen zou tot enkele akkoorden kunnen leiden maar zou ook veel van zijn opgehitste aanhangers kunnen teleurstellen en vocaal mobiliseren. Zij stemden op een leider die gezworen heeft het neoliberalisme en diens ongenoegens te begraven. Welke overeenkomsten er ook bereikt worden, ze zullen hoe dan ook vele maanden wetgeving en compromissen vergen, allemaal onder druk van potentiële demonstranten. 

Een tweede kwestie die onmiddellijke aandacht zal vereisen is de migratiecrisis in het verre noorden van het land, dat overspoeld wordt door arbeiders zonder papieren van over heel Latijns-Amerika. Dit creëert een terugslag van anti-immigrantensentiment dat onder meer al geleid heeft tot blokkades door vrachtwagenchauffeurs. Als dit opnieuw gebeurt, zou dit aanzienlijke delen van de economie kunnen verlammen. Boric’ eigen verwelkomende houding ten opzichte van zijn Latijns-Amerikaanse broeders en zusters zou dus snel op de proef gesteld kunnen worden.

In het zuiden van het land hebben de noden van de lang verwaarloosde en gehate inheemse groepen een vruchtbare grond voor geweld gegenereerd. De nieuwe president is vastbesloten om de militarisering van zijn rechtse voorgangers te verwerpen en een open en vreedzame dialoog met alle partijen aan te gaan, maar gebeurtenissen op het terrein zullen hem misschien niet veel ademruimte geven. 

Er wacht hem een gelijkaardig dilemma als zijn regering het hoofd wil bieden aan de stijgende criminaliteit en drugshandel, terwijl ze tegelijkertijd probeert om een recalcitrante politiemacht te hertrainen die jongeren en armen systematisch heeft mishandeld.     

De grootste zorg van de aantredende regering is echter dat ze de teugels van de macht overneemt op hetzelfde moment dat een Constitutionele Conventie -gecreëerd om de eisen van de militante activisten te kanaliseren- een nieuwe ‘Magna Carta’ aan het schrijven is ter vervanging van de frauduleuze grondwet die in 1980 werd opgelegd door dictator Augusto Pinochet en die de hervormingen blokkeert die Boric nu net wil invoeren.

De meeste van de 154 afgevaardigden in de Constitutionele Conventie delen de overtuigingen van Boric. 

De meeste van de 154 afgevaardigden in de conventie delen de overtuigingen van Boric – ecologisch, feministisch, egalitair, radicaal participatief en met groot respect voor inheemse opvattingen. Slechts 37 conventie-leden zijn conservatieven. 

Er zijn echter voortekenen van spanning tussen enerzijds een regering die moet omgaan met de alledaagse complicaties van alledaagse mensen en tot overeenkomsten moet komen met tegenstanders en anderzijds een conventie die droomt van een natie totaal vrij van uitbuiting, waar de natuur de boventoon voert en waar multiculturalisme triomfeert. Het enige wat Boric hem niet kan veroorloven is dat de kiezers de nieuwe grondwet weigeren goed te keuren in het referendum dat voor september gepland staat. Dat is voorlopig zeer onwaarschijnlijk, maar de machtige reactionaire krachten die tekeergaan tegen de grondwet zouden de nieuwe regering kunnen vastketenen aan oude wetten die in het verleden al betekenisvolle veranderingen aan de status quo verhinderd hebben. 

Ondanks al deze valkuilen en dilemma’s ben ik optimistisch over de toekomst. 32 jaar geleden, op 11 maart 1990, was ik een officiële gast op de inauguratie van president Patricio Aylwin die het bewind overnam na 17 jaar van terreur onder Augusto Pinochet. Op de ceremonie kende ik iedereen in Aylwins kabinet persoonlijk, evenals de voorzitters van de senaat en het huis van afgevaardigden. 

Ik ben verheugd om te kunnen melden dat ik geen enkele van Boric’ ministers -waarvan de helft vrouw is- zelfs nog maar heb ontmoet – hoewel ik wel sommige van hun ouders of grootouders ken. Dit is een klinkend en prachtig bewijs van een echte wissel van de wacht. De tijd lijkt rijp voor deze bende getalenteerde millennials – te beginnen met de charismatische, getatoeëerde, dasloze Boric zelf- om eindelijk de al lang bestaande hachelijke situatie van ons onfortuinlijk thuisland aan te pakken.  

Het is niet alleen dat ze aan de macht komen met de steun van vurige burgers die klaar zijn om te rebelleren als hun mandaten onbeantwoord blijven, deze jonge politici maken deel uit van de heropleving van een nieuw Links doorheen Latijns-Amerika. Mogelijke overwinningen in Brazilië en Colombia later dit jaar zouden deze tendens bevestigen. 

Ondanks de mondiale crisis gecreëerd door de invasie van Oekraïne wordt Boric geconfronteerd met een gunstig internationaal panorama, zonder het soort van vijandelijkheden -om maar te zwijgen van regelrecht interventionisme- van de VS die eerdere pogingen tot radicale hervormingen tot mislukken gedoemd heeft.

Boric vertegenwoordigt bovendien een aan de linkerzijde welkome libertijnse inslag door zich te verzetten tegen autoritarisme in gelijk welke vorm. Zo uitte hij kritiek op de onderdrukking van dissidenten in Cuba en veroordeelt hij de pseudo-Sandinista Daniel Ortega als een dictator. Door dit te doen breekt hij met een aantal van Latijns-Amerika’s meer orthodoxe revolutionairen, waaronder een aantal van zijn communistische bondgenoten in Chili.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de fundamentele ervaring van Boric’ generatie niet gevormd is in de strijd tegen een dictatuur, maar in oppositie tegen democratische regeringen. Ze eiste dat de regeringen zouden opleven aan de beloftes van de democratie en de behoeften van de meerderheid van de burgers zouden dienen in plaats van een kleine, machtige en geprivilegieerde elite. 

De wereld -vooral de jeugd- heeft behoefte aan een inspirerend basismodel dat hoop geeft in de democratie.

Veel zal afhangen van het vermogen van Boric om op vreedzame wijze vooruitgang te boeken qua radicale verandering en ecologische rechtvaardigheid. De wereld -vooral de jeugd- heeft behoefte aan een inspirerend basismodel dat hoop geeft in de democratie in een tijd waarin we gebombardeerd worden met een onaflatende stroom van slecht nieuws. Velen, in binnen- en buitenland, zullen volgen hoe Gabriel Boric een nieuw tijdperk in de geschiedenis van Chili aansnijdt.

Ik beeld me graag in, terwijl ik hem samen met vele anderen het beste toewens, dat we ook vervoegd worden door de generaties die ons voorafgingen en die niet in staat waren om de eeuwige verkeerde ontwikkeling waar we vandaag nog altijd de gevolgen van dragen, te verhelpen. Misschien glimlacht de geest van José Cos de Iriberri, waar hij zich ook moge bevinden, terwijl hij bedenkt dat zijn landgenoten deze keer, na meer dan 200 jaar, het misschien goed zullen doen. Misschien zal hij eindelijk in vrede kunnen rusten omdat zijn land de regering heeft die het verdient.  


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema
Land

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.