Image
De kernbommen in Turkije
Foto: Staff Sgt. Vincent Parker
De kernbommen in Turkije
Artikel
6 minuten

Een van de vragen die onbeantwoord blijven na de poging tot staatsgreep in Turkije vrijdag jongstleden, is er een die serieuze veiligheidsimplicaties heeft voor de VS en de rest van de wereld: hoe goed zijn de Amerikaanse kernbommen beveiligd die gestockeerd worden op een Turkse luchtmachtbasis?

De Incirlik luchtmachtbasis in het Zuidoosten van Turkije huisvest de grootste kernwapenopslagplaats van de NAVO. Zaterdagochtend vaardigde de Amerikaanse ambassade in Turkije een noodbericht uit voor VS-burgers. Daarin werd gewaarschuwd dat de stroom afgesneden was naar Incirlik en dat “de lokale autoriteiten alle bewegingen verbieden van en naar de basis”. Incirlik moest zijn toevlucht nemen tot noodgeneratoren. De VS-gevechtsvliegtuigen die op dezelfde basis gestationeerd zijn mochten niet opstijgen of landen, en het dreigingsniveau werd opgetrokken tot FPCAN Delta, de hoogste staat van alertheid in het geval van een terroristische aanval of een imminente dreiging. Zondag werd Generaal Bekir Ercan Van -de commandant van de basis- samen met 9 andere Turkse officieren van de basis gevangengenomen omdat ze naar men zegt de coup zouden gesteund hebben. Op het moment dat dit artikel geschreven werd, werden de vluchten hervat, maar bleef de basis afgesneden van de stroomvoorziening.

Volgens Hans Kristensen, de directeur van de Nuclear Information Project van de Federation of American Scientists, bevatten de ondergrondse bunkers in Incirlik ongeveer 50 B-61 kernbommen, dat is meer dan een kwart van alle kernwapens in de NAVO-voorraad. De explosiekracht van een B-61 kan ingesteld worden volgens noodzaak van de missie. De B-61’s kunnen ingesteld worden van 300 tot 170.000 ton TNT. Ter vergelijking: de kernbom die Hiroshima vernietigde had een equivalent van 15.000 ton TNT.

Incirlik werd gebouw door het leger van de VS in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Wanneer Turkije lid werd van de NAVO in 1952 werd het een cruciale Amerikaanse basis gedurende de Koude Oorlog. Op een afstand van een uur vliegen tot de Sovjet-Unie huisde de basis Amerikaanse gevechtsvliegtuigen, bommenwerpers, tankvliegtuigen, en U-2 spionagevliegtuigen. En net zoals in andere NAVO-basissen werden er ook Amerikaanse kernwapens gestockeerd. De NAVO-strategie was afhankelijk van kernwapens om een tegengewicht te vormen voor de gepercipieerde superieure conventionele macht van de Sovjettroepen. Men nam aan dat het dreigen met een kernwapenaanval Sovjettanks zou afschrikken om NAVO-grondgebied binnen te rijden. NAVO-landen toegang bieden tot kernwapens zou de alliantie versterken, want op die manier werd bewezen dat de VS een kernwapenoorlog wou riskeren om de NAVO te beschermen.

Tegen halfweg de jaren ’60 werden meer dan 7000 Amerikaanse kernwapens ontplooid in West-Europa, Griekenland en Turkije. De kernwapens waren beschikbaar in alle types, formaten en explosiekracht: nucleaire bommen, landmijnen, dieptebommen, artilleriegranaten tot zelf kleine nucleaire projectielen die afgevuurd konden worden met lichtgewicht artillerie (vergelijkbaar met een bazooka). De wapens bleven technisch gezien onder de hoede van de VS-troepen, klaar om in geval van oorlog over te dragen aan de NAVO-troepen. Maar dat betekende niet dat de VS er te allen tijde de volle controle over behield. Een delegatie van VS-senatoren die Europa bezochten in 1960 waren geschokt toen ze vaststelden dat kernwapens bewaakt en getransporteerd werden door “niet-Amerikanen en niet-Amerikaanse transportsystemen” zoals kernbommen op Duitse gevechtsvliegtuigen, bemand door Duitse piloten en gevechtsklaar, en thermonucleaire kernkoppen op raketten, onder het commando van Italiaanse soldaten. De diefstal of gebruik van deze wapens door NAVO-bondgenoten werd een grote bezorgdheid. “De loyaliteit van de bewakers ligt, vanzelfsprekend, in de eerste plaats bij hun eigen land en niet bij de VS” waarschuwde de Senaats-delegatie in haar geheime rapport.

Twee jaren later, tijdens de Cubaanse crisis, was de VS-minister van defensie Robert McNamara bezorgd dat de Turkse officieren zouden proberen om (NAVO) nucleaire kruisrakketten af te vuren naar de Sovjet-Unie zonder toelating. Hij droeg het VS-personeel op de raketten te saboteren op een of andere manier als iemand de raketten zou dreigen af te vuren. Vervolgens werden gecodeerde schakelaars aangebracht in de kernbommen. Deze schakelaars (Permissive Action Links of PAL’s) waren ontwikkeld om ongeautoriseerd gebruik van de wapens te verhinderen, de kernbommen zouden niet ontploffen als de operator de juiste code niet kende. Maar PAL’s konden omzeild worden door mensen met de juiste technische vaardigheden. Wanneer twee NAVO-bondgenoten Griekenland en Turkije op het randje van oorlog stonden in 1974 verwijderde de VS in stilte alle NAVO-kernwapens uit Griekenland en knipte het bedrading door van elk kernwapen in Turkije, zodat ze onbruikbaar werden.

Dankzij de grote verminderingen van de kernwapenvoorraden tijdens de regeerperiode van president George H.W. Bush en zijn zoon George W. Bush heeft de VS nu ongeveer nog 180 B-61 kernbommen ontplooid in NAVO-verband. Behalve in Incirlik liggen de kernbommen in basissen in Duitsland, België, Nederland en Italië. Vandaag is de symbolische betekenis van de bommen veel groter dan hun militair nut. Strategische raketten geladen met kernwapens zijn minder kwetsbaar en kunnen hun doelwitten veel sneller en preciezer raken dan B-61 kernbommen. De pleitbezorgers voor het behoud van de NAVO-kernwapens argumenteren dat de B-61 bommen het blijvende engagement van de VS demonstreren, Rusland intimideren en andere NAVO-lidstaten ervan weerhouden om hun eigen kernwapens te produceren. Tegenstanders van deze kernbommen, zoals de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier, beschouwen hen als ‘totaal nutteloos’ en een uitnodigend doelwit voor terroristen.

In enkele uren tijd en met de juiste gereedschappen en training kunnen de NAVO-kernwapenopslagplaatsen geopend worden, de wapens ontvreemd en de gecodeerde schakelaars (PAL’s) verwijderd. En in slechts enkele seconden tijd kan men explosieven aanbrengen boven een opslagplaats, het wapen vernietigen en een dodelijke radioactieve wolk laten ontstaan. De kernbommen van de NAVO worden nog steeds bewaakt door de soldaten van het gastland waar ze gestockeerd worden.  In 2010 slaagden Belgische vredesactivisten erin om over het hek te klimmen van de luchtmachtbasis van Kleine Brogel in België, een gat te maken in een tweede omheining, een wapenopslagplaats binnen te treden, anti-kernwapenstickers op de muren te kleven, enkele uren rond te lopen op de basis en een videoverslag hiervan op YouTube te plaatsen. De video toont ook dat de Belgische soldaat die de vredesactivisten uiteindelijk confronteert een ongeladen wapen draagt.

Veiligheidsbezorgdheden inzake de Incirlik luchtmachtbasis zorgden er recentelijk nog voor dat de omheining rond het gebied waard de kernwapens opgeslagen liggen verbeterd wordt. Incirlik ligt op geringe afstand van de Syrische grens en sedert oktober 2015 wordt het als uitvalsbasis gebruikt voor Amerikaanse luchtaanvallen op IS. De nabijheid van door rebellen gecontroleerd gebied in Syrië, en de grote hoeveelheid terroristische aanslagen in Turkije noopte het Pentagon enkele maanden geleden tot “ordentelijk vertrek” van alle familieleden van de VS-troepen gebaseerd in Incirlik. Ze werden gevraagd om onmiddellijk te vertrekken. Zo’n 2000 VS-soldaten blijven ter plaatse. Hoewel Incirlik wellicht meer kernwapens heeft dan gelijk welke andere NAVO-basis beschikt het over Turkse, noch Amerikaanse gevechtsvliegtuigen om de kernbommen af te leveren. De kernbommen liggen daar gewoon ondergronds te wachten in de basis tot ze gebruikt of misbruikt zullen worden.

Vertaling door Pieter Teirlinck van ‘The H-Bombs in Turkey’, Eric Schlosser, 17 juli 2016

Nog meer lezen op deze website van en over Eric Schlosser, klik hier

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema
Land

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.