Van 4 tot 6 september organiseerde het platform 'No to War – No to Nato' in Helsinki een conferentie over de toegenomen spanningen tussen de NAVO en Rusland. Helsinki is de plaats waar veertig jaar geleden de slotakte werd getekend die tot de noodzakelijke ontspanning zou leiden tussen oost en west in volle Koude Oorlog. Later zou daar de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) uit voortkomen. Helsinki en de principes waarop het zich baseerde lijken inmiddels verleden tijd.
Groeiende spanningen
De NAVO-uitbreiding richting Russische grens en de oorlog in Oekraïne zorgen voor groeiende spanningen. De 'European Leadership Council', een prominente Europese denktank, publiceerde deze zomer een rapport waaruit bleek dat er sinds maart 2014 66 incidenten plaatsvonden waarvan er drie als ernstig worden gekwalificeerd.
In de regio van de Baltische Zee is de NAVO veel nadrukkelijker aanwezig. Zo zijn er de militaire manoeuvres, extra troepen en militair materieel in landen als Polen en de Baltische staten. Terwijl de NAVO de Russische aanwezigheid in Oost-Oekraïne aanklaagt, haalt het zelf de banden met Kiev aan, zorgt het voor de bewapening en houdt ze grootschalige manoeuvres in Oekraïne en Georgië, landen die nochtans geen lid zijn van de NAVO.
Finland en Zweden: sluipend NAVO-lidmaatschap
Finland en Zweden behoorden tijdens de Koude Oorlog tot de neutrale staten. Sinds 1994, toen ze partners werden van de NAVO, kwam daar geleidelijk verandering in. Tijdens de laatste NAVO-top in Wales tekenden beide staten een 'memorandum of understanding' voor een 'host nations support'. Beide landen stellen voortaan hun grondgebied ter beschikking aan de NAVO voor militaire oefeningen, tijdens crisissen of in oorlogstijd. Tijdens de conferentie was iedereen het er over eens dat dit een bijkomende stap is in het sluipende NAVO-lidmaatschap van beide landen. Finland deelt een lange grens met Rusland. Als Finland lid zou worden van de NAVO dan dreigt dit de spanningen met Rusland nog gevaarlijker te doen oplopen. De NAVO heeft herhaaldelijke keren te verstaan gegeven dat Finland welkom is om lid te worden op voorwaarde dat daarvoor steun bestaat bij de bevolking. Volgens Tarja Cronberg, de voorzitster van de Finse Vredesunie, is dat vooralsnog niet het geval. Hoewel de crisis in Oekraïne het debat over NAVO-lidmaatschap op de politieke voorgrond heeft geplaatst, blijft de meerderheid van de bevolking tegen. Finland zoekt de balans tussen het onderhouden van goede relaties met Rusland enerzijds en steun aan de sanctiepolitiek van de Europese Unie anderzijds. Finland ontwikkelde goede handelsrelaties met Rusland die als gevolg van de Europese sancties en de Russische tegenreactie bedreigd zijn. Zowel president Poetin als de legertop hebben gewaarschuwd dat een Fins NAVO-lidmaatschap in Rusland gezien zal worden als een militaire bedreiging. De bevolking weet dat NAVO-lidmaatschap gevaarlijke gevolgen kan hebben. Wat ook meespeelt in het NAVO-debat in Zweden en Finland is dat de betere NAVO-relaties ook zullen leiden tot stijgende defensiebudgetten. Maar de NAVO blaast de Russische dreiging op en buit de angstgevoelens bij de bevolking uit om ze in de armen van het bondgenootschap te drijven.
Gemeenschappelijke veiligheid
Tijdens de conferentie waarschuwden veel sprekers voor de militarisering van Europa en de NAVO-expansiepolitiek die in Rusland gevoelig ligt. Ontspanning tussen beide blokken is een noodzakelijke voorwaarde voor een politiek proces om zowel in Oekraïne als in Syrië de oorlog te stoppen. Er is een Helsinki II nodig, zo klonk het meermaals, waarbij opnieuw de focus wordt gelegd op 'gemeenschappelijke veiligheid''. Gemeenschappelijk veiligheid vertrekt van het principe dat de veiligheid van een staat ondenkbaar is zonder de veiligheid van de andere staten. Dat principe staat diametraal tegenover de politiek van de NAVO waar veiligheid gebaseerd is op een beleid van uitsluiting, confrontatie en sancties. Gemeenschappelijke veiligheid is niet gericht tegen iemand en vormt een alternatief voor militaire bondgenootschappen. De organisaties voor gemeenschappelijk veiligheid bestaan al. Maar de Verenigde Naties en de OVSE die ontstaan zijn in de loop van de Koude Oorlog moeten verder ontwikkeld worden om te kunnen omgaan met de uitdagingen van de geglobaliseerde wereld van de 21e eeuw waar ook nieuwe machtscentra zijn ontstaan. Volgens Rainer Braun van het No to War – No to Nato netwerk, gaat het om volgende uitdagingen: 1. veiligheid in een multipolaire wereld 2. De relatie tussen het recht op zelfbeschikking van volkeren en de politiek van gemeenschappelijk veiligheid 3. Ontwapening als een onmiskenbaar element van een politiek van gemeenschappelijke veiligheid.
Zonder gemeenschappelijke veiligheid is er geen vrede, zonder ontwapening geen ontspanning, zonder de vredesbeweging en de civiele maatschappij kan er geen einde komen aan de confrontatie. De NAVO is tegengesteld aan een humaine, vredevolle samenleving waar gemeenschappelijk gewerkt wordt aan veiligheid, ontwapening en militarisering. De NAVO hoort daarom ook thuis in de geschiedenisboeken.