Image
Guantanamo

Shutterstock.com; Phil Pasquini

Guantánamo’s beschamende 20ste verjaardag
Artikel
6 minuten

Het is tijd voor president Biden om voor eens en voor altijd dit smerige hoofdstuk in de geschiedenis van de VS af te sluiten. 

De VS-gevangenis op de marinebasis van Guantánamo Bay in Cuba was 11 januari een beschamende 20 jaar in gebruik. Ze heeft een erfenis die gekenmerkt wordt door de opsluiting van bijna 800 islamitische mannen en jongens, de meerderheid van hen jarenlang vastgehouden zonder aanklacht of proces. Velen van hen werden onderworpen aan marteling en andere wrede en onmenselijke behandeling.   

Tijdens zijn eerste jaar in functie verzuimde president Biden tot nu toe om consequent actie te ondernemen ter vervulling van zijn belofte om de gevangenis te sluiten voor het einde van zijn termijn. Zijn regering heeft zelfs het omgekeerde gedaan en spendeert momenteel naar verluidt miljoenen dollars om de faciliteit te upgraden.

Zonder gedurfde actie riskeert Biden in de voetsporen te treden van president Obama die loze beloftes deed en uiteindelijk de onverdedigbare status quo bestendigde. Ondertussen kwijnen de overblijvende 39 gevangenen en de Amerikaanse rechtsstaat verder weg.

Biden riskeert in de voetsporen te treden van president Obama die loze beloftes deed en uiteindelijk de status quo bestendigde. 

De gevangenis verlengen

Na een paar weken in functie, initieerde Biden een interagentschappelijke evaluatie van de operaties in Guantánamo. Sindsdien overzag hij de vrijlating van slechts één gevangene, Abdul Latif Nasser van Marokko. Dertien van de overblijvende 39 mannen werden nochtans goedgekeurd voor vrijlating via de hooggeplaatste beoordelingsprocessen van de VS-regering.    

Nasser verbleef 19 jaar zonder aanklacht in Guantánamo, voor hij afgelopen juli vrijgelaten werd. Zijn vrijlating was echter al onderhandeld en goedgekeurd tijdens de regering van Obama in 2016.
Op de dag van Guantánamo’s 20ste verjaardag kondigde het Pentagon aan dat vijf andere gedetineerden die jarenlang zonder aanklacht opgesloten zaten, goedgekeurd werden voor vrijlating. Dat brengt het totaal van mannen die op hun goedgekeurde vrijlating wachten nu op 18. Als we moeten afgaan op Nassers zaak en zonder schijnbare urganetie in zicht, dan zouden deze gevangenen tot ver in Bidens termijn of zelfs daarna echter nog altijd kunnen vastzitten.

Misschien wel veelzeggend is dat de speciale gezantpositie bij Buitenlandse Zaken die gecreeerd werd onder president Obama om Guantánamo te sluiten, nog niet hersteld is door president Biden. Zijn tegenstrijdige benadering van de gevangenis blijkt ook uit de laatste plannen van zijn regering om een tweede militaire rechtszaal te bouwen in Guantánamo, om de militaire commissies die gedetineerden berechten te versterken. De nieuwe rechtszaal zou de Amerikaanse belastingbetalers, zoals gerapporteerd in de New York Times (29 december 2021), zo’n 4 miljoen dollar kosten. Dit suggereert dat de gevangenis langer zal openblijven in plaats van een aankomende sluiting. 

De nieuwe rechtszaal zou ernaar streven dat militaire rechters tegen 2023 simultaan kunnen procederen. Wat transparantie betreft zal het publiek verontrustend genoeg verbannen worden.

Een legaal zwart gat

Bijkomende ruimte om te procederen zal echter niet ingaan op de echte redenen achter de Kafkaëske juridische procedures. De gevangenis werd immers met opzet ontworpen om een legaal zwart gat te creëren dat de VS-Grondwet en het internationaal recht kan omzeilen.

De gevangenis werd in 2002 opgericht door toenmalig president Bush bij de lancering van zijn ‘Oorlog tegen Terreur’, zogenaamd om "de ergsten van de ergsten” in onder te brengen, aldus vicepresident Dick Cheney. Sindsdien is Guantánamo synoniem geworden met schaamteloos misbruik en onrecht. 

Guantánamo is synoniem geworden met schaamteloos misbruik en onrecht.

Op het netvlies gebrande en ontmenselijkende beelden doken op van gevangenen in feloranje jumpsuits die knielen voor VS-soldaten, aan voeten en handen geketend, met zakken over hun hoofd en geblinddoekt. Er werden ook grimmige mensenrechtenschendingen onthuld. Gevangenen werden onderworpen aan buitengerechtelijke uitleveringen en gedocumenteerde daden van fysieke en psychologische foltering, waaronder langdurige slaapdeprivatie en waterboarding tijdens ‘enhanced’ ondervragingen door de CIA, evenals religieuze vervolging en vernedering omwille van hun islamitisch geloof.

Opeenvolgende militaire commissies in Guantánamo hebben de gerechtigheid en de transparantie verder beknot. Deze commissies hebben gedetineerden beroofd van hun recht op een eerlijk proces, inclusief het recht om hun detentie aan te klagen voor een federale rechtbank, zoals bevestigd door het Hooggerechtshof in Boumediene versus Bush (2008).

De eerdere uitspraak van het Hof, in Hamdan versus Rumsfeld (2006), oordeelde ook dat de militaire commissies die gebruikt worden om de gedetineerden in Guantánamo te berechten, zowel de Amerikaanse wetgeving als de vier conventies van Genève schenden.

Het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, een verdrag dat geratificeerd werd door de VS, verbiedt bovendien foltering onder alle omstandigheden, alsook willekeurige en onbeperkte detentie zonder aanklacht van eender welke persoon.

Het Congres omzeilen

Terwijl Biden streeft naar een uitbreiding van de Guantánamo-faciliteiten, heeft het Congres ook versperringen opgeworpen tegen een sluiting. De defensie-autorisatiewet van 2022, die Biden afgelopen december ondertekende, verlengt het verbod op het overbrengen van Guantánamo-gedetineerden naar de VS of andere landen. Dit verhindert effectief een sluiting van de gevangenis door Biden - een feit dat hij erkende, maar er hem niet van weerhield om het voorstel te ondertekenen en er zo een wet van te maken.

Om deze parlementaire bevriezing te omzeilen -die eveneens Obama’s inspanningen belemmerde om Guantánamo te sluiten- kan en moet president Biden gebruik maken van zijn uitvoerende macht om zijn belofte na te komen. Hij zou zijn uitvoerende autoriteit moeten gebruiken om het Ministerie van Justitie te machtigen pleidooiovereenkomsten na te streven in federale rechtbanken, zoals bepleit door advocaten en mensenrechtenorganisaties

Voor de 12 mannen in verschillende fases van militaire vervolging zou Biden, als opperbevelhebber, onderhandelde oplossingen moeten nastreven voor hun zaken in plaats van te vertrouwen op de mislukte militaire commissies, zoals advocaat van het Ministerie van Defensie, Ian Moss, aanbeveelt.

Van de overblijvende 39 gevangenen, zouden diegenen die al goedgekeurd zijn voor vrijlating en de anderen die geen criminele aanklachten ten laste gelegd werden, onmiddellijk gerepatrieerd moeten worden naar hun thuislanden of hervestigd moeten worden in derde landen met veiligheidsgaranties. 

Fundamenteel moeten er tenslotte betekenisvolle verantwoording en rechtzetting volgen voor decennia van mensenrechtenschendingen in Guantánamo. Zoals het recentste rapport van ‘Human Rights Watch’ en het ‘Watson Institute’ herhaalt: “De VS-regering heeft gefaald om de belangrijkste architecten van de onwettelijke overleveringen, detenties en folteringen in het post-9/11-tijdperk aansprakelijk te stellen”. 

Er moeten betekenisvolle verantwoording en rechtzetting volgen voor decennia van mensenrechtenschendingen in Guantánamo.

Amerika’s langste oorlog in Afghanistan is misschien wel beëindigd, maar elke dag dat de Guantánamo-gevangenis openblijft, tast dit de wereldwijde reputatie van de VS aan. De onbeperkte detentie van deze gevangenen zonder aanklacht, en hun mishandeling, schendt het Amerikaans en internationaal recht. Bovendien heeft het einde van de oorlog in Afghanistan iedere juridische rechtvaardiging uitgehold die de VS nog zou kunnen opwerpen voor hun aanhoudende detentie. 

Op persoonlijk vlak betekent een volgende dag opsluiting voor de gevangenen, een zoveelste zonder dat ze hun kinderen en families zien. Zoals vijf voormalige gevangenen het beschreven in een open brief aan president Biden: “Sommigen onder ons hebben kinderen die geboren zijn tijdens onze afwezigheid en opgroeiden zonder vaders. Anderen ervoeren de pijn te vernemen dat naaste familieleden thuis stierven terwijl ze tevergeefs wachtten op nieuws over onze terugkeer, tevergeefs wachtten op gerechtigheid.” 

De Guantánamo-gevangenis had nooit een 20ste verjaardag mogen bereiken. Het is tijd om voor eens en voor altijd de pagina om te slaan van dit smerige hoofdstuk in de geschiedenis van de VS. 
 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.