De Westelijke Sahara, een groot stuk land vol natuurlijke rijkdommen langs de Afrikaanse Atlantische kust, werd in 1975, na de terugtrekking van de Spaanse kolonisator, geannexeerd door Marokko.

Deze inlijving wordt internationaalrechtelijk als illegaal beschouwd. Het Polisario Front, de bevrijdingsbeweging van de plaatselijke Sahrawi-bevolking, vocht 16 jaar lang tevergeefs een guerrilla-oorlog uit tegen de Marokkaanse bezetter. Een door de VN bemiddeld staakt-het-vuren maakte in 1991 een einde aan de guerrilla-oorlog in ruil voor een onafhankelijkheidsreferendum. In de praktijk kwam het referendum er nooit en blijft het land van de Sahrawi volledig onder Marokkaanse controle.

Het koninkrijk beschouwt de Westelijke Sahara als het zuidelijke deel van Marokko. Naast een bewuste bevolkingskolonisatie waarbij Marokkanen actief aangespoord worden om zich in de Westelijke Sahara te vestigen, worden de natuurlijke rijkdommen, waaronder de visrijke wateren langs de kust, er uitgebreid geëxploiteerd. De producten van deze economische exploitatie worden geëxporteerd, bijvoorbeeld naar Europa, als goederen van Marokkaanse origine.

Het Europees Gerecht (onderdeel van het Hof van Justitie van de Europese Unie) oordeelde nu dat de Europese handels- en visserij-akkoorden met Marokko die de Westelijke Sahara omvatten, illegaal zijn, omdat ze tot stand kwamen zonder toestemming en inbreng van de Sahrawi. De recente uitspraak werd door Sahrawi onthaald als een grote overwinning, maar de akkoorden zullen voorlopig nog twee maanden en in afwachting van een herwerkte versie toch blijven gelden.

De loyaliteiten binnen de Europese Unie zijn verdeeld wat de Westelijke Sahara betreft.

De loyaliteiten binnen de Europese Unie zijn verdeeld. Vooral de voormalige koloniale machten in West-Afrika, Spanje en Frankrijk, kiezen de kant van Marokko. Spanje niet in het minst wegens de lucratieve overeenkomst die het heeft met Marokko over de toegang van de Spaanse vissersvloten tot de kusten van de Westelijke Sahara. Duitsland en Zweden zijn dan weer het meest gevoelig voor de zaak van de Sahrawi. De onenigheid binnen de EU zorgt in de praktijk voor een impasse. Josep Borrell, de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, wacht de taak een uitweg uit de impasse te overzien.

De beslissing van het Hof was geen verrassing. Ze ligt in de lijn van uitspraken in 2016 en 2018, waarin geoordeeld werd dat eerdere versies van de handels- en visserij-akkoorden uitsluitend betrekking hadden op Marokko zelf en niet op de Westelijke Sahara. Hoewel de EU gezocht heeft naar manieren om deze juridische uitspraken te omzeilen, o.a. door zelfverklaarde vertegenwoordigers van de Sahrawi te consulteren, is dit nu dus opnieuw mislukt. Het Hof beschouwt het Polisario Front als de officiële vertegenwoordiger van de Sahrawi en concludeerde eens te meer dat de EU de instemming van de bevolking van de Westelijke Sahara niet verkregen heeft bij de totstandkoming van de akkoorden.

Aangezien meer dan 90% van de Europese visvangst onder de huidige visserij-overeenkomst met Marokko afkomstig is van de kusten voor de Westelijke Sahara, zijn er aanzienlijke economische belangen mee gemoeid. En economie heeft de neiging om zwaarder door te wegen in het buitenlands beleid dan internationale rechten en mensenrechten.

Economie heeft de neiging om zwaarder door te wegen in het buitenlands beleid dan internationale rechten en mensenrechten.

In een gezamenlijke verklaring reageerden Josep Borrell en de Marokkaanse minister van Buitenlandse Zaken, Nasser Bourita, op de uitspraak van het Hof door te beweren dat ze de nodige stappen zouden ondernemen om “het juridisch kader te waarborgen dat de continuïteit en de stabiliteit van de handelsrelaties garandeert”.

Een andere factor die meespeelt is de heilige schrik van de Europese Unie voor ongecontroleerde migratiestromen vanuit Noord-Afrika. In dit verband willen de Europese leiders Marokko zeker niet voor het hoofd stoten om ‘morele’ of internationaalrechtelijke’ redenen. De hulp van het koninkrijk bij het indijken van ‘illegale’ immigratie weegt diplomatiek zwaarder door.