In het Amerikaans Congres is een van de meest veelbelovende pogingen om een einde te maken aan het VS-kolonialisme in Puerto Rico op een zijspoor gezet.
Nadat er maanden vooruitgang geboekt werd rond een belangrijke wet die de bevolking van Puerto Rico zou toelaten om te stemmen over de status van hun land, heeft het nieuw zetelende Congres de kwestie geschrapt. In een hoorzitting van de Senaatscommissie vorige maand, schonken de VS-senatoren amper aandacht aan de herhaalde oproepen van de Puerto Ricaanse gouverneur, Pedro Pierluisi, om de wetgeving door te zetten en een einde te maken aan de status van Puerto Rico als een 'Territorium van de Verenigde Staten'. “Al veel te lang heeft de VS-Senaat de andere kant opgekeken om te vermijden dat ze het koloniale karakter van Puerto Rico’s statuut moeten aanpassen”, stelde Pierluisi in een geschreven verklaring aan het comité.
Puerto Rico is al bijna 125 jaar een kolonie van de Verenigde Staten. Onder de 'Insular Cases', een reeks zaken van het Hooggerechtshof aan het begin van de 20ste eeuw, werden Puerto Rico en andere Amerikaanse eilandgebieden geclassificeerd als ‘Niet-geïncorporeerde Territoria van de Verenigde Staten'. Het raamwerk van het Hooggerechtshof stelt de VS in staat om deze territoria te besturen als kolonies en gelijke rechten te ontzeggen aan hun bewoners.
De inwoners van Puerto Rico kregen aan het begin van de 20ste eeuw het VS-burgerschap van het Congres, maar het ontbreekt hen aan veel van dezelfde rechten die staatsburgers die in de Verenigde Staten zelf leven, hebben. Eilandbewoners hebben geen volledige stemvertegenwoordiging in het Congres. Ze kunnen niet stemmen tijdens presidentsverkiezingen, ondanks het feit dat de VS-president hen wel naar de oorlog kan sturen. Ze betalen belastingen die sociale programma’s als 'Medicaid' en voedselbonnen bekostigen, maar ze genieten zelf van minder voorzieningen. Het komt erop neer dat de Puerto Ricanen behandeld worden als tweederangsburgers.
Vorig jaar oordeelde het Hooggerechtshof dat het Congres niet verplicht is om Puerto Rico op te nemen in het ‘Supplemental Security Income’-programma (SSI), dat uitkeringen verstrekt aan arme oudere Amerikanen en Amerikanen met beperkingen. Hoewel het Congres dit programma uitgebreid heeft naar sommige VS-territoria, heeft het Puerto Rico en andere territoria uitgesloten. Het gevolg is dat Puerto Ricanen wel SSI-uitkeringen kunnen krijgen als ze in de Verenigde Staten leven, maar niet als ze in Puerto Rico wonen.
“Als je in gelijkheid gelooft, kan je niet verwachten van de VS-burgers in Puerto Rico om in te stemmen met discriminatie en ongelijke behandeling”, aldus Pierluisi.
Veel Puerto Ricanen zien de territoriale status van hun eiland als de reden voor hun ongelijke behandeling, maar ze zijn het niet eens over wat er aan gedaan moet worden. Sommige eilandbewoners willen dat Puerto Rico zich onafhankelijk verklaart van de Verenigde Staten. Anderen hopen dat Puerto Rico zich bij de VS voegt als 51e staat. Velen wensen een soort middenweg waarbij het VS-staatsburgerschap behouden blijft, terwijl er autonomie vastgelegd wordt voor een Puerto Ricaanse natie.
De Puerto Ricaanse regering heeft al verschillende niet-bindende volksraadplegingen georganiseerd over de status van het land, maar ze werden allemaal gekenmerkt door controverse, waardoor de resultaten voor interpretatie vatbaar zijn. De laatste volksraadpleging dateert van november 2020. 52 procent van de kiezers opteerde toen voor de status van ‘VS-staat’, maar slechts een kleine meerderheid van de geregistreerde kiesgerechtigden bracht haar stem uit.
Puerto Rico is al bijna 125 jaar een kolonie van de Verenigde Staten.
Historisch gezien heeft het Congres maar weinig belangstelling getoond voor de dekolonisering van Puerto Rico. Sommige functionarissen hebben de koloniale VS-controle over de eilandnatie zwaar bekritiseerd, maar ze legden tegenstrijdige wetsvoorstellen neer. Sommigen stuurden aan op onafhankelijkheid, anderen focusten op het verwerven van de status van VS-staat.
Het afgelopen jaar geraakte een groeiend aantal Democratische politici steeds meer overtuigd van de noodzaak om de koloniale status quo te veranderen. Uitgaande van deze gemeenschappelijke basis creëerden ze een compromis-wet, de ‘Puerto Rico Status Act’, die de bevolking van Puerto Rico in staat moest stellen om zelf te kiezen tussen drie opties: onafhankelijkheid, staatschap of een overeenkomst van vrije associatie met de Verenigde Staten.
“Ons voorstel zou onze mede-Amerikanen in Puerto Rico toelaten om hun eigen toekomst te bepalen”, legde Democratisch Congreslid voor Maryland, Steny Hoyer, uit in mei 2022, toen hij en een aantal van zijn collega’s hun plan introduceerden.
De daaropvolgende maanden vergaarde het wetsvoorstel steun van heel wat Democraten. Tijdens een parlementair debat in december, spraken verschillende vertegenwoordigers zich ongewoon streng uit tegen het VS-kolonialisme en riepen ze op voor de goedkeuring van de wetgeving. Democratisch congreslid voor New York, Nydia Velázquez, bekritiseerde het VS-kolonialisme voor het vernietigen van de Puerto Ricaanse economie, het verdelen van het Puerto Ricaanse volk, het ondermijnen van de waardigheid van de Puerto Ricanen en het afhankelijk maken van Puerto Rico van de Verenigde Staten.
"Kolonialisme is niet alleen vernederend voor Puerto Rico, maar het is een schande voor de Verenigde Staten," zei Velázquez. De VS "komt op tegen imperialistische tirannen in het buitenland, terwijl het kolonies houdt in het Caribisch gebied en de Stille Oceaan. De tijd is gekomen om Puerto Rico volledig te dekoloniseren”, zei ze.
Democratisch congreslid voor Florida, Darren Soto, die dezelfde bezorgdheid uitte, verklaarde: “Het is tijd om ons volk te bevrijden”. Soto benadrukte dat de VS-regering de bevolking van Puerto Rico de mogelijkheid moet bieden om haar eigen regeringsvorm te kiezen. “De Puerto Rico Status Act zal Puerto Ricanen eindelijk in staat stellen hun koloniale banden te verbreken, een einde te maken aan de territoriale status en zelf te kiezen”, zei hij.
Na verdere discussie, waaronder wat tegenkanting van Republikeinen die meer tijd vroegen om de kwestie te bestuderen, werd er in het Huis gestemd over het voorstel. Het werd op 15 december 2022 aangenomen met 232 stemmen voor, tegenover 191 tegen. Er werd grotendeels langs partijlijnen gestemd. Alle Democraten keurden het wetsvoorstel goed, en 16 Republikeinen sloten zich bij hen aan.
Op de dag van de stemming erkende de Biden-regering in een verklaring dat de inwoners van Puerto Rico “niet de volledige rechten en voordelen van hun burgerschap hebben gekregen”. President Biden riep het Congres op “snel te handelen om de toekomst van Puerto Rico’s politieke status in de handen van de Puerto Ricanen te leggen, waar ze thuishoort”.
Sindsdien, is er echter weinig beweging geweest in Washington. Nu de Republikeinen een meerderheid verworven hebben in het Huis (na de midtermverkiezingen van november), zien de Democratische leiders weinig mogelijkheden om vooruitgang te boeken met de wetgeving.
De Republikeinse vertegenwoordiger voor Arkansas, Bruce Westerman -die het wetsvoorstel heeft afgedaan als ‘partijspelletjes’- is nu voorzitter van de Senaatscomissie die het wetgevingsproces in het Huis opnieuw zou moeten opstarten om het voorstel door het huidige Congres te laten behandelen.
Op de hoorzitting in de Senaat over VS-Territoria vorige maand, was er geen enkele vertegenwoordiger van beide partijen die de kwestie aankaartte. Ze negeerden Pierluisi’s verklaringen ter ondersteuning van de Puerto Rico Status Act, inclusief zijn aandringen dat de Senaat "deze belangrijke kans niet voorbij zou laten gaan". Hij stelde: “Puerto Rico zal belemmerd blijven totdat de eeuwenoude kwestie van onze status wordt opgelost”.
Onbewogen door dergelijke bezorgdheden heeft de huidige leiding van het Congres weinig belangstelling getoond in het verdergaan met een volksraadpleging. Ondanks het sterke antikoloniale gevoel dat veel leiders van het Huis daar nog maar een paar maanden geleden uitdrukten, is het momentum voor verandering tot stilstand gekomen. Door te opteren voor inactiviteit houden de leiders in het Congres een onderdrukkend koloniaal systeem in stand dat de inwoners van Puerto Rico hun meest fundamentele mensenrechten ontzegt.
Dit artikel verscheen eerder op Foreign Policy in Focus.