De NAVO moet verdwijnen. Ze is eerst en vooral een dinosauriër die artificieel de Koude Oorlog heeft overleefd. De NAVO moet verdwijnen omdat ze de veiligheid van Europa ondergeschikt maakt aan de strategie van de Verenigde Staten; omdat ze nog altijd het nucleair wapen als centrale hoeksteen beschouwt; omdat ze nog altijd een nucleaire first-strike-strategie aanhoudt en van plan is rakettenschilden te installeren (wat dan een bewapeningswedloop met de andere centra zal aanzwengelen); omdat ze volledig ten dienste staat van de dominante stromingen in de westerse – lees Angelsaksische – samenleving (de financiële groepen van Wall Street en de City); en omdat ze de rol van politeman van de wereld ambieert (zie Afghanistan, en de nauwe relaties met de Japanse, Australische en Israëlische legers).

De Europese Unie heeft zich in zijn officiële beleidsdocumenten voor internationale politiek vastgeklonken aan de NAVO. Het Verdrag van Lissabon stelt dat elke lidstaat de verplichting heeft om zijn militaire vermogens te vergroten. Dit zijn twee fundamenteel verkeerde ontwikkelingen. Willen of durven onze politieke leiders niet buiten het voorgetekende kader te denken?

Bij Vrede hebben we geen probleem met de afschaffing van de nationale defensie en de overdracht ervan naar de Europese Unie. Let wel, de term 'defensie' betekent bij ons 'defensie' ofte 'verdediging' en niet een militaire bescherming van een vaag omschreven veiligheid die in de werkelijkheid altijd neerkomt op interventie. En onze kijk betreft ook al decennia een strategie van defensieve defensie op het laagst mogelijk niveau, dit wil zeggen dat men zich niet voorbereidt op het uitsturen van troepen of op militaire interventies. We hameren daarbij op het feit dat de Europese Unie weinig of geen vijanden heeft die haar militair willen aanvallen. Dat laagst mogelijke niveau van militaire defensie zal dus effectief zeer laag zijn. Met andere woorden een eerste deel van het alternatief voor de militaire NAVO is een Europese defensieve defensie op het laagst mogelijke niveau.

Als er zich in een land of een regio een humanitaire catastrofe voordoet die alleen maar door militair optreden kan worden gestopt, dan is dit uitsluitend een terrein van de Verenigde Naties. De hoogst noodzakelijke hervorming van de VN Veiligheidsraad kan niet veel langer op zich laten wachten. De mondiale economische evoluties zullen de Verenigde Naties daartoe verplichten. Het is ondertussen waarschijnlijk duidelijk geworden dat de financiële en economische crisis van 2008 en 2009 ervoor gezorgd heeft dat de oude 'centra' (Noord-Amerika, Europa en Japan) terrein verliezen ten voordele van de groeilanden, China, India, Brazilië, en ook van Rusland. Opdrachten van de VN Veiligheidsraad kunnen niet langer uitbesteed worden aan NAVO of EU. De verderzetting van de huidige westerse controle binnen de VN zal leiden tot de ondergang van deze internationale organisatie. De oude idee van een zelfstandige militaire structuur eigen aan de Organisatie van de Verenigde Naties moet ter harte worden genomen en uitgevoerd. Alleen een militaire interventie die door de VN is beslist, door goed opgeleide VN blauwhelmen wordt uitgevoerd, en die ook legitiem is - namelijk niet ten dienste van machtsmanipulaties van een van de grootmachten – is aanvaardbaar.

Vervolgens komt het er als land (groep landen) op aan om met de buren overeenkomsten te sluiten. We denken hierbij aan een politieke paneuropese veiligheidsstructuur zoals we die gekend hebben met het Helsinkiproces als voorganger van de Organisatie van Veiligheid en Samenwerking in Europa. In dergelijke structuur moet worden opgenomen dat de partijen elkaar niet militair zullen aanvallen, dat ze elkaars grenzen zullen respecteren, dat hun geschillen voor internationale rechtbanken zullen worden behandeld, enzovoort. Maar vooral in Moskou wordt vastgesteld dat de huidige OVSE vooral focust op de derde korf over de mensenrechten en dat de andere punten uit het Helsinki verdrag over het hoofd gezien worden: economische samenwerking, technologie, milieu, veiligheidsvraagstukken, ... De uitvoering van het ware OVSE-beleid wordt onmogelijk gemaakt door de expansiepolitiek van de NAVO. Maar ook de bombardementen op voormalig Joegoslavië en de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo zijn de negatie van Helsinki. Bij Vrede hebben we ons ook altijd verzet tegen het neoliberale vrije-markt-stramien dat in de nieuwe OVSE-documenten is geslopen na het einde van de koude oorlog. Wij pleiten voor een terugkeer naar de kernpunten van de veiligheid uit het Helsinki Verdrag.

Wat hier staat over paneuropese veiligheid geldt evenzeer voor een pact met de landen van de Middellandse Zee en ook met de VS en Canada. Verder moeten er samenwerkingsakkoorden worden gesloten met de verschillende knooppunten in deze nieuwe polycentrische wereld.

Zich vastklampen aan (conventionele) militaire superioriteit van enkele westerse landen als basislijn van een strategisch concept waarbij elk probleem als een militaire bedreiging wordt beschouwd, is de slechtste evolutie die we ons kunnen voorstellen. De lijn die de Hoog Vertegenwoordiger van de EU uitstippelt waarbij ontwikkelingssamenwerking, peacekeeping, binnenlandse veiligheid en buitenlandse veiligheid met elkaar verstrengeld worden, is ronduit catastrofaal.

Wie durft deze realiteit onder ogen te zien?

Georges Spriet

deze open brief verscheen in het meinummer van Vrede, tijdschrift voor internationale politiek,