In heel Rusland komen tegenstanders van de invasie van Oekraïne al sinds de aanvang ervan op straat. Ze doen dit ondanks de strenge repressie van de Russische autoriteiten en verdienen onze solidariteit (nvdr).

Activisten in Rusland richtten de eerste feministische anti-oorlogsbeweging op. Om de totale catastrofe in Oekraïne te verhinderen moeten we ons nu verzetten tegen diegenen die vastzitten in het verleden. 

Ik werd grootgebracht in een kleine stad in de provincie Moskou. Ik noemde mijn grootmoeder zo lang ik me kan herinneren ‘mama’. Tien jaar geleden was ik in het buitenland voor een zomercursus toen ze plotseling overleed. Mijn familieleden besloten me niets te vertellen zodat ik mijn studies in alle rust kon afmaken. Maar uit hun stilte leidde ik natuurlijk af dat er iets vreselijks gebeurd was thuis. Ik was zo verlamd door angst dat ik zelfs niet vroeg wat er aan de hand was. Ik wachtte in een verschrikkelijke onwetendheid tot het einde van mijn studies.

Toen ik terugkeerde was mijn grootmoeder al begraven. Ik heb haar lichaam nooit gezien en voor lange tijd kon ik niet geloven dat ze er niet meer was. Ze was gewoon verdwenen en het leek alsof ze elk moment weer kon verschijnen. Het duurde jaren voor ik me realiseerde dat ze echt was was. Ik had ook te kampen met agorafobie, maar moest terug het huis uitkomen en opnieuw beginnen reizen.

De dood van mijn grootmoeder veranderde mijn leven helemaal, maar maakte me ook wie ik vandaag ben. Het maakte me een feministische activiste, omdat ik iets wilde doen dat de harmonie en betekenis zou terugbrengen in mijn leven. Het maakte van mij een academica, omdat ik diegenen die als ouders voor mij zijn geweest, beter wilde begrijpen.

Nu bevind ik me in Londen. Sinds oktober schrijf ik aan een thesis over de gendergeschiedenis van de Sovjet-Unie voor de UCL ('University College London'). Ik bestudeer de levens van meisjes en jonge vrouwen die opgroeiden in de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog – vrouwen zoals mijn grootmoeder. Het heeft me heel wat tijd gekost om de moed te verzamelen om naar een ander land te vertrekken en ik deed het alleen maar toen er geen vooruitzichten meer voor me waren in Rusland.  

Ondanks de autoriteiten, is het feminisme in Rusland de laatste jaren aan het ontwikkelen en groeien.

De afgelopen jaren is het feminisme in Rusland aan het ontwikkelen en groeien, evenals de interesse in genderstudies in het algemeen. Maar deze ontwikkeling vindt plaats ondanks de staat en de autoriteiten, die iedereen vervolgen die de partijlijn niet volgt.  

“Door een glas, donker”

Vier maanden nadat ik Rusland verlaten had, is er opnieuw iets verschrikkelijks gebeurd thuis, en op een veel monsterlijke schaal. De regering die ik nooit gekozen heb en waartegen me ik heel mijn volwassen leven heb verzet, heeft haar buur Oekraïne aangevallen zonder de oorlog te verklaren. Het land waar ik familie en vrienden heb en dat ik vele malen heb bezocht, staat nu in brand. Russische soldaten doden burgers en vernietigen volledige steden in Oekraïne, en ik ben opnieuw ver weg en zie het allemaal gebeuren “door een glas, donker”. Ik krijg een vreselijk gevoel van déjà vu en wanhoop van het nieuws – maar ook van het besef hoe alles zichzelf herhaalt en alleen maar enger wordt. 

Het meest angstaanjagende is het gevoel dat het niet gewoon mijn eigen verleden is dat zich herhaalt, maar dat de hele traumatische geschiedenis van Oost-Europa verandert in een soort van ouroboros – een gigantische slang die zijn eigen staart opeet.

Als ik lees over de honderdduizenden mensen die Oekraïne verlaten, herinner ik me het verhaal van mijn grootvader. Hij behoorde tot een joodse familie in Oekraïne en moest Kharkiv in 1941 ontvluchten, toen het bezet werd door de Nazi’s. Hij was toen een zesjarig jongetje en zijn beide ouders zaten aan het front (zijn vader als soldaat en zijn moeder als verpleegster). Samen met zijn grootmoeder Berta trok hij naar de stad Berezniki in de regio Perm Krai in Rusland. Berta was zo oud dat mijn vader dacht dat ze de wekenlange reis niet zou overleven. Mijn grootvader had een naamplaatje aan zijn kleren met informatie over familieleden in Siberië, voor het geval hij alleen gevonden zou worden. 

Nu draaien de versnellingen van de geschiedenis in de omgekeerde richting. Als historica begrijp ik maar al te best dat ik geen losse historische analogieën mag trekken of simpelweg mag zeggen dat de geschiedenis zich herhaalt. Maar ik kan wel praten over hoe het ene trauma naar een ander leidt, hoe de herinnering aan lijden of wrok nieuwe rampen veroorzaken. 

In de toespraken van Vladimir Poetin en de staatspropaganda, wordt de oorlog in Oekraïne gerechtvaardigd met een web aan referenties naar de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en bepaalde ‘tradities’ die een belangrijk deel geworden zijn van Ruslands historische cultuur en publieke mythologie. De geschiedenis leeft voor Poetin, evenals voor de kring rond hem en vele andere Russen, die nog altijd over Rusland denken in termen van een rijk of een supermacht, en niet gewoon als een land. 

De letter ‘Z’ is het symbool geworden van terreur, repressie en censuur in Rusland, en een teken van oorlog en bezetting in Oekraïne.

Het resultaat is dat burgers Kharkiv opnieuw ontvluchten, net als ze 81 jaar geleden deden. Nu zijn de bezetters echter Russische soldaten. Zij hebben al een eigen versie van de swastika bedacht: het Russische leger en de propaganda van het regime gebruiken de letter ‘Z’ als een symbool van overwinning over Oekraïne.

Dit symbool wordt geklad op de deuren van Russische anti-oorlogsactivisten die alle dagen op straat komen om te protesteren tegen de invasie van Oekraïne. Tijdens een raid een aantal dagen geleden schilderde de politie hetzelfde symbool op het kantoor in Moskou van de mensenrechtenorganisatie ‘Memorial’. De letter ‘Z’ is het symbool geworden van terreur, repressie en censuur in Rusland, en een teken van oorlog en bezetting in Oekraïne. 

Stop de vicieuze cirkel

Het enige wat me vandaag hoop geeft, is dat er duizenden mensen zijn die deze eindeloze herhaling van Oost-Europa’s verleden willen stoppen en willen nadenken over de toekomst. Deze mensen zijn historici en sociale wetenschappers, intellectuelen, mensenrechtenverdedigers, activisten en leden van het maatschappelijk middenveld. Onder hen vindt men feministische activisten die na de invasie van Oekraïne de eerste feministische anti-oorlogsbeweging in Rusland oprichtten -Het Feministisch Anti-oorlogsverzet- waar ik deel van uitmaak. Ons manifesto is al vertaald in 14 talen. Feministen in heel Rusland, komen net als in het Verenigd Koninkrijk, Italië, Zwitserland en andere landen op straat om te protesteren en maken daarbij gebruik van onze symbolen. 

Als we onze krachten en intellectuele capaciteiten bundelen, geloof ik dat we in staat zullen zijn om de vicieuze cirkel te stoppen, deze oorlog te beëindigen en een manier te vinden om met een frisse blik naar de toekomst van Rusland en andere landen in de regio te kijken. Om dit te kunnen doen, hebben we solidariteit nodig tussen de anti-oorlogsorganisaties binnen en buiten Rusland.

Het is belangrijk om niet alle Russen uit te sluiten van de rest van de wereld: dat zal alleen leiden tot de verzwakking van de oppositie in Rusland zelf.    

Het is belangrijk om niet alle Russen uit te sluiten van de rest van de wereld: dat zal alleen leiden tot de verzwakking van de oppositie in Rusland zelf en de totale vernietiging ervan door Poetins regime. Helaas geeft dit regime niets om het leven van het Oekraïense volk, noch om de levens van Russen. Poetins entourage is bereid om hen te vermoorden (zoals ze geprobeerd hebben met oppositiefiguur Alexey Navalny) of te martelen (zoals een groep feministen onlangs nog overkwam in het politiebureau) voor elke vorm van protest.

Ik geloof dat het verenigen van de anti-oorlogskrachten binnen en buiten Rusland nu de enige manier is om de vraatzuchtige ouroboros die alsmaar meer mensen verslindt, af te stoppen. Voor mij persoonlijk is het opbouwen van dit soort solidariteit vanaf nu een van mijn doelen.

Oproep

De feministen die deelnemen aan anti-oorlogsdemonstraties in Rusland roepen feministen over de hele wereld op om zich te verenigen in het verzet tegen de militaire agressie die door de regering van Poetin is gelanceerd.

Participeer aan vreedzame demonstraties en lanceer offline en online campagnes tegen de oorlog in Oekraïne en de dictatuur van Poetin. Gebruik gerust het symbool van de Feministische Anti-oorlogsbeweging in je materiaal en publicaties, evenals de hashtags #FeministAntiWarResistance en #FeministsAgainstWar. 

Verspreid informatie over de oorlog in Oekraïne en de agressie van Poetin. We hebben de hele wereld nodig. Het is noodzakelijk om te laten zien dat feministen tegen deze oorlog zijn - en tegen elke vorm van oorlog. Het is ook essentieel om aan te tonen dat er nog steeds Russische activisten zijn die bereid zijn zich te verenigen in oppositie tegen het regime van Poetin. We lopen nu allemaal het gevaar van vervolging door de staat en hebben uw steun nodig.