Image
Cartoon Latuff
Uitstel Palestijnse verkiezingen is een politieke zet van Mahmoud Abbas
Artikel
9 minuten

Begin dit jaar kondigde de Palestijnse president, Mahmoud Abbas, nieuwe verkiezingen aan - de eerste na 15 jaar. De bevolking reageerde enthousiast en registreerde zich massaal. Maar eind april besliste de inmiddels 85-jarige Abbas plots om de verkiezingen voor ‘onbepaalde tijd’ uit te stellen.

Aan de oorspronkelijk geplande verkiezingen gingen heel wat onderhandelingen vooraf tussen de 2 belangrijkste Palestijnse politieke partijen en rivalen, de Fatah (van Abbas) en Hamas. Internationale ontwikkelingen noopten hen daartoe. De recente ‘normaliseringsakkoorden’ of ‘Abrahamakkoorden’ -gesloten onder impuls van de regering Trump- tussen Israël enerzijds en Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) anderzijds, vormden het signaal dat de Arabische solidariteit met de Palestijnse zaak aan het afbrokkelen is. Trump kondigde bovendien aan dat het voorbeeld van Bahrein en de VAE gevolgd zou worden. (Ondertussen hebben ook Soedan, Marokko en Oman hun relaties met Israël genormaliseerd.) Dat verhoogde de druk op de Palestijnen om tot een onderling vergelijk te komen. De politieke rivaliteit tussen Fatah en Hamas werkte het voorbije decennium immers verlammend op de Palestijnse internationale strijd.

De politieke rivaliteit tussen Fatah en Hamas werkte het voorbije decennium verlammend op de Palestijnse internationale strijd.

Tijdens de laatste Palestijnse presidentiële verkiezingen, die plaatsvonden in 2005, werd de overwinning behaald door Mahmoud Abbas. Zijn mandaat liep in 2009 af, maar Abbas bleef ook daarna gewoon verder aan de macht. In 2006 won Hamas de verkiezingen voor de Palestijnse Wetgevende Raad. De resultaten van 2006 mondden niet alleen uit in een felle machtsstrijd, maar ook in 2 regeringen. In Gaza is er de Hamas-regering waartegen internationale sancties en een Israëlische blokkade van kracht zijn. Op de bezette Westelijke Jordaanoever ‘regeert’ een door corruptie geplaagde Palestijnse Autoriteit (PA), gedomineerd door Fatah. De PA wordt gesteund door de EU en de VS, die aandringen op betere relaties en (‘veiligheids’)samenwerking met Israël, ook al worden de Palestijnse gebieden al decennia door dat land gekoloniseerd. 

Verkiezingsakkoord

Fatah en Hamas kwamen vorig jaar tot een akkoord over het organiseren van verkiezingen om de legitimiteit van de Palestijnse instellingen te herstellen en om beter gewapend te zijn voor de internationale verdediging van de Palestijnse zaak. Enkele maanden later, op 15 januari 2021, kondigde President Mahmoud Abbas 2 opeenvolgende kiesmomenten aan: op 22 mei voor de Palestijnse Wetgevende Raad (PLC) en op 31 juli voor het presidentschap (het hoofd van de Palestijnse Autoriteit). Op 31 augustus zou de Palestijnse Nationale Raad (PNC, het hoogste vertegenwoordigingsorgaan van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, de PLO) worden gevormd. Volgens de fundamentele wet van de PLO moet dat gebeuren middels verkiezingen, maar die hebben nog nooit plaatsgevonden. De meeste leden zijn aangeduid.

De Palestijnse Wetgevende Raad (PLC) en de Palestijnse Autoriteit (PA) werden opgericht in uitvoering van de Oslo-vredesakkoorden (1993-1995). De PA moest het bestuursorgaan worden van de Palestijnse Bezette Gebieden (de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem). De PLC vormt de wetgevende arm van de PA. De PLO is de in 1964 opgerichte Palestijnse koepelorganisatie die door de Verenigde Naties en de Arabische Liga is erkend als de enige wettelijke vertegenwoordiger van het Palestijnse Volk. Anders dan de PA en de PLC vertegenwoordigt de PLO ook de Palestijnse diaspora, zoals de 6 miljoen die bij de VN geregistreerd staan als vluchtelingen.

Politieke dynamiek

Het vooruitzicht van verkiezingen in mei en juli zorgde voor heel wat politieke dynamiek. 93% van de kiesgerechtigden registreerde zich om te stemmen. 36 partijen legden kieslijsten neer voor de deadline van 31 maart. Onder de kandidaten zaten heel wat jongeren en vrouwen (405 vrouwelijke kandidaten op een totaal van 1389).

Mahmoud Abbas zag zich plots echter ook geconfronteerd met de deelname van een aantal scheurlijsten die onvermijdelijk een impact zouden hebben op de electorale score van Fatah. In de loop der jaren zijn verschillende prominente leden van Fatah op een zijspoor gezet en groeide het ongenoegen bij een deel van de partij over het interne bestuur en het onvermogen om de Palestijnse zaak internationaal te verdedigen. De scheurlijsten zijn het resultaat van deze interne onvrede.

Zo diende een neef van de iconische PLO-leider Yasser Arafat, Nasser al-Qudwa, een eigen lijst in onder de naam ‘Nationale Democratische Vergadering’. De partij pakte uit met de slogan: “We willen veranderen, we willen bevrijden, we willen opbouwen”. Daarmee zet ze zich expliciet af van de corruptie en vriendjespolitiek die zo kenmerkend is geworden voor de Palestijnse Autoriteit. Al-Qudwa is een voormalige Palestijnse diplomaat die uit het centraal comité van Fatah is gezet wegens zijn kritiek op de PA en omdat hij zijn steun uitsprak voor de door Israël gevangen gezette populaire leider Marwan Barghouti, een andere in diskrediet geraakte prominente Fatah-figuur.

Net voor de deadline van het indienen van de kieslijsten raakte bekend dat de lijst van Al-Qudwa zou verruimd worden met een aantal onafhankelijke kandidaten onder leiding van Barghouti’s vrouw, Fadwa. De gemeenschappelijke lijst draagt de naam ‘Vrijheid’. Marwan Barghouti zelf stelde zich niet kandidaat voor de parlementsverkiezingen, zodat hij de handen vrij zou hebben om mee te dingen naar het presidentschap. Zijn deelname zou van hem de belangrijkste uitdager maken van Mahmoud Abbas. Volgens opiniepeilingen zou Barghouti veruit de meeste stemmen halen.

Volgens opiniepeilingen zou Marwan Barghouti veel meer stemmen halen voor het presidentschap dan Mahmoud Abbas. 

Marwan Barghouti zit sinds 2002 achter de tralies. Een Israëlische rechtbank achtte hem na een partijdig proces, vol inbreuken op het recht op verdediging, schuldig aan verzetsactiviteiten en de moord op 5 Israëli’s. Hij kreeg 5 maal levenslang. Maar deze poging om hem politiek te neutraliseren en te isoleren van de Palestijnse samenleving is mislukt. Barghouti werd een symbool van de Palestijnse strijd en wordt door sommigen zelfs de Palestijnse Nelson Mandela genoemd, naar de Zuid-Afrikaanse strijder tegen de Apartheid.

‘Vrijheid’ is niet de enige afscheuring van Fatah. De ex-leider van de partij in Gaza en het voormalig hoofd van Fatah’s veiligheidstroepen, Mohammed Dahlan, diende ook een eigen kieslijst in onder de naam ‘Toekomst’. In 2008 geraakte bekend dat Dahlan na de verkiezingen van 2006 deel uitmaakte van een militair complot van de VS om Hamas in de Palestijnse gebieden van de macht te verdrijven. Hamas, dat toen deel uitmaakte van een eenheidsregering met Fatah, rook evenwel onraad en anticipeerde door in Gaza de macht volledig naar zich toe te trekken (vandaar het ontstaan van 2 regeringen). Desondanks kan Dahlan in Gaza rekenen op een grote achterban.

Uitstel verkiezingen met Oost-Jeruzalem als excuus

Op 29 april kondigde de 85-jarige Palestijnse president Abbas in een emotionele televisieverklaring aan dat de verkiezingen worden uitgesteld omdat Israël weigert om de Palestijnse inwoners van het bezette Oost-Jeruzalem te laten deelnemen. Hij zei een nationale eenheidsregering te willen oprichten waarin alle Palestijnse facties vertegenwoordigd zijn tot de Jeruzalem-kwestie opgelost is. Van zodra de Israëli’s verzekeren dat de Palestijnen in Jeruzalem ook mogen participeren aan de verkiezingen, zouden ze alsnog kunnen doorgaan.

In een reactie op het aangekondigde uitstel van de verkiezingen werd Abbas er door Hamas van beschuldigd een coup te plegen. Volgens Hamas en andere delen van de oppositie gebruikt de Palestijnse president Oost-Jeruzalem als excuus, omdat de electorale vooruitzichten niet erg gunstig zijn voor diens Fatah en hij zich persoonlijk aan het presidentschap wil vastklampen.

Na de toespraak van Abbas kwamen op de Westelijke Jordaanoever onmiddellijk voor- en tegenstanders van zijn beslissing op straat – al leek de laatste groep ruim in de meerderheid. Sommigen vinden dat het principieel en moedig is van Abbas om te weigeren de Arabische identiteit van Jeruzalem af te ruilen tegen verkiezingen. Maar de leiders en kandidaten op de 36 kieslijsten, evenals heel wat Palestijnse civiele organisaties uitten duidelijk hun ongenoegen en zien het als een ondemocratische manier om verandering tegen te houden.

Veel Palestijnen vinden dat hun president de Israëlische bezetter met zijn houding een veto heeft aangereikt om de verkiezingen te stoppen. Ook binnen Fatah staat lang niet iedereen achter het besluit van Abbas. Zonder vooropgestelde nieuwe verkiezingsdatum en met de afhankelijkheid van Israëls verdict over de participatie van de bewoners van Oost-Jeruzalem, vrezen velen dat het hier inderdaad niet om uitstel maar om een afgelasting gaat. Abbas heeft zich verzekerd van de status-quo, maar zijn beslissing zou wel eens een grote invloed kunnen hebben op het reeds gebrekkige vertrouwen van de Palestijnen in hun leiderschap en specifiek in Fatah.

Veel Palestijnen vinden dat Abbas de Israëlische bezetter een veto heeft aangereikt om de verkiezingen te stoppen.

Valkuilen

Hoewel verkiezingen welkom zouden zijn om de legitimiteit van de Palestijnse politieke instellingen te herstellen, zijn er tal van valkuilen. Verkiezingen kunnen naar buiten toe de indruk wekken dat de Palestijnen hun wil kunnen uitdrukken via een democratische vertegenwoordiging. Dat klopt niet. Palestina is bezet gebied en heeft geen controle over de eigen buitengrenzen. De Israëlische regering heeft een belangrijk deel van dat bezet gebied volgebouwd met illegale nederzettingen, controleert de watervoorziening en de economie van de Palestijnen, en handhaaft al 14 jaar een strenge blokkade tegen de Gazastrook.

Na de Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem, stelt nu ook de internationale mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch ondubbelzinnig dat de bezetting van de Palestijnse gebieden het karakter draagt van een ‘Apartheidssysteem’.

Het is duidelijk dat de Palestijnen niet beschikken over een betekenisvolle soevereiniteit. Alleen in vastgelegde geografische zones hebben de Palestijnse politieke instellingen beperkte en welomlijnde beleidsbevoegdheden. Binnen dit fundamenteel ondemocratische omgevingskader werden de afgelopen weken bovendien tal van militanten van Hamas en linkse partijen gearresteerd of bedreigd, waardoor een ‘normaal’ verloop van de verkiezingen sowieso al gehypothekeerd werd.

Het is duidelijk dat de Palestijnen niet beschikken over een betekenisvolle soevereiniteit.

We kunnen ons afvragen wat er zou gebeuren als Hamas opnieuw zou zegevieren in Palestijnse verkiezingen en/of mee een regering zou vormen? Tijdens de verkiezingen voor de PLC van 2006 rijfde Hamas 74 van de 132 zetels binnen. Hoewel internationale kieswaarnemers, onder wie een delegatie van het Europees Parlement, vaststelden dat de verkiezingen correct en volgens internationale normen waren verlopen, kondigden Israël en het Midden-Oosten-kwartet (bestaande uit de VN, de VS, de EU en Rusland) sancties af. Ondertussen moedigden ze Fatah en de Palestijnse Autoriteit aan om de macht volledig naar zich toe te trekken. Die internationale houding ligt mee aan de basis van het eroderen van het politiek proces in Palestina. Nu blijkt dat de verdeeldheid binnen Fatah ervoor kan zorgen dat Hamas opnieuw als sterkste partij uit de stembusgang komt, is het weinig verwonderlijk dat de internationale reactie op het uitstellen van de Palestijnse verkiezingen maar lauw was. De EU en de VN spraken enkel hun spijt uit en vroegen slechts naar een nieuwe datum. De VS verkoos het stilzwijgen. Automatisch rijst de vraag of het wel zin heeft om verkiezingen te houden als het resultaat alleen maar aanvaard wordt wanneer de ‘juiste’ partij(en) winnen.

Nochtans is het net vanuit Europa dat er jarenlang oproepen kwamen om te democratiseren en financiert de Europese Unie momenteel een bilateraal 4-jarenprogramma ‘voor een democratische Palestijnse staat’.

Tot slot. Hoewel Abbas de kwestie Jeruzalem duidelijk inroept om zijn eigen politiek overleven te beschermen, staat ze wel degelijk ook een normale kiesverrichting in de weg. Oost-Jeruzalem maakt volgens het internationaal recht immers deel uit van de Palestijnse bezette gebieden. De weigering van Israël om daar verkiezingen mogelijk te maken, is bovendien in strijd met de ‘Declaration of Principles’ (1993), een akkoord tussen Israël en de PLO dat het zogenaamde Olso-proces inluidde. Daarin staat letterlijk: “Palestijnen van Jeruzalem die daar wonen, hebben het recht om deel te nemen aan het verkiezingsproces…”.

Vrede vzw stelde samen met andere leden van het Midden-Oostenplatform in de schoot van 11.11.11/CNCD een briefing paper op over de verkiezingen in Palestina.


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Land

Campagne

BDS

De Boycot, Desinvestering & Sancties-beweging (BDS) wil een einde brengen aan de internationale steun voor de Israëlische onderdrukking van de Palestijnen. Vrede vzw ondersteunt de BDS-beweging in België. 

Basisinfo

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.