Het hele voorbije jaar worstelde Israël met zijn pogingen om een duidelijk en beslissend standpunt in te nemen ten aanzien van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. De reden achter het schijnbaar verwarde Israëlische standpunt is dat het iets te verliezen heeft, ongeacht de uitkomst. Maar is Israël een neutrale partij zoals het beweert?
In Israël wonen bijna een miljoen Russisch sprekende burgers, waarvan een derde kort voor en onmiddellijk na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie uit Oekraïne is geëmigreerd. Deze Israëli's, met diepe culturele en taalkundige wortels in hun eigenlijke moederland, vormen een belangrijke electorale groep in het gepolariseerde politieke landschap van Israël. Na jaren van marginalisering na hun aankomst in Israël, voornamelijk in de jaren 1990, zijn zij erin geslaagd hun eigen partijen op te richten en uiteindelijk directe invloed uit te oefenen op de Israëlische politiek. Het succes van de Russisch sprekende ultranationalistische leider van 'Yisrael Beiteinu', Avigdor Lieberman, is een direct resultaat van de groeiende invloed van deze groep.
Terwijl sommige Israëlische leiders begrepen dat Moskou veel belangrijke kaarten in handen heeft, zowel in Rusland zelf als in het Midden-Oosten, maakten anderen zich meer zorgen over de invloed van Russische, Oekraïense en Moldavische Joden in Israël zelf. Kort na het begin van de oorlog nam de toenmalige Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid een standpunt in dat veel Israëli's, en natuurlijk ook Rusland, verraste. "De Russische aanval op Oekraïne is een ernstige schending van de internationale orde. Israël veroordeelt deze aanval," zei Lapid.
De ironie van de woorden van Lapid behoeft niet veel uitleg, behalve dat Israël meer resoluties van de Verenigde Naties heeft geschonden dan enig ander land ter wereld. De militaire bezetting van Palestina wordt ook beschouwd als de langste bezetting in de moderne geschiedenis. Maar Lapid maakte zich niet druk om de "internationale orde". Zijn doelpubliek bestond enerzijds uit Israëli’s -ongeveer 76% van hen was tegen Rusland en voor Oekraïne- en anderzijds uit Washington, dat al zijn bondgenoten op de borst gespeld had dat halve standpunten in deze kwestie onaanvaardbaar zijn.
De Amerikaanse staatssecretaris voor politieke zaken, Victoria Nuland, waarschuwde Israël in maart dat het een duidelijk standpunt over de kwestie moest innemen, en "zich moest aansluiten bij de financiële sancties" tegen Rusland als "jullie [Tel Aviv] niet het laatste toevluchtsoord voor vuil geld willen worden".
Terwijl miljoenen Oekraïners hun land ontvluchtten, landden er ook duizenden in Israël. Aanvankelijk werd het nieuws toegejuicht in Tel Aviv, dat zich zorgen maakte over het alarmerende verschijnsel van ‘Yordim’, of omgekeerde immigratie uit het land. Aangezien veel van de Oekraïense vluchtelingen echter geen Joden waren, creëerde dit een dilemma voor de Israëlische regering. De 'The Times of Israel' berichtte op 10 maart: "Beelden uitgezonden door 'Channel 12 news' toonden grote aantallen mensen in een van de terminals van de luchthaven, met jonge kinderen die op de grond en op een bagageband sliepen, evenals een oudere vrouw die werd behandeld nadat ze kennelijk was flauwgevallen." In januari besloot het Israëlische ministerie van Aliyah (immigratie van Joden naar Israël) en Integratie de speciale beurzen voor Oekraïense vluchtelingen op te schorten.
Tijdens de beginfase van de oorlog wilde Israël optreden als bemiddelaar tussen Rusland en Oekraïne.
Ondertussen leek de politieke positie van Israël contradictorisch. Terwijl Lapid vasthield aan zijn anti-Russische houding, sloeg toenmalig premier Naftali Bennett een meer verzoenende toon aan. Hij vloog op 5 maart naar Moskou om te overleggen met de Russische president Vladimir Poetin, naar verluidt op verzoek van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Enkele maanden na deze ontmoeting beweerde Bennet dat Zelensky hem had gevraagd een belofte van Poetin te verkrijgen om hem niet te vermoorden. Hoewel deze bewering ten stelligste werd ontkend door Kiev, illustreert zij de incoherentie van Israëls buitenlands beleid tijdens het conflict.
Tijdens de beginfase van de oorlog wilde Israël bemiddelaar zijn en bood het herhaaldelijk aan om in Jeruzalem op te treden als gastheer voor gesprekken tussen Rusland en Oekraïne. Op die manier wilde Israël verschillende boodschappen overbrengen: 1. illustreren dat Israël een belangrijke speler kan zijn in wereldzaken; 2. Moskou verzekeren dat Tel Aviv een neutrale partij blijft; 3. aan Washington rechtvaardigen waarom het als een belangrijke VS-bondgenoot geen direct steun verleende aan Kiev; 4. het politieke punt maken, tegenover de Palestijnen en de internationale gemeenschap, dat bezet Jeruzalem het centrum is van het Israëls politieke leven.
De Israëlische opzet mislukte, en het was Turkije, niet Israël, dat door beide oorlogvoerende partijen voor de bemiddelaarsrol werd gekozen.
In april doken op de sociale media video's op van Israëliërs die aan de zijde van de Oekraïense strijdkrachten vochten. Hoewel er geen officiële bevestiging volgde vanuit Tel Aviv, duidde dit op een aankomende verschuiving in het Israëlische standpunt. Dit standpunt was in de loop der maanden aan het evolueren tot Israël afgelopen november naar verluidt de toestemming gaf aan NAVO-leden om wapens te leveren aan Oekraïne die Israëlische technologie bevatten. Bovendien rapporteerde de Israëlische krant 'Haaretz' dat het land heeft ingestemd met de aankoop ter waarde van miljoenen dollars van “strategisch meterieel” voor Oekraïense militaire operaties. In de praktijk was de neutraliteit van Israël in de oorlog dus tot een einde gekomen.
Moskou, dat de precaire positie van Israël nauwlettend in de gaten hield, stuurde zijn eigen boodschap naar Tel Aviv. In juli zeiden Russische functionarissen dat Moskou van plan was de Russische tak van het ‘Joods Agentschap voor Israël’ te sluiten. Dit agentschap is het belangrijkste orgaan verantwoordelijk voor het faciliteren van Joodse immigratie naar Israël en bezet Palestina.
Er werd verwacht dat de terugkeer in december van Benjamin Netanyahu als premier eveneens een terugkeer naar de neutraliteit zou betekenen. Tijdens interviews met CNN en de Franse zender LCI op respectievelijk 1 en 5 februari 2023 beloofde de rechtse Israëlische leider echter dat hij "deze kwestie” (het leveren van het Iron Dome raketafweersysteem aan Oekraïne) zou bestuderen “in overeenstemming met ons nationaal belang”.
Opnieuw waarschuwde Rusland dat het "de [Israëlische wapens] zal beschouwen als legitieme doelen voor de Russische strijdkrachten". Naarmate Rusland en Iran hun militaire samenwerking opvoerden, voelde Israël zich gerechtvaardigd om meer betrokken te raken. In december berichtte 'Voice of America' over de exponentiële groei van Israëls wapenverkoop, deels als gevolg van een deal met het Amerikaanse Lockheed Martin Cooperation, een van de belangrijkste Amerikaanse wapenleveranciers aan Oekraïne. De maand daarop meldde het Franse 'Le Monde' dat "Israël voorzichtig zijn arsenaal openstelt in antwoord op de dringende eisen van Kiev."
De toekomst zal de rol van Tel Aviv in de Russisch-Oekraïense oorlog verder onthullen. Wat voorlopig echter wel duidelijk is, is dat Israël niet langer een neutrale partij is, ook al blijft Tel Aviv dergelijke beweringen herhalen.
Dit vertaalde artikel verscheen eerder in 'The Palestine Chronicle'.