Op donderdag hadden delegaties uit Rusland en de VS een ontmoeting van zes uur lang. Ze spraken niet alleen met elkaar over Oekraïne, nauwelijks zelfs. De jongste gespreksronde in Turkije ging vooral over hun wederzijdse betrekkingen en over de rest van de wereld. Het doet een beetje denken aan Jalta en Potsdam in 1945, waar de wereldmachten de naoorlogse wereld uittekenden. Maar zover zijn we (nog) niet: wat met China? En Europa als lijdzame toeschouwer?

Jalta februari 1945: Franklin Roosevelt, Jozef Stalin en Winston Churchill bespreken op de Krim de structuren en grenzen van de naoorlogse wereld. Met de oprichting van de Verenigde Naties en de grenzen van elkaars invloedszones, vooral die in Europa. Donald Trump en Vladimir Poetin kunnen alvast een deel van die agenda overnemen. Zelfs de VN, want wat deze week gebeurde –de VS en Rusland die samen een tekst over Oekraïne stemmen tegen de meeste Europeanen in– was ongezien.

Gas

Er blijven zeer veel vragen over waarop we mogelijk snel antwoord krijgen. Daaronder de door het “Westen” (wat het Westen werd genoemd) uitgevaardigde sancties tegen Moskou. Zopas nog heeft de EU een zestiende trein sancties goedgekeurd. Over dergelijke sancties waren Brussel en Washington het tot voor kort altijd eens.

Voor de Amerikanen was dat een dubbel geschenk, de EU schoot daarmee in eigen voet, de VS profiteerden ervan. De Europese industrie lijdt er zeer zwaar onder. Vooral de energieverslindende nijverheden –auto, staal, chemie– zitten in ademnood. Waar is de goede tijd van het goedkoop Russisch gas? Waarom werden toch die Nord Stream-gaspijpleidingen opgeblazen in september 2022? (Deze leidingen door de Oostzee brengen Russisch gas naar Duitsland.)

Maar precies dat komt de VS zo goed uit - Trump nog meer dan zijn voorganger. Het was onder Trump I dat er loodzware VS-sancties werden getroffen tegen eender wie maar meewerkte aan de aanleg van Nord Stream 2, want Europa moest van hem gas uit de VS kopen. Trumps gasboeren kunnen nu hun dure tot LNG verwekt schaliegas massaal aan Europa kwijt. Er zijn overal speciale terminals gebouwd om dat gas te ontvangen. Voor Trump moet dat zo blijven. 

Maar wat met de rest van de sancties? Wat met de inbeslagnames van Russische tegoeden. Wat met transportverbindingen - reizen we binnenkort via New York naar Moskou? Wat met alle uit- en invoerverboden? Dat zal in Washington worden beslist, Brussel kan toekijken en moet slikken.

De EU kan zichzelf en Oekraïne troosten met een toekomstig lidmaatschap van de EU, maar wat zal dat in 2030 nog waard zijn? En Trump zal alles in het werk stellen om dat tegen te werken.

China

De Chinezen hebben even onthutst als de rest van de wereld de confrontaties tussen Trump/Vance en Zelensky gezien. De Chinese krant 'Global Times' brengt trouw het relaas en beperkt zich tot voorzichtige beschouwingen, met op het einde de vaststelling dat Trump in zijn haast om de oorlog in Oekraïne te beëindigen, op meer hindernissen dan verwacht stuit. Erg afwachtende houding dus.

Peking kan niet anders dan bezorgd zijn over de schokkende verschuivingen. Wil Trump de ‘eeuwige vriendschap’ tussen Moskou en Peking verstoren? Rusland is tenslotte een essentieel stichtend lid van BRICS en de Shanghai-samenwerkingsorganisatie. Vooral BRICS ligt Trump zwaar op de maag, al evenzeer als de EU, want deze organisatie werd duidelijk opgericht tegen de dominantie van de VS en de VS-dollar. Hij heeft al gewaarschuwd dat niemand moet proberen de dollar onderuit te halen - als iemand dat mag doen, is het hijzelf.

Niets kan onze vriendschap verstoren, benadrukte president Xi Jinping na een gesprek met Poetin. Is dat zo? De groeiende verstandhouding tussen Rusland en de VS kan ze wel beïnvloeden. Door de oorlog in Oekraïne en de sancties, is Rusland voor heel veel zaken aangewezen op China. In geval Trump de sancties afbouwt, wordt dat al minder het geval, dat geeft Poetin meer armslag.

Bezoekers

Hoe ver zal die verstandhouding tussen Moskou en Washington gaan? Brengt een bezoek van Trump aan Moskou een verschuiving in allianties die te vergelijken is met het bezoek in 1972 van VS-president Richard Nixon aan Peking? Op dat bezoek volgde toen niet alleen een toenadering tussen beide landen, maar ook een nauwe samenwerking gericht tegen de gemeenschappelijke vijand: Moskou. Het duurde tot het bezoek van Sovjetleider Michail Gorbatsjov aan Peking in 1989 eer Moskou en Peking hun betrekkingen terug normaliseerden. In Peking herinneren ze zich dat nog goed.

Je weet dus maar nooit, eeuwige vriendschap ten spijt. Vraag maar aan de EU wat de eeuwige trans-Atlantische vriendschap nog waard is, en hoe snel het gaat. Merk terloops op dat in de overzichten van een nieuwe wereldorde het Europa van de EU hoogstens nog in meelijwekkende zin wordt vermeld.

Dit artikel verscheen eerder op Uitpers.