De gesluierde oorlog van de Nobelvredesprijswinnaar.
Bijna wekelijks kan je ergens in een kleine krantenkolom lezen dat er in Afghanistan of Pakistan enkele doden vielen door operaties met onbemande vliegtuigen, de zogenaamde UAV's of drones. Deze onbemande en computer geprogrammeerde vliegtuigen vormen voor Washington het uitverkoren wapen in hun alom verkondigde oorlog tegen het terrorisme, Al-Qaeda en de Taliban. Het Pentagon en de CIA zijn enthousiast over de resultaten. Het is de gesluierde oorlog van Barack Obama. De vraag over de prijs qua onschuldige burgerslachtoffers, wordt in het Witte Huis niet gesteld.
Zijn we nu in het tijdperk van de elektronische gecomputeriseerde oorlog aangekomen? Tijdens de voorbije maanden heeft de CIA, de Amerikaanse geheime dienst, met deze drone-toestellen de vermoedelijke verblijfplaats van de Pakistaanse Taliban leider, Baitulloh Mehsud, aangevallen. Pas bij de zestiende poging, op 5 augustus 2009, werd het huis van Mehsuds schoonvader in de Pakistaanse zuidelijke provincie van Zuid Waziristan gelocaliseerd. De infraroodcamera’s van de UAV brachten het doelwit in beeld op de schermen van de CIA centrale in Langley in de Amerikaanse staat Virgina (VS) duizenden km verwijderd van het doelwit. Met een druk op de knop werden twee raketten afgevuurd op het huis. Volgens het Amerikaanse tijdschrift New Yorker, werd niet alleen Mehsud gedood maar ook 11 burgers. Volgens het bericht van de New Yorker stierven bij deze reeks van 16 aanvallen met drones 267 tot 321 burgers; niet iedere dode Pakistaan was een Taliban strijder.
Obama de gelauwerde prins voor de Nobel vredesprijs is ook de dronekoning
De VS hebben de laatste jaren bij hun militair optreden en de door hen geproclameerde oorlog tegen het terrorisme het gebruik van drones (UAV) fors opgedreven. Het inzetten ervan begon reeds tijdens de ambtsperiode van G.W. Bush. Zijn opvolger en Nobel-vredesprijswinnaar, Barack Obama, nam het programma niet enkel over, hij bevoorrechtte deze methode om Al-Qaeda en de Taliban te bestrijden.
Drone aanvallen in Pakistan en Afghanistan in absolute cijfers en per jaar
1 | 1 | 2-3 | 3-5 | 34-36 | 53 | 18 |
2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 |
In de eerste dertien maanden van zijn ambtstijd, heeft Barack Obama meer raketaanvallen met drones laten uitvoeren dan dit het geval was in de acht jaar van de Bush periode. Alleen dit jaar al zijn er tientallen drone-luchtaanvallen op CIA bevel uitgevoerd. Volgens expert PW Singer van Brookings Institution, de Amerikaanse denkfabriek voor een andere oorlogvoering, worden er op dit ogenblik meer technici voor drone-besturing opgeleid dan piloten voor gevechtsvliegtuigen. Volgens PW Singer zal in de toekomst een derde van de Amerikaanse gevechtsvliegtuigen onbemand zijn. Nu al worden drone-toestellen 24 uur op 24 ingezet boven Pakistan in de strijd tegen het terrorisme. Ook in het luchtruim van Jemen, Irak, Afghanistan en Somalië zijn ze actief aanwezig.
De VS zijn vastbesloten om in de volgende maanden nog meer geld te besteden aan de ontwikkeling van meer geperfectioneerde UAV toestellen. Het wordt hun bevoorrechte manier van oorlogsvoering. Doden door een druk op de knop, duizenden kilometer verwijderd van het oorlogsgebied, is zoveel makkelijker en vermijdt tegelijkertijd de post-trauma problemen soldaten op het slagveld.
De VS hebben lang het CIA drone-programma ontkend, maar inmiddels is het niet langer mogelijk dee luchtaanvallen te verzwijgen. Vijfenvijftig beschietingen met UAV toestellen in de Pakistaanse tribale gebieden - dat is het dubbele van de Bush-jaren - is nog moeilijk voor de buitenwereld verborgen te houden. Sedert het begin van dit jaar zijn al meerdere drone-aanvallen uitgevoerd. Aan dat ritme kan het totaal voor 2010 boven de honderd uitkomen. Het protest tegen deze vorm van luchtaanvallen zal dan ook wellicht toenemen, want het gaat om het doden van mensen zonder hinderlijke regels.
De president laat ze eenvoudig doden
Tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde Barack Obama dat hij aan de praktijken van zijn voorganger een einde zou maken. Daarvan valt vooralsnog weinig te merken. De indruk groeit dat de Amerikaanse regering niet langer de vermeende terroristenleiders wil oppakken. De president geeft er kennelijk de voorkeur aan om ze eenvoudig te elimineren. Zo vermijdt de Nobelprijswinnaar achteraf problemen en lastige vragen.
Hoe zichtbaar of onzichtbaar wordt een oorlog als het doden met een druk op de knop vanuit het verre Virginia kan gebeuren? De CIA experts hebben in deze drone-oorlogsvoering de vrije hand gekregen: de president hoeft voor de aanvallen niet zijn instemming te geven. De legale basis hiervoor wordt verleend door een presidentieel memo dat al door Bush onderschreven werd, waarbij het vlug doden van vermeende terroristen bij dringende gevallen toegestaan is.
Bij dergelijke drone-aanvallen is de mogelijke tol aan burgerslachtoffers zeer hoog. Bij de eerste drone-aanval onder Obama, drie dagen na zijn aanstelling als president van de Verenigde Staten, werden ten minste 4 terroristen maar ook viermaal zoveel burgers gedood. Volgens de schatting van mensenrechtenorganisaties hebben deze slachtpartijen met UAV vliegtuigen nu al aan honderden burgers het leven gekost. Onze media zijn zeer karig met hun berichtgeving over het inzetten van deze drones door Washington, waardoor de burgerslachtoffers onzichtbaar blijven voor de publieke opinie.
Het gerichte afslachten vanuit de lucht is zeer omstreden. Haider Ali Mullick, veiligheidsspecialist van de US Joint Special Operations University, zegt dat de mannen die in de plaats van hun gedode leiders komen nog gevaarlijker zijn in hun haat tegen de VS. Als dat klopt is de vooruitgang die er zou geboekt worden in de strijd tegen het terrorisme meer wens dan werkelijkheid.
Tot voor kort waren er nog maar enkele UAV's ingezet. Vandaag vliegen er, volgens de reeds vermelde militaire expert Singer, meer dan 700 honderd het hele etmaal rond, boven Pakistan, Afghanistan, Irak en de het Midden-Oosten. Het gaat niet uitsluitend over Amerikaanse toestellen, maar ook Groot-Brittannië, Duitsland en Pakistan maken gebruik van deze elektronische moordwapens.
Wordt de oorlog een videospel?
Drone-aanvallen veroorzaken bij de burgerbevolking veel stress, omdat men weet niet wanneer de moordende projectielen afgevuurd worden.
Deze onbemande en zwaar bewapende vliegtuigen wijzigen op diepgaande wijze de ervaringswereld van de oorlogsvoering bij de burgers maar ook bij militairen. Tot voor kort was de oorlogsvoering op het terrein een directe confrontatie met de dood, men liep een groot risico, er was de mogelijkheid dat men niet levend uit het militair avontuur zou komen. Met het inzetten van drones komt er een volledig andere perceptie van en participatie aan oorlog. Oorlog wordt een uitstapje van een paar uur. Nadat de knop is ingedrukt kan men terug huiswaarts keren en gezellig plaatsnemen in het familiegebeuren.
De normale traditionele bommenwerpers zagen hun doelwit niet, bij drones wordt het duidelijk in beeld gebracht en doorgezonden naar de commandocentrale duizenden kilometers verwijderd. Met een eenvoudige druk op de knop worden de geleide raketten afgevuurd waarna een duidelijk overzicht volgt van het resultaat. Vroeger was een oorlog een ernstig en ingrijpende maatschappelijk gebeuren. Nu is het zelfs niet meer nodig om de oorlog officieel af te kondigen. Oorlog wordt als een computerspel zonder dat je leven zelf gevaar loopt, anders dan bij een traditionele oorlog.
Ook verandert de drone-oorlog het denken van politici. Belemmeringen om een oorlog te ontketenen, waarbij vele militairen sneuvelen en het thuisfront geconfronteerd wordt met body bags, vallen weg. De weerstand bij de publieke opinie tegen een dergelijke hoogtechnologische oorlog zal verminderen. We 'zien' meer, maar onze gevoeligheid en kwetsbaarheid wordt veel minder.
Deze evolutie in de wijze van oorlogsvoering is een ware revolutie: zowel voor de slachtoffers, de militairen, de politici, als de mensen aan het zogenaamde 'thuisfront'. Deze ontwikkeling dwingt ons tot vernieuwd nadenken over onze verhouding tegenover oorlog.
Antoine Uytterhaeghe