Mélenchon is de oprichter van La France insoumise, een linkse politieke beweging die het levenslicht zag in februari 2016 met als specifiek doel de voorbereiding van zijn presidentskandidatuur. Steunend op een politiek programma genaamd, l'Avenir en commun, wil La France insoumise ook zoveel mogelijk vertegenwoordigers verkozen krijgen tijdens de parlementsverkiezingen van juni 2017.

De 65-jarige Mélenchon, die filosofie studeerde en tijdens zijn studententijd een trotskistische activist was, is gescheiden en heeft één dochter, maar weigert halsstarrig om enig aspect van zijn privéleven openbaar te bespreken. Politiek ligt zijn achtergrond bij de linkervleugel van de Parti Socialiste (PS) die hij vervoegde in 1976. In de jaren 1980 werd hij verkozen tot gemeenteraadslid van Massy (1983) en zetelde hij in de conseil départemental van het Franse administratieve departement Essonne (1985). In 1986 werd hij verkozen tot senator van datzelfde departement (en herverkozen in 1995 en 2004). Na het partijcongres van 2008 (Reims) -waarop hij de verloren kandidatuur voor het PS-voorzitterschap steunde van de huidige presidentskandidaat voor de socialisten, Benoît Hamon- verliet hij de PS om samen met zijn collega ex-partijgenoot Marc Dolez een eigen partij op te richten: de Parti de Gauche. In 2009 werd hij verkozen tot Europees parlementariër (en herverkozen in 2014) op de lijst van de voor de gelegenheid gevormde electorale coalitie Front de Gauche. Hij was prominent aanwezig tijdens de massale sociale protesten tegen de hervorming van de pensioenen in 2010 (o.a. Tegen het optrekken van de pensioenleeftijd). Tijdens de presidentsverkiezingen van 2012 was hij de kandidaat voor het Front de Gauche. Hij werd vierde met 11,1% van de uitgebrachte stemmen. De oprichting van La France insoumise was een expliciete poging van Mélenchon om zich buiten het kader van politieke partijen te plaatsen – een zet die blijkbaar vruchten afwerpt. Op 17 april 2017 staat hij in de peilingen op 19,5%, op gelijk hoogte met de rechtse kandidaat van Les Républicains, François Fillon.

Nog voor het eerste grotelive-televisiedebat tussen de presidentskandidaten op 21 maartstond Mélenchon al op het percentag dat hij in de verkiezingen van 2012 in totaal behaalde. Mélenchon is een ervaren, charismatisch spreker en maakte in de televisiedebatten een zeer solide indruk, wat zijn populariteit de hoogte instuwde. Toch had vooraf niemand voorspeld dat een week voor de eerste ronde met hem rekening gehouden zou moeten worden als een ernstige mededinger. In de peilingen blijven de favorieten voor de eerste ronde de extreemrechtse Marine Le Pen en de centristische Emmanuel Macron, maar een derde van de 47 miljoen Franse kiezers beweert nog geen definitieve keuze gemaakt te hebben en 30% is zo gedesillusioneerd in de reguliere politiek dat ze niet gaat stemmen. De grote ontgoocheling bij een groot deel van de bevolking over het beleid van de voorbije regeringen -niet in het minst bij een aanzienlijk segment van het PS-electoraat over de voorbije regering Hollande- in combinatie met het feit dat de peilingen er geregeld al eens naast zaten de afgelopen jaren, maakt dat er geen absolute zekerheden zijn.

Het valt niet te ontkennen dat Jean-Luc Mélenchon met zijn alternatieve linkse boodschap heel wat mensen aanspreekt die willen revolteren tegen de status quo van stagnatie, dalende sociale zekerheid en onveiligheid. Ter gelegenheid van de officiële lancering van Mélenchons verkiezingscampagne marcheerden op 18 maart 2017, de verjaardag van de Parijse Commune in 1871, zo'n 130.000 aanhangers van La France insoumise door centraal Parijs, tussen de Place de La Bastille en de Place de la Republique, de iconische plaatsen van de revolte 146 jaar geleden. Op Mélenchons verkiezingsrally in Lille op 12 april kwamen meer dan 20.000 mensen opdagen. Duizenden van hen moesten de meeting buiten op groot scherm volgen omdat het Grand Palais tot de nok toe gevuld was. Dat Mélenchon tijdens zijn campagne gebruik maakt van 3D-hologrammen om op meerdere plaatsen tegelijk aanwezig te kunnen zijn, is een digitale spielerei die vooral jongeren aanspreekt, maar uiteindelijk staat zijn programma ook gewoon op punt. Mélenchon wil duidelijk een einde stellen aan het door Europa opgelegde bezuinigingsbeleid, via een boost van de publieke uitgaven met 173 miljard euro op vijf jaar tijd. Om dit plan te kunnen uitvoeren, zouden de rijken meer belastingen moeten betalen. Verschillende van Mélenchons voorstellen jagen de gevestigde financiëel-economische en politieke elite de stuipen op het lijf. Zo wil hij de lonen boven de 400.000 euro per jaar met 90% belasten in een poging om extreem hoge lonen en bonussen te bestrijden. De werkweek moet volgens Mélenchon ingeperkt worden van 35 tot 32 uur, de pensioenleeftijd moet teruggebracht worden tot 60 jaar en het minimumloon en de ambtenarenlonen moet omhoog, net zoals de sociale uitkeringen.

Zijn uitgesproken keuze voor een verhoogde sociaal-economische zekerheid ten nadele van het financieel-economische systeem, staat haaks op de programma's van Fillon en Macron die beiden de schaar willen zetten in de publieke uitgaven en de huidige malaise in het land willen verhelpen door meer van hetzelfde voor te schrijven. Eén op de tien burgers is nochtans werkloos in Frankrijk en specifiek de jongeren hebben moeite om een baan te vinden die zekerheden biedt. Ook de armoede is de afgelopen jaren fiks gestegen. In 2015 leefden er volgens een rapport van de hulporganisatie 'Secours Catholique' 9 miljoen mensen, waaronder 3 miljoen kinderen, onder de armoedegrens. Een schrikbarend aantal ontevreden burgers wordt verleid door het haatdiscours van de extreemrechtse Marine Le Pen.

Mélenchon pleit ook voor de terugtrekking van Frankrijk uit de internationale instrumenten van het falende globale kapitalistische systeem: de Wereldhandelsorganisatie, het Internationaal Muntfonds en de Wereldbank. De Franse financiële krant Les Echos omschrijft Mélenchon als een regelrechte bedreiging voor het land. Bepaalde reguliere media en politici van de klassieke Franse partijen putten zich uit in waarschuwingen voor “de gevaarlijke” of “communistische” ideeën van Mélenchon. Naast zijn economisch beleid, stuiten specifiek zijn plannen om de Franse grondwet te wijzigen en zijn retoriek rond het Europese project, de conservatieven zwaar tegen de borst. Mélenchon is echter niet tegen de EU. Hij pleit wel voor een ander, socialer Europa dat verwezenlijkt moet worden via een heronderhandeling van de geldende Europese verdragen die dan voorgelegd moeten worden aan de bevolking via referenda. Mélenchon pleit wel voor een terugtrekking van Frankrijk uit de oorlogszuchtige en antagoniserende NAVO. Een ander belangrijk punt op de agenda van Mélenchon is de terugtrekking van het land van nucleaire energie. Frankrijk voorziet in 75% van zijn elektriciteitsbehoeften via kernenergie dus dit zou een radicale omwenteling van het energiebeleid betekenen.

Jammer genoeg betuigde de Franse groene partij Europe Écologie Les Verts haar steun aan de op voorhand verloren kandidatuur van de PS-er Benoît Hamon. Alles wijst erop dat de PS sowieso afgestraft zal worden, de linkse kritiek van Hamon op het huidige, door zijn eigen partij uitgedachte beleid, ten spijt. In de peilingen staat Hamon een week voor de verkiezingen op amper 7,5%. Indien hij zijn kandidatuur zou intrekken, zou het linkse alternatief in de eerste ronde een sterker blok kunnen vormen tegen extreemrechts. Radicaal links kan zich ook voor de aankomende verkiezingen niet boven haar eeuwige ziekte van kleinzierige rivaliteiten zetten. Kleine onderlinge verschillen worden zodanig opgeblazen dat een electorale samenwerking met elkaar even ondenkbaar wordt als een samenwerking met het Front National. Zo doen ook Philippe Poutou van de Nouveau Parti anticapitaliste (1,5%), Nathalie Arthaud van het trotskistische Lutte ouvrière (0,5%) en Jacques Cheminade van Solidarité et progrès (<0,5%) elk hun eigen gooi naar het hoogste ambt. Met 53,6% stemden de leden van de Franse Communistische Partij in november vorig jaar, tegen de wens van hun kaders in maar met de steun van hun nationale secretaris Pierre Laurent, om de presidentiële campagne van Mélenchon te ondersteunen.

In de media worden allerlei hypothetische scenario's uitgedacht, waarbij gespeculeerd wordt over wie van de vier best scorende kandidaten, wie zou kunnen verslaan in een tweede ronde. Zijn populariteit, maakt dat er niet om Mélenchon en zijn alternatief programma heen gegaan kan worden. Twee weken voor de presidentsverkiezingen van 2012 stond Mélenchon echter derde in de peilingen met 17%, maar strandde hij uiteindelijk op 11,1%. Of de geschiedenis zich herhaalt, weten we zondag 23 april.