De hele bevolking van Gaza als ‘de anderen’ bestempelen -naast misleidende retoriek en onophoudelijk eenzijdige berichtgeving- heeft de basis gelegd voor de onkritische demonisering van de Palestijnen - een noodzakelijke voorwaarde voor het dramatisch geweld dat tegen hen wordt ingezet. 

Het catastrofale geweld in Palestina duurt voort. Het dodental staat vandaag al op ruim 9.000 Palestijnen (waaronder 3.600 kinderen) en er lijkt maar geen einde te komen aan de verschrikkingen. Pogingen om diplomatieke druk uit te oefenen om de aanval te stoppen zijn mislukt, grotendeels als gevolg van de weigering van Westerse landen, waaronder de VS, om Israël onder druk te zetten. 

De VS en Israël verzekeren de steun van hun bevolking voor de Israëlische bombardementen met berekenende retoriek en ondersteunende mediasystemen. Ze vervaardigen de toestemming voor geweld door gebruik te maken van de typische propagandatechnieken van oorlogvoerende en genocidale staten. Veel van deze technieken, beproefd in het manipuleren van de menselijke psyche, lijken misschien onzichtbaar, tenzij ze expliciet worden aangeduid. 

Als academicus gespecialiseerd in desinformatie en propaganda ben ik van mening dat het absoluut noodzakelijk is om deze manipulaties en hun vermogen om het kritische, rationele discours te ondermijnen, aan het licht te brengen. De VS heeft de enorme macht om het conflict te stoppen, omdat het een belangrijke facilitator is van Israël (en dus ook mogelijke afstopper). Maar tot nu toe liggen de retoriek en actie van de VS sterk in lijn met de wens van Israël om de bombardementen voort te zetten. 

'In' en 'out'-groepen

De sleutel tot het rechtvaardigen van geweld en oorlog is de vorming van duidelijke ‘in’ (binnen) en ‘out’ (buiten)-groepen in de hoofden van het publiek. Deze les is al een eeuw oud en werd in 1927 verwoord door mediawetenschapper Harold Lasswell in zijn boek ‘Propaganda Technique in the World War’. Hij schrijft: “De psychologische weerstand tegen oorlog in moderne landen is zo groot dat elke oorlog de schijn moet hebben van een verdedigingsoorlog tegen een bedreigende, moorddadige agressor. Er mag geen dubbelzinnigheid bestaan over wie het publiek moet haten...”. 

Deze retoriek is een constante in de staatsmedia van de VS en Israël. In een toespraak samen met de Britse premier Rishi Sunak, maakte de Israëlische premier Benjamin Netanyahu dit groepsonderscheid duidelijk door te beweren dat “Hamas de nieuwe nazi’s zijn, de nieuwe ISIS, en we moeten ze samen bestrijden”. Hij hamerde er verder op dat dit een “strijd van de hele beschaafde wereld” is tegen “een as van het kwaad, geleid door Iran”. 

De mainstream media in de VS volgde dit voorbeeld. De rechtse media wakkeren de angst aan voor een “dag van jihad” en beweren dat “alsmaar grotere aantallen mensen die op de terroristenlijst staan onze grenzen binnenglippen”. Ook de meer liberale media maken hetzelfde groepenonderscheid. MSNBC’s populaire nieuwsprogramma ‘Morning Joe’ waarschuwde voor een “as van anti-Amerikaanse krachten… die de wereld willen herscheppen naar hun eigen tirannieke beeld”. De bekende nieuwsshow-presentator en politieke commentator Nicole Wallace was verwikkeld in een polemiek over de term “wij” in dit conflict.

“‘Wij’, dat is niet iedereen, toch?” zei Wallace. “Het omvat niet de Hamas-terroristen… zij maken geen deel uit van het ‘wij’… het ‘wij’ zijn niet de mensen die onschuldige gijzelaars vasthouden… het 'wij' dat is de rest van ons. Het ‘wij’ zijn niet de mensen die protesteren zonder nauwkeurige informatie. Het ‘wij’ zijn op dit moment de slachtoffers van de terreuraanval, samen met de Verenigde Staten.” 

Deze sterke verdeeldheid creëert een psychologische barrière voor empathie in de hoofden van degenen die ermee akkoord gaan. Het verwijderen van empathie voor een hele groep mensen is een gevaarlijk spel: groepspsychologe Mina Cikara heeft aangetoond dat anderszins immoreel gedrag als gerechtvaardigd kan worden beschouwd, zolang het maar gericht is tegen een ‘out’-groep. 

Ontmenselijken van de out-groep

Als er eenmaal in- en out-groepen zijn gevormd, is het typerend voor propaganda die geweld rechtvaardigt om elke morele dubbelzinnigheid of nuance uit het karakter en de acties van de out-groep te verwijderen. Lasswell schrijft: “Als de propagandist de haat van het volk wil mobiliseren, moet hij ervoor zorgen dat alles verspreid wordt wat de uitsluitende verantwoordelijkheid van de vijand bevestigt”. Het gebrek aan nuance is cruciaal, en een mediasysteem dat elke nuance uitwist, speelt met vuur. 

Een andere propaganda-deskundige, Jason Stanley, maakt duidelijk wat de gevolgen zijn van het wegnemen van de menselijkheid van de out-groep in de politieke retoriek. In zijn boek uit 2018, getiteld ‘How Fascism Works: The Politics of Us and Them’, schrijft hij dat “genocides en campagnes van etnische zuivering” worden voorafgegaan door het creëren van een duidelijk verschil tussen ‘ons’ en ‘zij’, het scheppen van een “mythisch verleden” voor de agressorstaat waarin die nooit iets verkeerds heeft gedaan, en het construeren van een “onwerkelijkheid” die een hiërarchie van “veilige” en “gevaarlijke” mensen creëert.

De waarschuwingen van Stanley illustrerend, dringen officiële Israëlische en VS-verklaringen deze hiërarchie van goed en kwaad, veilig en gevaarlijk, op. In een inmiddels beruchte toespraak noemde de Israëlische minister van Defensie, Yoav Gallant, de Palestijnen die Israël aanvielen “menselijke dieren”. In de nasleep van de verwoesting van het Al-Ahli Arab ziekenhuis in Gaza-stad tweette de Israëlische premier Netanyahu: “Dit is een strijd tussen de kinderen van het licht en de kinderen van de duisternis, tussen de mensheid en de wet van de jungle”. (Kort daarna verwijderde hij deze tweet.) Tijdens zijn toespraak tot de natie van 20 oktober beweerde VS-president Joe Biden dat “Hamas puur, onvervalst kwaad in de wereld heeft losgelaten… er is geen grens aan de verdorvenheid van mensen als ze anderen pijn willen toebrengen”. 

De vernietiging van het ziekenhuis in Gaza-stad is een perfecte illustratie van Lasswells aanbeveling om voortdurend te wijzen op de “exclusieve verantwoordelijkheid van de vijand”. President Biden beweerde in zijn eerste opmerkingen dat “het andere team” verantwoordelijk was, en de mainstream media in de VS namen dit onmiddellijk over, waarbij MSNBC’s politiek commentator Rachel Maddow iedereen in diskrediet bracht die beweerde dat Israël mogelijk betrokken was, en CNN alleen verwees naar rapporten van de VS en het IDF (Israëlisch leger) over de aanval. Nu doet een analyse van 'The New York Times' twijfel rijzen over de conclusie van het IDF en de VS, maar dit komt vele dagen nadat de beweringen van functionarissen dat het Hamas’ eigen raket was, massaal hebben gecirculeerd. 

Deze retoriek en het aanhoudend eenzijdige karakter ervan leggen de basis voor de onkritische demonisering van de Palestijnen, een noodzakelijke voorwaarde voor het dramatisch geweld dat tegen hen gepleegd wordt. 

Verwijderen van context en hinderlijke geschiedenis

Propaganda-onderzoekers hebben ook de rol geïdentificeerd van het verwijderen van historische onvolkomenheden uit de nationale identiteit als een voorbode van etnisch geweld en oorlog. Lasswell schreef: “Wanneer het publiek gelooft dat de vijand de oorlog is begonnen en een permanente, winstgevende en goddelijke vrede blokkeert, heeft de propagandist zijn doel bereikt”. 

Stanley beschrijft de extreemrechtse, ultranationalistische politiek die een “mythisch verleden” construeert en elk spoor van duisternis in de geschiedenis van een regime uitwist. Zo'n mythisch verleden wordt actief geconstrueerd door een Israëlische regering die aanspraak maakt op zelfverdediging, Al Jazeera probeert te verbieden om verslag uit te brengen in Israël, parlementsleden schorst die kritiek hebben op de aanval, en burgers arresteert die zich ertegen uitspreken. Organisaties in de VS annuleren dan weer evenementen met sprekers die kritisch staan tegenover Israël. 

Het geweld aan een groep vastpinnen zonder de context of de geschiedenis van die groep te erkennen, is ook iets dat de VS en Israël graag doen. Tijdens de militaire campagne van de VS in Afghanistan werden Al-Qaeda en de Taliban doorgaans kritiekloos veroordeeld door de VS-media. Ze gebruikten de noemer “terroristen” als een verzamelnaam om degenen te identificeren die de oorlog begonnen. Maar in werkelijkheid heeft de VS een ingewikkelde geschiedenis met radicale groeperingen in Afghanistan. Ze werden tijdens de Koude Oorlog net door de VS gefinancierd als middel om de Sovjet-Unie te bestrijden. 

Officiële verklaringen van de VS over Israël en Hamas vertonen hetzelfde gebrek aan historische context. Hamas wordt veroordeeld als een terroristische groep zonder enige uitleg over de afkomst ervan. President Biden reduceerde Hamas tot een eendimensionaal kwaad en definieerde de groep in zijn toespraak als “bestaand [voor] de vernietiging van de staat Israël en de moord op het Joodse volk.” 

De relatie van Israël met Hamas vertoont nochtans opvallende overeenkomsten met het aangehaalde VS-voorbeeld. De opkomst van de groep werd in het verleden gefinancierd door Israël als een middel om de populariteit van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie tegen te gaan. Officiële verklaringen van de Israëlische regering over Hamas negeren deze nuance. Ook bevatten de berichten over het conflict geen enkele erkenning van het reeds decennialange geweld dat de Palestijnen wordt aangedaan als gevolg van het Israëlische kolonisatie- en apartheidsbewind. 

Nood aan kritische analyse, empathie en context

De VS heeft een aanzienlijke invloed op de acties van Israël en heeft er tot nu toe voor gekozen de massale gewelddaden gepleegd door de staat Israël te bestendigen. De bevolking heeft echter ook een zekere mate van controle over de acties van de staat, door middel van actie.

De berichtgeving van de reguliere media en staatsfunctionarissen in de VS en Israël is bedroevend. Gebruikmaken van de typische manipulatietactieken om de bevolking ervan te overtuigen oorlog te voeren of etnische zuiveringen en genocide te plegen, is geen klein vergrijp. Terwijl deze media een ondenkbare vernietiging in Palestina mogelijk blijven maken, dragen verslaggevers en commentatoren verantwoordelijkheid voor de onuitsprekelijke misdaden die worden gepleegd. 

In het licht van de propagandatactieken van de media in de VS en Israël is er een toenemende behoefte aan kritische analyses en tegenargumenten die een einde kunnen maken aan het lijden. Het identificeren van propagandatactieken is de eerste stap. Maar dan zijn empathie, context en een verlangen naar echt begrip van het grootste belang. We mogen niet ten prooi vallen aan psychologische manipulaties die typerend zijn voor staten die diepgaand geweld rechtvaardigen. Anders zullen we terugkijken en ons afvragen, zoals we dat doen bij genocidale regimes uit het verleden, hoe het komt dat grote delen van de bevolking hun toestemming konden geven voor dergelijke verschrikkingen. 

Dit vertaalde en licht ingekorte artikel verscheen eerder op Common Dreams.