Op 30 april vinden er verkiezingen plaats in Irak. “De verkiezingen moeten de illusie wekken dat Irak een democratie is. Iedereen weet dat de realiteit daarvan een farce is.”
Interview met Dahr Jamail
Op 30 april vinden er verkiezingen plaats in Irak. “De verkiezingen moeten de illusie wekken dat Irak een democratie is. Iedereen weet dat de realiteit daarvan een farce is.” Dat zegt Dahr Jamail, een Amerikaanse journalist die – als een van de weinigen – op een onafhankelijk manier berichtte over de oorlog in Irak in de periode van 2003 tot en met 2005. Dahr Jamail was in Brussel om te getuigen op de Irak-Commissie die het Brussells Tribunal organiseerde tijdens het congres van de International Association of Democratic Lawyers (IADL). De uitgebreide versie van dit interview kan je lezen in het tijdschrift Vrede.
Jamail weet waarover hij spreekt. Hij schreef twee boeken over de bezetting in Irak en Afghanistan en tal van bijdragen voor het onafhankelijke persagentschap IPS en de Britse krant the Guardian. Verschillende van zijn stukken werden geselecteerd voor de jaarlijkse top 25 van Project Censored. Dar zijn de belangrijkste artikels die het nieuws niet haalden. Daaronder verschillende kritische stukken over de oorlog en bezetting in Irak. Hij werkte een tijdlang voor Al Jazeera, maar nam er ontslag en is sinds kort journalist bij de alternatieve nieuwssite Truthout waar hij al eerder voor schreef. Hij zal er zich toeleggen op de milieumisdaden door grote bedrijven.
Een jaar geleden ben je teruggekeerd naar Irak en meer bepaald in Fallujah waar recent een nieuwe opstand is uitgebroken. Wat zijn jouw indrukken?
Irak is een 'failed state'. Het is een land dat niet eens als land functioneert. Het is een absolute catastrofe. De kindersterfte is opnieuw gestegen tot het niveau van de periode van de sancties in de jaren '90. Vanaf 1991 zagen we honderdduizend kinderen per jaar sterven aan ondervoeding en geneesbare ziektes.1
Het onderwijssysteem is geëvalueerd van een van de beste in het Midden-Oosten naar een van de slechtste. Dat geldt ook voor de gezondheidszorg en het rampzalige economische beleid dat de Amerikanen hebben opgelegd. Een van de 'Orders' ('order 39', nvdr) die in het eerste jaar van de bezetting onder de CPA van Bremer (de Voorlopige Autoriteit van de Coalitie) zijn afgekondigd, gooide de Iraakse economie open voor buitenlandse investeringen en bedrijven. Maatregelen die de lokale Iraakse ondernemingen moesten beschermen werden afgebouwd. De sociale gevolgen waren niet te overzien. Prijzen zijn gestegen en de koopkracht daalde als gevolg van de afbouw van subsidies. De gemiddelde Irakees komt economisch niet meer aan de bak. Veel mensen die daartoe in staat waren, ontvluchtten het land. Weet je dat ik van alle Irakezen met wie ik heb gewerkt of met wie ik in contact stond de afgelopen jaren, niemand ken die er nog is? Ofwel zijn ze gevlucht ofwel gedood. Irak telt 2 miljoen binnenlandse vluchtelingen en nog steeds meer dan 2 miljoen mensen in het buitenland. Het is een land dat bloedt. Ik vind het erg moeilijk om de juiste woorden te vinden die voldoende catastrofale situatie waarin het land zich bevindt kunnen omschrijven. En nog eens, het grootste deel van de ellende is veroorzaakt door het Amerikaanse beleid. Ze hebben het land verdeeld, doodseskaders laten opereren, sektarische spanningen aangewakkerd en geëxploiteerd voor eigen voordeel om zo in staat te zijn het land te controleren. Ze deden dat op een behoorlijk succesvolle wijze. Dat Nouri al-Maliki, die in de verkiezingen van 2010 nochtans het onderspit moest delven tegen de partij van voormalig premier Allawi, nog altijd aan het roer staat, heeft voor een stuk te maken met de steun van de Verenigde Staten dat wapens blijft leveren en Iraakse troepen traint. Tot dusver verkocht de VS voor meer dan 20 miljard dollar aan wapens en trainingen. Washington heeft verder een adviseur in zowat elk ministerie.
Zou het kunnen dat de Amerikaanse regering zich in Irak behoorlijk heeft misrekend? De oorlog en de bezetting hebben vele miljarden Amerikaans belastinggeld opgesoupeerd, terwijl er verhoudingsgewijs niet zoveel voordelen te rapen vielen.
Absoluut. Ze geloofden echt de retoriek van mensen als Ahmed Chalabi (Chalabi speelde via zijn goede contacten met de neoconservatieven in Washington een belangrijke rol in het leveren van valse informatie over het bestaan van Iraakse massavernietigingswapens en de linken van het Saddam-regime met Al Qaida, nvdr.) dat de Iraakse bevolking de Amerikaanse troepen zou verwelkomen met rozenblaadjes, dat de mensen Saddam Hoessein kotsbeu waren, dat de VS zou ontvangen worden als bevrijder. Dat is waarom toenmalig Defensieminister Donald Rumsfeld dacht dat het een korte oorlog zou worden en de klus met 30.000 troepen kon klaren. Het is alleen omdat de generaals binnen het Pentagon hem overtuigden dat er bij de inval uiteindelijk meer dan 100.000 troepen werden ingezet. Washington was er echt van overtuigd dat ze Irak gewoon konden binnenwandelen en het land konden openbreken voor buitenlandse investeringen en dergelijke meer. Ze dachten dat ze Irak heel vlug zouden kunnen transformeren in iets als Qatar. Maar draaide compleet anders uit. De Irakezen hadden heel gauw begrepen waarom de VS deze oorlog wilde voeren en grepen naar de wapens om terug te vechten. De VS begonnen vervolgens een extreem vuil spel te spelen dat resulteerde in het Irak zoals we dat vandaag kennen.
Het is nogal ironisch dat de voormalige Britse premier Tony Blair jaren later zoals voor de Chilcot Commissie in 2010 bleef beweren dat Irak een 'veiligere plaats' is geworden.....
...hij moet dringend naar Bagdad reizen.... zonder zijn lijfwachten dan...
Maar toch, Irak is een groot land dat inmiddels formeel of defacto is opgedeeld in een Koerdische, Sjiitische en Soennitische regio. Ik kan me voorstellen dat het relatief rustige en opbloeiende Koerdische noorden niet zomaar negatief kijkt op wat er de afgelopen jaren met het land is gebeurd.
Ja, ik denk dat de Koerdische regio de uitzondering vormt, waar de bevolking duidelijk voordeel heeft gehaald bij de verwijdering van Saddam Hoessein. De regio kent een hoge economische groei en natuurlijk zijn de Koerden zeer strategische omgegaan met de verkoop van olie en gas aan het Westen. Het loopt er natuurlijk niet allemaal perfect, er is ook daar nog altijd geweld en momenteel zijn er spanningen met de regering van al-Maliki. Maar afgezien van de Koerdische regio, staat Irak er veel slechter voor dan voor de invasie. Je zal niet gemakkelijk een Irakees vinden die zal zeggen dat het er beter aan toegaat. Er is letterlijk 'zero' veiligheid. Als mensen hun kinderen naar de school sturen weten ze niet of ze nog levend terug thuis geraken. Ook de toegang tot drinkbaar water, voedsel en gezondheidszorg vormen een groot probleem.
Als Irak al in het nieuws komt dan is dat meestal met berichten over bomaanslagen. Wie zit er achter al dit geweld?
Wel, het is complex. Zo zijn er nog haarden van Iraaks verzet die nu het gevecht is aangegaan met de Iraakse regering en betrokken is bij directe aanvallen tegen regeringstroepen. We weten ook, dat is uitgebreid gedocumenteerd, dat staten als Qatar, Saudi-Arabië en de VS financiële steun geven aan buitenlandse radicale jihadisten in Irak. Er zijn de oude en langdurige CIA-banden met Al Qaida. Verder is er ook ISIS (Islamitische Staat in Irak en de Levant) die volgens mij de hand heeft in veel van de zelfmoordaanslagen.
Qatar en Saudi-Arabië steunen delen van de gewapende oppositie in Syrië. Daar, wordt uitvoerig over bericht. Maar waarom steunen ze groepen die geweld plegen in Irak?
Deze staten zijn rabiaat anti-Sjiiet. Ze geloven dat de Sjiieten tegen de islam zijn en moeten als het ware worden uitgeroeid. Vergeet niet dat zowel Saudi-Arabië als Qatar het Wahabisme omarmen, een extreme en fundamentalistische strekking binnen de Soenni-islam. Ze zien Irak als een slagveld tussen hun versie van de islam en het Iraans Sjiisme.
Een sektarisch conflict dus?
De originele sektarische verdeeldheid werd veroorzaakt en gesteund door het Amerikaanse beleid dat Negroponte (ambassadeur in Irak van juni 2004 tot april 2005, nvdr) en kolonel James Steele naar Irak stuurde. Dezelfde twee heerschappen waren onder president Reagan verantwoordelijk voor de doodseskaders in Midden-Amerika. Donald Rumsfeld stuurde James Steele naar Irak als adviseur van de paramilitaire Speciale Politiecommando's (bekend als de 'Wolf brigade', later beschuldigd van grootschalige folteringen en executies en het inzetten van doodseskader). Tien jaar later zien we de gewelddadige gevolgen daarvan. Er heerst nu echt een sektarische oorlog op vele plaatsen in Irak.
Wat is het belang van de VS om het sektarische geweld aan te wakkeren?
Zolang de Irakezen elkaar bevechten is het geweld minder gericht tegen de VS. Wat was er begin 2004 aan het gebeuren? Er begonnen banden te ontstaan tussen verschillende verzetsbewegingen. De militie van Muqtadah al-Sadr (het Mahdi-leger, nvdr) en het soennitische gewapende verzet vochten toen op een aantal plaatsen samen of hielpen elkaar bij de bevoorrading en training. Het Soennitische verzet steunde al-Sadr in 'Sadr-City' (een arme Sjiitische wijk in Bagdad) en in Najjaf. Omgekeerd steunde de Sadr-militie het Soenni-verzet in Fallujah toen die stad werd belegerd en aangevallen door Amerikaanse troepen in 2004. Er was toen een periode waarbij de Amerikaanse bevoorradingslijnen in het hele land compleet waren doorgesneden met inbegrip zelfs van de 'groene zone', de zwaar versterkte internationale zone van Bagdad. Het is op het ogenblik dat het Iraakse verzet zich meer aan het verenigen was dat Negroponte werd ingezet om de onderlinge Iraakse verdeeldheid te organiseren of aan te wakkeren, wat trouwens een zeer succesvolle operatie werd.
Je was in 2004 in Fallujah op het ogenblik dat er zeer zware gevechten uitbraken? Wat gebeurde er precies?
Tijdens het beleg van Fallujah in april 2004, omcirkelden VS-troepen de stad en sneden de medische, water- en elektriciteitsbevoorrading naar de stad af, wat uiteraard een vorm van collectieve bestraffing en bijgevolg een oorlogsmisdaad is. De stad werd bedolven onder artillerievuur en luchtbombardementen waarbij de civiele buurten niet werden gespaard. Volgens de gegevens van het Algemeen Ziekenhuis in Fallujah zijn tijdens dit beleg van april ongeveer 700 mensen gedood van wie minstens 60% burgers. Er waren toen verschillende media in de stad tijdens die operatie. Al Jazeera beschikte er over een cameraman, ikzelf was daar samen met nog een andere onafhankelijke journalist om te schrijven over wat er daar gebeurde. Het Amerikaanse leger kon dus niet zomaar ongestoord het offensief tegen de stad verder zetten. Er waren teveel risico's aan verbonden. Er waren dat jaar immers Amerikaanse presidentiële verkiezingen in aantocht. Amper vier dagen na die verkiezingen lanceerde het Amerikaanse leger een tweede offensief tegen de stad. Het ging na de invasie van Irak waarschijnlijk om de grootste militaire operatie van de hele bezettingsperiode. Er waren zes volledige divisies bij betrokken. Ze vielen de stad binnen die tot puin werd herschapen. Aan het einde van de operatie was 80% van de gebouwen beschadigd of vernield. Volgens een Iraakse milieu- en mensenrechtenorganisatie in de stad zijn daarbij rond de 5000 mensen gedood
Het Amerikaanse leger zou op grote schaal toxische wapens inzetten zoals witte fosfor en verarmd uranium. Die zouden de oorzaak zouden zijn voor het hoog aantal kankers en genitale afwijkingen. Is dat bewezen?
Er zijn bewijzen voor beide. De militairen hebben toegegeven dat ze witte fosfor hebben ingezet. Er zijn verschillende soldaten die daar getuige van waren. Ikzelf interviewde verschillende geneesheren die mensen hebben behandeld die er het slachtoffer van waren. Hetzelfde geldt voor verarmd uranium. Het Pentagon heeft toegegeven dat ze verschillende honderden tonnen munitie met verarmd uranium heeft ingezet. Ik heb heel wat soldaten geïnterviewd. Zowel in 2011 als vorig jaar ben ik naar het Algemeen Ziekenhuis getrokken in Fallujah waar ik een dokter hebben geïnterviewd die statistieken bij houdt en me foto's heeft getoond van genetische afwijkingen van boorlingen. Het gaat om een grootschalige medische ramp. Als ik het me goed herinner, is de incidentie aan kankergevallen veertien maal hoger in vergelijking met Nagasaki en Hiroshima onmiddellijk na het inzetten van de atoombommen.
Op 30 april zijn er verkiezingen in Irak. Wat zijn jouw verwachtingen?
Wel ze zijn nu al een ware schande. Ze zijn als het ware een equivalent van de in Syrië aangekondigde verkiezingen op het moment dat in het land een grootschalige oorlog woedt. Kijk maar naar de Anbar-provincie, geografisch gezien de grootste provincie van het land, waar traditioneel een lage opkomst is en waar volgens de Centrale Verkiezingscommissie in steden als Fallujah en Ramadi geen verkiezingen kunnen gehouden worden als gevolg van het geweld. Dus wat zal de legitimiteit zijn van die verkiezingen? In Irak verlopen de verkiezingen frauduleus. Eind maart nam de voltallige Electorale Verkiezingscommissie ontslag nadat ze de regering al-Maliki ervan beschuldigde politieke opponenten monddood te willen maken door hen (op basis van bepaalde interpretatie van de kieswet, nvdr) te verbieden om op te komen. Het werd helemaal hilarisch toen ze een week later opnieuw aan het werk ging zonder dat er iets is opgelost, wellicht als gevolg van politieke druk. De verkiezingen moeten de illusie wekken dat Irak een democratie is. Iedereen weet dat de realiteit daarvan een farce is.
Denk je dat Maliki zal aanblijven?
Ja, want hij is aan de macht en wil daar ook blijven. Als hij op een dag niet meer aan de macht is, dan zal dat het gevolg zijn van een gewelddadige afzetting. Veel mensen in Irak noemen hem nu al een sjiitische Saddam. Hij zit geconsolideerd in de macht. Hij controleert zijn eigen private milities en het betere deel van het leger. Hij beschikt over zijn eigen inlichtingendiensten. Hem krijg je daar uit vrije wil zomaar niet meer weg.
1Volgens een studie van het medisch wetenschappelijk tijdschrift The lancet uit 2000 bedroeg de kindersterfte tussen 1994 en 1999 – toen de internationale sancties in voege waren – 131 per 1000.