Bidens buitenlandpolitiek: breuk met Trump maar niet als grootmacht

Image
Bidens buitenlandpolitiek: breuk met Trump maar niet als grootmacht
Foto: Gage Skidmore
Bidens buitenlandpolitiek: breuk met Trump maar niet als grootmacht
Opinie
11 minuten

Biden wil de VS weer op de kaart zetten als leidende natie met moreel gezag, maar ook als militaire grootmacht. Dat hij Antony Blinken naar voor schuift als toekomstige minister van Buitenlandse Zaken is in dat opzicht geen verrassing. Welk Buitenlands beleid mogen we van Bidens regering verwachten?

Joe Biden is volop bezig zijn presidentschap voor te bereiden. Dat start over een kleine twee maanden, maar loopt niet van een leien dakje. Donald Trump weigert nog steeds zijn nederlaag toe te geven. Bijgevolg weigert Emily Murphy, een getrouwe van Trump en hoofd van de ‘General Services Administration’, op haar beurt het nodige te doen zodat de fondsen vrijkomen voor een normale presidentiële transitie en de winnaar van de verkiezingen toegang krijgt tot noodzakelijke beleidsinformatie waaronder geclassificeerde documenten.

Biden heeft al enkele namen naar voor geschoven voor topfuncties die bepalend zullen zijn voor zijn buitenlands beleid die een eind moet maken aan de ‘America first’-politiek van zijn voorganger, door Biden spottend als ‘America alone’ bestempeld. Biden schuift Antony Blinken naar voor als de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Blinken was zijn nationale veiligheidsadviseur toen Biden vicepresident was onder Obama. Blinken is een ervaren diplomaat wiens profiel volledig past binnen de lijnen die Biden al in zijn campagne heeft uitgetekend. Straks meer daarover.

Van Biden wordt verwacht dat hij zal terugkeren naar de meer traditionele rol van de VS als leidende natie waarbij veel belang zal worden gehecht aan allianties en internationale partnerschappen.

Trump heeft zich laten kennen als een wispelturige, impulsieve en twitterende unilateralist die het ene internationale akkoord na het andere opzegde, zijn buitenlands beleid baseerde op persoonlijke relaties met andere leiders en zich in zijn migratiepolitiek liet kennen als ronduit islamofoob. Van Biden wordt verwacht dat hij zal terugkeren naar de meer traditionele rol van de VS als leidende natie waarbij veel belang zal worden gehecht aan allianties en internationale partnerschappen. Maar dat betekent niet dat de VS zich nu zal ontpoppen als vreedzame democratische natie die opkomende grootmachten zoals China vrij spel zal geven.

De versterking van het leiderschap van de VS

Dat leiderschap wil Biden gestalte geven via het herstel van het moreel gezag van de VS, maar indien nodig ook met de nodige machtsmiddelen. Eerst de morele kant van zijn plannen. In Foreign Affairs verscheen een lang artikel van Biden waarin hij belooft onmiddellijk een eind te maken aan het ‘gruwelijk’ asielbeleid van Trump zoals de scheiding van kinderen van hun ouders. Hij wil het recht op asiel weer invoeren, zij het met het beveiligen van de grenzen en een quotum van 125.000 asielzoekers per jaar. Hij zegt ook de oorzaken van migratie aan te zullen pakken met een hulppakket voor landen als El Salvador, Guatemala en Honduras om er de corruptie, het geweld en armoede te bestrijden, zodat de druk om te vluchten vermindert. Zeg maar een asielbeleid volgens Europese maatstaven, inclusief de retoriek versus de daden.

Tijdens het eerste jaar van zijn presidentschap plant hij de organisatie van een ‘mondiale top voor de democratie’

Tijdens het eerste jaar van zijn presidentschap plant hij de organisatie van een ‘mondiale top voor de democratie’ waar hij democratieën wil samenbrengen “om onze democratische instellingen te versterken en naties het hoofd te bieden die afglijden”. Hij ziet daarvoor drie prioriteiten: de strijd tegen corruptie, de verdediging tegen autoritarisme en het respect voor mensenrechten. Hij waarschuwt de grote bedrijven van sociale media dat ze hun verantwoordelijkheid moeten erkennen om democratische samenlevingen en de vrije meningsuiting te beschermen. In een duidelijke vingerwijziging naar Trump stelt hij dat vrije meningsuiting geen vrijgeleide kan zijn om “kwaadaardige leugens te verspreiden”. Op zijn campagnewebsite zegt Biden dat hij ook een eind wil maken aan folteringen en belooft hij meer transparantie bij militaire operaties. Ondertussen weten we van het Obamatijdperk dat er een grote kloof kan bestaan tussen retoriek en praktijk. Obama beloofde op de eerste dag van zijn aantreden in 2009 om het gevangenkamp in Guantanamo te sluiten, waar terreurgevangenen in mensonterende omstandigheden zonder vorm van proces jarenlang worden vastgehouden. Hij faalde. Anno 2020 zitten er nog steeds tientallen gevangenen opgesloten.

Op het militaire plan erkent hij dat de VS soms te vlug naar de wapens grijpt, maar tegelijk waarschuwt hij dat hij “nooit zal aarzelen om het Amerikaanse volk te beschermen, en indien nodig, met geweld.” Biden lijkt niet van plan om de militaire machine een tandje lager te laten draaien. “De Verenigde Staten heeft het sterkste leger in de wereld en als president zal ik er voor zorgen dat dat ook zo blijft met noodzakelijk investeringen.” Wel zegt hij een eind te willen maken aan de eindeloze oorlogen waarin de VS verwikkeld is geraakt. Het gros van de troepen moet uit Afghanistan en het Midden-Oosten worden teruggetrokken. Biden wil tevens de steun aan de door Saoedi-Arabië geleide oorlog in Jemen stopzetten. Er moet wel een focus blijven op de ‘strijd tegen de terreur’. Pittig detail: de oorlogen in Afghanistan en Irak werden als dusdanig benoemd.

Biden is vertrouwd met het buitenlands departement. Voor zijn post als vicepresident was hij een tijdlang voorzitter van de senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken. Hij heeft de wereld rondgereisd en had ontmoetingen met tientallen leiders. Net daarom is het de verwachting dat hij geen grote trendbreuk zal realiseren met het beleid van Obama. Tijdens zijn kiescampagne deed Biden immers grotendeels beroep op politieke adviseurs van de regering Obama die mee verantwoordelijk waren voor de oorlog in Libië, steun aan de Saoedische oorlog in Jemen, het opvoeren van de militaire campagne in Afghanistan (de zogenaamde ‘surge’) en een ongeziene inzet van gewapende drones waarbij vele tientallen burgerslachtoffers vielen. Klokkenluiders die de vieze kanten van het buitenlands beleid openbaarden werden vervolgd.  

Antony Blinken

Dat brengt ons bij de toekomstige minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken. Blinken was een gezaghebbende stem in de oorlogspolitiek onder Obama. Hij steunde de oorlog in Libië en de wapenleveringen aan Syrische rebellen. Hij verdedigde Israëls bloedige oorlog tegen Gaza in 2014 alsook de Saoedische oorlog tegen Jemen met wapenleveringen, het delen van inlichtingen en de oprichting van een coördinatiecel voor militaire planning. Biden zelf steunde de oorlog tegen Irak in 2003. Hij leende zijn naam ook aan een opiniestuk dat pleitte voor de opdeling van Irak in een soennitisch, sjiitisch en Koerdisch deel. In zijn artikel in Foreign affairs schrijft Biden dat hij zich verder wil inzetten voor de Israëlische veiligheid zonder een woord vuil te maken aan de bezettings- en kolonisatiepraktijken van dat land of ook maar iets te zeggen over de Palestijnse rechten. Het is daarom weinig verrassend dat Biden, net als Blinken, zijn steun uitsprak voor de normaliseringsakkoorden van Israël met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Soedan die de Palestijnen, bij monde van president Mahmoud Abbas, beschouwen als een dolk in de rug. Daar waar Biden zich kritisch uitliet over het Turkse optreden in de oorlog om Nagorno-Karabach en president Erdogan een ‘autocraat’ noemde, benadrukt Antony Blinken dat Turkije een NAVO-lid is waarmee effectiever moet worden samengewerkt en vindt hij dat de VS de strijd van Turkije tegen de PKK (de Koerdische Arbeiderspartij) moet steunen.

Antony Blinken was een gezaghebbende stem in de oorlogspolitiek onder Obama.

Blinken staat ook symbool voor het soort adviseurs dat na een politieke carrière de opgedane ervaringen en het rijk gevulde adresboekje commercieel verzilvert als consultant of in het bedrijfsleven. Na zijn jaren bij Obama werd hij medeoprichter van WestExec Advisers dat contracten onderhandelt tussen privébedrijven en het Pentagon, waaronder het geruchtmakende Googlecontract om gewapende drones uit te rusten met artificiële intelligentie voor doelwitten. Het is slechts door het protest van werknemers van Google dat het contract uiteindelijk werd opgezegd.

Koerswijzigingen

Toch ziet het er naar uit dat er grondige koerswijzigingen komen ten aanzien van het presidentschap van Donald Trump. Biden heeft stevige kritiek geuit op het opzeggen van het nucleaire akkoord met Iran. Hij wil dat de VS terug tot dat akkoord toetreedt, dat sowieso in een resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties is bekrachtigd en dus deel uitmaakt van het internationaal recht. De sancties tegen Iran zullen opgeheven worden als Iran zich strikt aan de bepalingen ervan houdt. Maar zijn toekomstige minister van Buitenlandse Zaken zegt wel dat “niet-nucleaire sancties” tegen Iran “op andere gebieden” gehandhaafd zullen blijven als antwoord op het “het wangedrag” van Iran.

Biden kondigt ‘massale investeringen’ aan in propere energie om het land op weg te helpen naar een klimaatneutrale economie tegen 2050

De grootste verandering is te verwachten op vlak van klimaatbeleid. Trump heeft zich heel zijn presidentschap opgesteld als een ontkenner van deze planetaire dreiging en trok zich terug uit het klimaatakkoord van Parijs. Tegelijk moedigde hij de ontginning van fossiele brandstoffen aan. Biden belooft dat de VS terug zal toetreden tot het klimaatakkoord vanaf dag 1 van zijn presidentschap. Hij kondigt ook ‘massale investeringen’ aan in propere energie om het land op weg te helpen naar een klimaatneutrale economie tegen 2050. Hij wil ook andere landen daartoe aanzetten. Opvallend is dat hij het aandeel van de VS in de uitstoot van CO2 wel minimaliseert (de VS stoot “maar” 15 procent uit van de mondiale emissies, aldus Biden) en China als grootste uitstoter met de vinger wijst door het subsidiëren van de export van steenkool en de ‘outsourcing’ van vervuiling naar andere landen. Wat hij niet zegt is dat de Amerikaanse uitstoot per hoofd van de bevolking meer dan dubbel zo hoog is als die van China.

China

Over de partijgrenzen heen heerst in de VS het schrikbeeld van China als economisch grootmacht.

Het beleid ten aanzien van China zal overigens niet grondig wijzigen. Net zoals onder Obama als onder Trump zal Azië centraal staan in de mondiale strategie van de VS, zowel op militair als op economisch vlak. Over de partijgrenzen heen heerst in de VS het schrikbeeld van China als economisch grootmacht. “De VS moet China hard aanpakken”, aldus Biden in Foreign Affiars. “Als we China zijn gang laten gaan, zal het de Verenigde Staten en Amerikaanse bedrijven blijven beroven van hun technologie en intellectueel eigendom. Het zal ook subsidies blijven gebruiken om zijn staatsbedrijven een oneerlijk voordeel te geven…” De meest effectieve manier om aan de uitdaging van China als grootmacht het hoofd te bieden, loopt volgens Biden via een verenigd front van Amerikaanse bondgenoten en partners om het hoofd te bieden aan “China's misbruik en mensenrechtenschendingen”. Dat neemt niet weg dat hij de deur openzet voor samenwerking met Beijing rond klimaatverandering, non-proliferatie, en wereldwijde gezondheidskwesties.

NAVO

Trump speelde het hard ten overstaan van zijn NAVO-partners. Hij vond dat ze een ‘eerlijk deel’ moesten bijdragen aan de militaire alliantie door de militaire uitgaven te verhogen. Hij noemde de NAVO ‘verouderd’ en liet niet na NAVO-leiders zoals de Duitse kanselier Angela Merkel brutaal de mantel uit te vegen. Biden wil de banden met de NAVO-lidstaten terug herstellen, maar zonder de illusies te creëren dat ze kunnen ontsnappen aan hun ‘fair share’ in de inspanningen. “Daarom ben ik trots op de toezeggingen die de regering-Obama-Biden heeft onderhandeld om ervoor te zorgen dat de NAVO-leden hun defensie-uitgaven verhogen (een zet waar Trump nu de eer voor claimt)”, aldus Biden in Foreign Affairs. Biden benadrukt het belang van de NAVO als de “meest effectieve politiek-militaire alliantie in de moderne geschiedenis”. Daar hoort ook een staaltje Koude Oorlogsretoriek bij: om de ‘Russische Agressie’ tegen te gaan moet de slagkracht van de NAVO scherp worden gehouden, zo vindt Biden.

Biden benadrukt het belang van de NAVO als de “meest effectieve politiek-militaire alliantie in de moderne geschiedenis”

Kernwapens

Een lichtpuntje is dat Biden de rol van nucleaire wapens wil verminderen en het New START verdrag over strategische (langeafstands-) kernwapens wil verlengen, dat anders een maand na zijn aantreden zou aflopen. Het goede nieuws is dat Biden geen voorstander is van een nucleaire ‘first use’ en anders dan Trump kernwapens vooral ziet in termen van afschrikking. Toch is er reden tot scepsis als het over algemene nucleaire ontwapening gaat. Anders dan Obama – die uiteindelijk zijn beloftes op kernontwapening niet waar maakte - spreekt hij zich daar vooralsnog niet over uit en het verbodsverdrag op nucleaire wapens komt zelfs niet voor in zijn vocabulaire. Veel campagnegeld is afkomstig van de defensie-industrie en veel vertegenwoordigers van zijn partij zijn – samen met Biden - bang om een zwakke indruk te geven op militair vlak.

Conclusie

Met Biden zal er terug meer ruimte ontstaan voor een multilateraal beleid. Samenwerking met gelijkgezinde naties lijkt een speerpunt daarvan te worden. Hij lijkt ook af te stappen van het ongenuanceerde vijandbeeld, hoewel hij bereid is alles in stelling te brengen om concurrerende grootmachten te beletten de VS te overtroeven. Hij zal iets meer rekening houden met het internationaal recht. Internationale instellingen, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie - zeker in deze tijden van de coronapandemie die hij prioritair wil aanpakken – zal hij wat hoger in het vaandel dragen zonder daarom volledig afbreuk te doen aan de Amerikaanse machtspolitiek. Biden is de emanatie van de mainstream Amerikaanse politiek die – als puntje bij paaltje komt - de Amerikaanse belangen voorop zal plaatsen en ernaar zal blijven streven de VS als belangrijkste militaire grootmacht op de kaart te houden. Mensenrechten zullen aan belang winnen en autoritaire leiders krijgen meer de wind van voren, maar hij zal, zoals dat bij de Amerikaanse traditie hoort, wellicht makkelijker de andere kant opkijken als mensenrechtenschendingen plaatsvinden onder het bewind van bevriende naties. Biden is een centrist die de heersende rol van de VS vanzelfsprekend vindt.  


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.


Source URL: https://vrede.be/nieuws/bidens-buitenlandpolitiek-breuk-met-trump-maar-niet-als-grootmacht