In 2020 waren 811 miljoen mensen in de wereld ondervoed - een stijging van 160 miljoen ten opzichte van het jaar ervoor. Volgens de laatste ‘Global Humanitarian Review’ van de VN werd deze negatieve trend verdergezet in 2021.

Voedselonzekerheid en hongersnoodachtige omstandigheden werden in 2021 aangewakkerd door een combinatie van factoren zoals conflicten, de socio-economische impact van COVID-19, extreme weer- en klimaatgebeurtenissen, landbouwplagen en moeilijkheden om mensen in nood te bereiken. 

De impact van elk van deze vaak overlappende catastrofes wordt disproportioneel zwaarder gevoeld door vrouwen en meisjes. Zij maken 60% uit van de mensen die wereldwijd te kampen hebben met chronische voedselonzekerheid. 

60% van de mensen die wereldwijd te kampen hebben met chronische voedselonzekerheid zijn vrouwen en meisjes. 

Volgens de 'Global Humanitarian Review 2022' leed een recordaantal mensen in de wereld honger in 2021. Het rapport schat (niet alle cijfers zijn al verzameld en verwerkt) dat tot 283 miljoen mensen verspreid over 80 landen, vorig jaar te kampen hadden met voedselonzekerheid – een absoluut en gruwelijk record. 45 miljoen van deze mensen, verspreid over 43 landen, worden geconfronteerd met de twee hoogste niveaus van acute voedselonzekerheid.

Om de analyse en besluitvorming (hulpverlening) rond voedselonzekerheid te verbeteren, maken de VN en gespecialiseerde partnerorganisaties gebruik van de ‘Integrated Food Security Phase Classification’ (IPC). Dit instrument deelt de graad van acute (in tegenstelling tot chronische) voedselonzekerheid op in 5 categorieën: van 'minimaal' (IPS 1), 'gestrest' (IPS 2), 'crisis' (IPS 3), 'nood' (IPS 4) tot 'catastrofaal' (IPS 5). 

De scherpe stijging van de wereldwijde voedselonzekerheid is in de eerste plaats te wijten aan de ernstig verslechterende situatie in een aantal landen die geplaagd worden door conflicten. 

Oorlog en conflicten

Midden 2021 bevonden zich in het noorden van Ethiopië ten minste 5,5 miljoen mensen in drie regio’s -Afar, Amhara en Tigray- in een crisisniveau (IPS 3) van acute voedselonzekerheid, waarvan 2 miljoen in een noodsituatie (IPS 4). Tot 401.000 van hen werden door de VN en gespecialiseerde partners gecategoriseerd als ‘catastrofaal acuut voedselonzeker’ (IPS 5), wat neerkomt op een hongersnood. 

Niet alleen in het conflictgebied in de noordelijke regio van Ethiopië is de situatie zorgwekkend. In totaal hadden naar schatting 16,8 miljoen mensen in 2021 te maken met een crisisniveau van acute voedselonzekerheid in Ethiopië.

In Afghanistan ontspon zich vorig jaar een van de grootste hongercrisissen in de wereld. In augustus 2021 trok het VS-leger, na een bezetting van 20 jaar, al zijn troepen terug uit het land. De Taliban nam op 15 augustus de hoofdstad in en de internationale gemeenschap reageerde onmiddellijk door alle hulp en ontwikkelingsprogramma’s richting Afghanistan stop te zetten. De VS bevroor 10 miljard dollar aan activa van de Afghaanse centrale bank. De financiële, economische en humanitaire crisis die daarop volgde vermenigvuldigde de voedselonzekerheid in het land. 

Maar liefst 22,8 miljoen Afghanen worden geconfronteerd met acute voedselonzekerheid. Dat is meer dan de helft van de bevolking. Dit aantal omvat 8,7 miljoen mensen op nood-niveau (IPS 4), waarvan 3,2 miljoen kinderen onder de vijf jaar. Tot 1 miljoen kinderen onder de vijf jaar lopen het risico te overlijden aan ondervoeding. 

Tegen midden 2022 zou tot 97% van de Afghaanse bevolking onder de armoedegrens kunnen belanden.

In januari deed de VN een donoren-oproep voor 4,4 miljard dollar voor 2022 - het grootste bedrag voor humanitaire hulp waarnaar ooit gestreefd werd voor een enkel land. Het VN-ontwikkelingsprogramma waarschuwt dat de situatie zo dramatisch is dat tegen midden 2022 tot 97% van de Afghaanse bevolking onder de door de Wereldbank gehanteerde armoedegrens zou kunnen belanden. 

In Jemen hebben een gewapend conflict en de Saoedische militaire interventie sinds 2015 geleid tot een ware humanitaire ramp. Meer dan 4 miljoen Jemenieten zijn intern ontheemd en de helft van de bevolking lijdt honger. 11,2 miljoen Jemenieten ondervinden een crisis-niveau van voedselonzekerheid, daarnaast verduren nog eens 5 miljoen mensen een nood-niveau (IPS 4).  

Een ander land waar een langdurig conflict tot hoge voedselonzekerheid leidt, is Syrië. Volgens de VN was die onzekerheid in 2021 groter dan tijdens de voorbije tien jaar van oorlog. Zo’n 12,4 miljoen Syriërs (op een bevolking van 20 miljoen) weten niet waar hun volgende maaltijd vandaan zal komen. Bijna een op de drie Syrische kinderen (27,9%) onder de 5 jaar lijdt aan chronische ondervoeding.  

Conflicten blijven de belangrijkste oorzaak van voedselonzekerheid. In 2020 leden bijna 100 miljoen mensen acute honger in 23 landen die getroffen werden door conflict en onveiligheid. Vrouwen, kinderen en vluchtelingen zijn het meest kwetsbaar.

Aanhoudende conflicten waren de belangrijkste oorzaak van zes van de tien ergste voedselcrisissen in 2020. Er waren in dat jaar wereldwijd 56 gewapende conflicten -het hoogste aantal geregistreerd sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog- en het aantal dodelijke slachtoffers als gevolg van georganiseerd geweld steeg voor het eerst in zes jaar tijd. De data die al beschikbaar zijn voor 2021 bevestigen deze evoluties. Gewapende conflicten en geweld tegen burgers blijven stijgen, met name in Afrika.  

Afrika

Afrika is het zwaarst door voedselcrisissen getroffen continent en de Democratische Republiek Congo (DRC) heeft in nominale termen het grootst aantal voedselonzekere inwoners ter wereld. Volgens het Wereldvoedselprogramma gaat het om zo'n 43,3 miljoen mensen op een bevolking van 106 miljoen. Tussen september en december 2021 hadden maar liefst 27 miljoen Congolezen te lijden onder hoge graden van voedselonzekerheid (IPC 3 of meer), waarvan 6,1 miljoen aan noodniveau.

De Democratische Republiek Congo heeft in nominale termen het grootst aantal voedselonzekere inwoners ter wereld.

In de Centraal Afrikaanse Republiek (CAR), een buurland van de DRC, ervaart bijna de helft van de bijna 7 miljoen tellende bevolking hoge graden van acute voedselonzekerheid.

In het Oost-Afrikaanse land Somalië, dat geplaagd wordt door verslechterende veiligheidsomstandigheden en extreme droogte, heeft meer dan 90% van de bevolking niet genoeg te eten (11,4 miljoen van de 12,3 Somali's). 3,5 miljoen van hen ervaren de hoge niveaus van acute voedselonzekerheid. 27,8% van de  Somalische kinderen is chronisch ondervoed.  

In Zuid-Soedan lijden 7,2 miljoen mensen onder voedselonzekerheid, waarvan meer dan 2,4 miljoen op nood-niveau. 108.000 Zuid-Soedanezen bevinden zich in een regelrechte hongersnood (IPC 5). Net als in de hogergenoemde landen overtreffen de humanitaire behoeften in Zuid-Soedan de beschikbare middelen om te reageren. Het land werd in 2021 bovendien geplaagd door hevige overstromingen die volledige dorpen opslokten.

Ook in de Sahel-landen Burkina Faso, Mali en Niger heeft een toename van geweld in 2020 geleid tot een stijging van het aantal intern ontheemden en hoge graden van voedselonzekerheid. Het totaal aantal mensen dat geconfronteerd wordt met een voedselcrisis in deze landen is tussen 2019 en 2020 meer dan verdubbeld. 

Klimaatverandering & COVID-19

Extreme weersomstandigheden en gebeurtenissen gerelateerd aan de klimaatverandering veroorzaakten in 2020 voedselcrisissen in 15 landen. Bijna 16 miljoen mensen waren er het slachtoffer van. Tropische stormen, overstromingen en extreme droogtes leiden onder meer tot voedselonzekerheid in Centraal-Amerika en Tahiti. In Guatemala, Honduras en Nicaragua werden meer dan 8,3 miljoen mensen getroffen door honger ten gevolge van twee orkanen. 

2021 bevestigde dat de impact van de klimaatverandering definitief een plaats heeft ingenomen -naast conflict- als een van de belangrijkste oorzaken van honger. 

In Madagascar, waar extreme droogte woedt, hadden in 2021 ongeveer 28.000 mensen te lijden onder hongersnoodachtige omstandigheden (PSI 5). Meer dan 1,3 miljoen Malagassiërs werden getroffen door acute voedselonzekerheid, waaronder 484.000 aan nood-niveau (PSI 4). Mensen nemen er hun toevlucht tot het eten van sprinkhanen, wilde bladeren en cactusbladen die normaal gezien alleen aan vee gevoerd worden.

In 2020 werd de voedselzekerheid ook aanzienlijk beïnvloed door de socio-economische impact van de COVID-19 pandemie. Data van 2021 duiden op een alarmerende algemene stijging van de internationale voedselprijzen in vergelijking met 2020. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) houdt een Voedselprijsindex bij die vorig jaar al op het hoogste niveau stond in 10 jaar tijd. De meest recente cijfers van de FAO tonen dat deze index in februari dit jaar een recordhoogte bereikte.  

De grondoorzaken van voedselonzekerheid zitten ingebed in het bestaand mondiaal kapitalistisch systeem.

Met de huidige ontwikkelingen in de wereld, duidt niets erop dat voedselonzekerheid, de hoger besproken verergerende factoren, noch de grondoorzaken -exploitatie, armoede en de immense ongelijkheid- ingebed in het bestaand mondiaal kapitalistisch systeem, de komende jaren zullen afnemen.

Volgens het Oxfam-rapport ‘Inequality kills’, sterven jaarlijks op zijn minst meer dan 2,1 miljoen mensen aan honger. In een wereld waar de 10 rijkste personen meer bezitten dan de armste 3,1 miljard, en waar er meer dan genoeg voedsel is om iedereen te voeden, is het gedogen van grote voedselonzekerheid en hongersnoden obsceen en simpelweg ontoelaatbaar.