De NAVO no-fly zone boven Libië heeft veel meer lijden veroorzaakt dan ze voorkwam. In Oekraïne zou het nog erger zijn.
Naarmate de Russische oorlog in Oekraïne aansleept, groeien de oproepen gericht aan de Verenigde Staten om een no-fly zone op te leggen boven het land.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky hield een hartstochtelijk pleidooi hiervoor toen hij onlangs het woord richtte aan het Amerikaans Congres. Hoewel president Joe Biden tot nog toe een consensus bereikt heeft van beide partijen in het Congres tegen het instellen van een no-fly zone, hebben een aantal Amerikaanse politici aan de rechterzijde -o.a. senator Rick Scott van Florida- de zaak ter harte genomen.
Mensen in Oekraïne, waaronder kinderen, worden alle dagen verwond of gedood door Russische bombardementen. Dus een no-fly zone om de lucht letterlijk vrij te maken van gevechtsvliegtuigen lijkt een goed idee, toch?
Jammer genoeg is het niet zo simpel. Zoals Biden en anderen gewaarschuwd hebben, zou het de oorlog nog veel bloederiger kunnen maken dan ze nu al is.
Laten we eerst duidelijk zijn over wat een no-fly zone is. Het is niet een soort van opgeschoond Star Wars-achtig krachtveld dat vijandige vliegtuigen uit de lucht houdt. Het betekent het bombarderen van de luchtafweerdefensie en het neerschieten van vliegtuigen – oorlogsdaden dus.
Dergelijke acties kunnen ernstige onbedoelde gevolgen hebben.
Iets meer dan een decennium geleden brak er protest uit tegen Moammar Gadhafi’s regering in Libië. Wanneer Gadhafi repressief reageerde en het conflict veranderde in een burgeroorlog lobbyden een aantal figuren in Washington D.C. bij de toenmalige president Barack Obama voor het lanceren van een no-fly zone boven het land. Het doel, zeiden ze, was het beschermen van de burgers.
Oppositie kwam vanuit onverwachte hoek: het Pentagon. De minister van Defensie Robert Gates waarschuwde terecht: “Een no-fly zone begint met een aanval op Libië om de luchtdefensie te vernietigen”. Dit zou “een grote operatie vereisen in een groot land”, stelde hij.
Maar de waarschuwing van Gates werd in de wind geslagen. De Verenigde Staten en zijn NAVO-bondgenoten lanceerden de militaire missie om een no-fly zone te installeren boven en de daaropvolgende escalatie had enorme en verschrikkelijke gevolgen.
Terwijl de NAVO-bommen vielen, werd een al wrede oorlog nog bloediger. De missie van de NAVO om “burgers te beschermen”, escaleerde al gauw in het steunen van de rebellengroepen die streden om Gadhafi af te zetten. De Libische leider werd uiteindelijk gevangengenomen en geëxecuteerd.
De instorting van de Libische staat volgde toen het land uiteen viel in strijdende facties. In de daaropvolgende wanorde doken er in Libië openlucht slavenmarkten op. Tegelijk stroomden wapens het land uit, waardoor conflicten in de hele regio werden aangewakkerd. Het land heeft nog altijd geen stabiele regering.
Uiteindelijk werden de burgers niet beschermd, maar meer in gevaar gebracht.
Een no-fly zone in Oekraïne zou nog veel, veel erger kunnen uitpakken. Er zou begonnen moeten worden met een aanval op de Russische luchtafweerverdediging die nu in heel Oekraïne aanwezig is. Daarna zou de Verenigde Staten de Russische gevechtsvliegtuigen die daar momenteel in de lucht vliegen, moeten neerschieten. Dat zou de twee grootste nucleaire machten van de wereld doen verzeilen in een open oorlog.
Of beide partijen het nu wel of niet van plan waren, een open oorlog kan maar al te gemakkelijk escaleren in een rechtstreekse nucleaire uitwisseling. De Oekraïners zouden niet veiliger zijn. Integendeel. De hele wereld – en elk levend wezen erin- zou in gevaar worden gebracht.
In plaats van te juichen voor een potentieel catastrofale escalatie, zijn er andere opties om het Oekraïense volk te helpen. We zouden bijvoorbeeld onze deuren kunnen openen voor de miljoenen Okraïense en andere vluchtelingen die veiligheid nodig hebben. Het Amerikaans Congres zou de miljarden dollars die het toegewezen heeft aan de Oekraïense oorlog, kunnen gebruiken om vluchtelingen te helpen. We zouden humanitaire hulp kunnen sturen en onze bondgenoten aansporen om hetzelfde te doen.
Bovenal moeten we aandringen op diplomatie. De basiselementen van een akkoord -waarbij Rusland terugtrekt en Oekraïne er mee instemt geen lid te worden van de NAVO- zijn algemeen bekend bij alle partijen. We zouden er kunnen geraken met toegewijde diplomatie. We moeten alleen vermijden dat we eerst een nucleaire oorlog ontketenen.
Dit artikel verscheen eerder in The Progressive