Wanneer de Italianen op 25 september naar de stembus trekken, wordt verwacht dat de extreemrechtse partij, Broeders van Italië (‘Fratelli d'Italia’), het grootste deel van de stemmen zal binnenrijven. De leider van deze partij, Giorgia Meloni, kan dan de eerste vrouwelijke premier van het land worden.
Een premierschap van Meloni is de afgelopen weken het onderwerp van heel wat discussies geweest. Commentatoren, zowel in de Italiaanse pers als daarbuiten, vragen zich af of dit een stap voorwaarts is voor vrouwen of zelfs voor het feminisme. Voormalig VS-minister van Buitenlandse Zaken, Hillary Clinton, zei onlangs zelfs: “De verkiezing van de eerste vrouwelijke premier in een land vertegenwoordigt altijd een breuk met het verleden, en dat is zeker een goede zaak”. Maar is dat zo?
“Vrouw zijn, betekent niet automatisch feminist zijn”, stelt de Italiaanse journaliste Giulia Siviero. “Beweren dat een vrouw -eender welke vrouw- [die de macht wint] een overwinning is voor alle vrouwen en voor het feminisme, is voor mij zeer seksistisch, omdat het geslacht boven de persoon en haar ideeën of beleid plaatst”.
En Meloni’s beleid is in feite wat je zou verwachten van de leider van een partij die afstamt van de neofascistische Italiaanse Sociale Beweging die na Wereldoorlog II opgericht werd door de aanhangers van de voormalige dictator Benito Mussolini.
Eind augustus tweette de leider van de Broeders van Italië een video van een Oekraïense vrouw die op straat verkracht wordt door een asielzoeker uit Guinee in de Italiaanse stad Piacenza. Iemand filmde de aanranding vanuit een nabijgelegen flat en de dader werd gearresteerd. Meloni nam de video over van een krant: het beeld is wazig, maar het geschreeuw van de vrouw is duidelijk hoorbaar. “Men kan niet blijven zwijgen in het licht van deze afschuwelijke episode van seksueel geweld tegen een Oekraïense vrouw gepleegd op klaarlichte dag in Piacenza door een asielzoeker”, schreef Meloni. Ze voegde eraan toe dat ze “een knuffel naar deze vrouw” stuurde en beloofde er alles aan te zullen doen “om de veiligheid in onze steden te herstellen”.
De post werd later verwijderd door Twitter. De vrouw die aangerand werd, vertelde aan een krant dat ze zich “wanhopig” voelde, omdat iemand haar op de video herkend had, wat haar leed alleen maar groter maakte. Meloni werd fel bekritiseerd omdat ze de verkrachting gebruikte als verkiezingspropaganda en geen respect had getoond voor het slachtoffer.
Hoewel Meloni zichzelf verdedigde voor het delen van de video, meende Siviero dat de leider van de Broeders van Italië het debat over de vraag of ze al dan niet goed is voor het feminisme daarmee definitief heeft gesloten: “Ze heeft bewezen van niet, als dat al nodig was”. Siviero voegde toe: “Ze gebruikt geweld tegen vrouwen, niet om het aan de kaak te stellen of om voorstellen te doen rond de kwestie zelf, maar eerder om haar racistisch beleid ten opzichte van migranten te bekrachtigen”.
Hoewel dit hoogstwaarschijnlijk de allereerste keer is dat een Italiaanse politicus een video van seksueel geweld gepost heeft op de sociale media, omschreef Siviero de tweet van Meloni als “een oude truc” die “precies in lijn is met wat we altijd al gezien hebben” van extreemrechts.
Geweld tegen vrouwen is een structureel probleem in Italië. Tussen augustus 2021 en 31 juli 2022 werden 125 femicides geregistreerd – elke drie dagen wordt meer dan 1 vrouw vermoord.
De meerderheid van de daders is Italiaans, maar “extreemrechts brengt gender-geweld altijd ter sprake wanneer het gepleegd werd door een niet-Italiaan”, legt Siviero uit.
De mythe van de migrant-verkrachter en de uitbuiting van de onveiligheid van vrouwen voor racistische doeleinden is een fenomeen dat ‘femonationalisme’ heet.
De mythe van de migrant-verkrachter of moordenaar, en de uitbuiting van de onveiligheid van vrouwen voor racistische en xenofobe doeleinden is een fenomeen dat ‘femonationalisme’ werd genoemd door Sara Farris in haar boek uit 2017: ‘In the Name of Women’s Rights: the Rise of Femonationalism’.
Het jaar daarop, in 2018 werden het verloop van een Italiaanse algemene verkiezingscampagne en het politieke discours van het land zwaar beïnvloed en volledig getransformeerd door de moord op een jonge vrouw door een Nigeriaanse man in Macerata, in centraal Italië.
Giorgia Serughetti, politiek filosofe en auteur van ‘The Conservative Wind – The Populist Right's Attack on Democracy’, legt uit waarom ‘femonationalisme’ werkt voor Meloni. “De vrouw zijn die zich verzet tegen schendingen van de vrouwenrechten door traditioneel rechtse retoriek te hanteren, marcheert omdat het een publieke opinie aanspreekt die potentieel vijandig is tegenover migranten en niet kan wachten om deze vijandigheid tot uiting te brengen”. Serughetti voegt toe: “Ze richt zich tot een specifieke bevolkingsgroep: één waarin gezinnen zijn samengesteld uit mannen die mannen zijn, vrouwen die vrouwen zijn, vaders en moeders, autochtoon en wit.”
Meloni heeft inderdaad een ‘traditionele’ visie op wat het is om vrouw te zijn. Ze bestempelde zichzelf publiekelijk als “vrouw, moeder, Italiaanse, christene”, in een toespraak tijdens een rally in Rome in 2019.
Volgens Siviero is “het gebruik van [Meloni] van haar eigen gender, gebaseerd op stereotypes. Ze belichaamt perfect een mannelijk machtsmodel en ze stelt het bestaande systeem niet in vraag. Ze gebruikt haar eigen gender om zaken te doen die compleet antifeministisch zijn”.
Siviero benadrukt Meloni’s “verheerlijking van het moederschap alsof de enige functie van vrouwen bestaat uit het van nature moeder zijn. Tegelijkertijd ontzegt ze hen hun seksuele en reproductieve rechten”. Meloni omschrijft zichzelf als ‘pro-familie’. Zij en haar partij werken samen met anti-abortus en anti-LGBTIQ+ bewegingen.
Een van haar belangrijkste campagnethema’s is de noodzaak om de lage Italiaanse geboortecijfers op te krikken door autochtone vrouwen aan te moedigen om baby’s te krijgen, terwijl ze tegelijk het gevaar van “etnische substitutie” door immigranten aanklaagt.
Om deze redenen vergeleek journaliste en feministisch filosofe Ida Dominijanni de Broeders van Italië met een “dystopisch schip”. Meloni, mede-oprichter van de partij en de enige vrouw die er een leidende functie in bekleedt, heeft besloten dat andere vrouwen hun “traditionele lotsbestemming als moeder” moeten vervullen, “binnen een traditionele familie, waar gender-rollen terug hun plaats innemen”, aldus Dominijann.
Voor Serughetti is Meloni’s slogan van ‘vrouw, moeder, Italiaanse en christene’, gewoonweg een herhaling van traditionele extreemrechtse visie. “Het is een heel duidelijke uitdrukking van de identiteitspolitiek van extreemrechts. Het toont perfect hoe kwesties als familie, religie en grenzen vertaalt worden naar identiteitskwesties”.
Dit artikel verscheen eerder op OpenDemocracy.