Toen president Trump aankondigde dat de CIA toestemming had gekregen om operaties uit te voeren in Venezuela, net op het moment dat VS-drones alweer een kleine boot voor de kust van Venezuela bestookten, beseften maar weinig mensen dat een groot deel van deze militarisering begint op het grondgebied van een land waaraan de eigen soevereiniteit wordt ontzegd: Puerto Rico.

Het eiland, dat sinds 1898 onder VS-bestuur staat, wordt opnieuw gebruikt als uitvalsbasis voor het militarisme van de Verenigde Staten - ditmaal voor Washingtons nieuwste ‘oorlog tegen drugs’-verhaal, dat een campagne maskeert om druk uit te oefenen op de onafhankelijke regeringen van Latijns-Amerika.

Na de invasie van Puerto Rico in 1898 veranderde de Verenigde Staten het eiland al snel in een strategische militaire buitenpost: het ‘Gibraltar van het Caraïbisch gebied’, met marinebasissen in Ceiba, Roosevelt Roads en Vieques, bedoeld om het oostelijke Caraïbisch gebied te domineren en de nieuwe slagader van het imperium te beschermen: het Panamakanaal.

Vanaf de Eerste Wereldoorlog werden Puerto Ricanen ingezet voor elke grote oorlog van de Verenigde Staten, waar ze vochten en stierven voor een vlag die hen nog steeds volledige burgerschapsrechten ontzegt. Ondertussen werden de gronden en wateren van het eiland onteigend om er militaire terreinen van te maken voor het oefenen van bombardementsvluchten, het trainen van mariniers en inlichtingenoperaties.

Zestig jaar lang gebruikte de VS-marine Vieques als testgebied voor schietoefeningen. Daarbij werden miljoenen kilo's explosieven en munitie gebruikt, waaronder napalm en verarmd uranium. Het resultaat is een verwoest milieu en een van de hoogste kankercijfers in de regio. Een massale burgerlijke ongehoorzaamheidsbeweging slaagde er in 2003 eindelijk in om de VS-marine te doen vertrekken uit Vieques. 

Die overwinning bewees het vermogen van de Puerto Ricanen om georganiseerd verzet te bieden. De imperiale structuren verdwenen echter niet.

Twee decennia later worden diezelfde basissen en landingsbanen opnieuw in gebruik genomen. In 2025 breidde Washington in stilte zijn militaire operaties op het eiland uit, door er F-35-straaljagers te ontplooien, P-8-maritieme patrouillevliegtuigen te stationeren, en mariniers- en speciale operatie-eenheden te rouleren via Puerto Ricaanse havens en vliegvelden. Officieel gebeurt dit in het kader van “drugsbestrijdingsoperaties”, maar de timing en omvang wijzen op iets veel groters: een regionale militaire opbouw gericht tegen Venezuela.

De agressie heeft zich nu ook uitgebreid naar Colombia, waar Trump alle VS-hulp heeft stopgezet. Hij beschuldigt de Colombiaanse president Gustavo Petro ervan een “drugsbaas” te zijn. De aankondiging dat de hulp aan Colombia wordt gestaakt, kwam er slechts enkele dagen nadat de Colombiaanse president de VS-drone-aanvallen voor de kust van Venezuela had veroordeeld, waarvan er één -zo beweerde hij- een Colombiaans schip had geraakt en Colombiaanse burgers had gedood. In plaats van verantwoording af te leggen, reageerde Washington met beledigingen en economische chantage.

Doordat de Trump-regering een ‘niet-internationaal gewapend conflict met drugskartels’ heeft uitgeroepen, wordt juridische dekking geboden voor drone-aanvallen en geheime missies ver buiten het grondgebied van de VS. De koloniale status van Puerto Rico maakt het de perfecte uitvalsbasis: een plek waar het Pentagon vrij kan opereren zonder debat in het Congres of lokale toestemming.

Voor de Puerto Ricanen is deze militarisering geen abstracte kwestie. Het betekent meer surveillance, meer risico’s voor het milieu en een diepere verwikkeling in oorlogen waar ze nooit voor gekozen hebben. Het betekent ook een terugkeer naar dezelfde imperiale logica die Vieques tot een oefenterrein voor bombardementen maakte: het gebruik van bezet gebied om macht te projecteren in het buitenland.

Puerto Rico blijft de oudste kolonie in de moderne wereld - VS-territorium waarvan de inwoners VS-‘burgers’ zijn, maar geen soevereiniteit hebben. Ze kunnen niet stemmen voor de president, hebben geen senatoren en hebben slechts een symbolische vertegenwoordiger in het Congres. Die afwezigheid van soevereiniteit maakt het eiland zo nuttig voor het imperium: het biedt een grijze zone qua legaliteit waar oorlogen kunnen worden voorbereid zonder democratische instemming.

Het is niet de eerste keer dat Puerto Rico als militaire springplank wordt gebruikt. De basissen op het eiland hebben gediend als logistieke knooppunten voor interventies in het hele westelijk halfrond, van de VS-invasie van de Dominicaanse Republiek in 1965 tot de invasie van Grenada in 1983 en de invasie van Panama in 1989.
Elk van deze operaties werd gerechtvaardigd met de Koude Oorlogsretoriek van de verdediging van de “vrijheid”, “stabiliteit” en “democratie”, terwijl ze systematisch gericht waren tegen regeringen en sociale bewegingen die streefden naar onafhankelijkheid van de controle van de VS.

Het in Puerto Rico geboren Democratisch congreslid voor New York, Nydia Velázquez, waarschuwt dat de geschiedenis zich aan het herhalen is. In een opiniestuk in 'Newsweek' herinnerde ze Washington eraan dat de bevolking van het eiland de prijs voor het militarisme van de VS reeds heeft betaald in de vorm van vervuiling, ontheemding en verwaarlozing. “Onze bevolking heeft al genoeg geleden onder militaire vervuiling en koloniale uitbuiting. Puerto Rico verdient vrede, geen oorlog”, stelt ze.

Haar oproep sluit aan bij die van de Gemeenschap van Caraïbische en Latijns-Amerikaanse Staten (CELAC), die de hele regio officieel tot Vredeszone ('Zone of Peace') heeft uitgeroepen in 2014.

De vijandige opbouw rond Venezuela volgt een lang bestaand patroon in het buitenlands beleid van de VS: wanneer een land de controle over zijn eigen natuurlijke hulpbronnen opeist of weigert om te gehoorzamen aan de dictaten van Washington, wordt het een doelwit. Venezuela, Cuba en Nicaragua worden precies daarvoor gestraft. Sancties, blokkades en geheime operaties fungeren als mechanismen van overheersing om het westelijk halfrond open te houden voor VS-kapitaal en militair bereik.

De rol van Puerto Rico in deze strategie onthult de kern van de hypocrisie van Washington: het voert oorlogen in het buitenland in naam van de vrijheid, terwijl het diezelfde vrijheid ontzegt aan de kolonie die het nog steeds bezit. De bevolking wordt er geregeerd zonder volledige vertegenwoordiging, het grondgebied wordt gebruikt voor oorlogsdoeleinden en de economie blijft gebonden aan de dictaten van Washington. Puerto Rico’s onafhankelijkheidseis is dezelfde eis die Venezuela, Cuba en elke natie stelt die weigert op zijn knieën te leven: het recht om zelf over zijn toekomst te beslissen.

De strijd voor vrede, soevereiniteit en waardigheid in Nuestra América loopt langs de kusten van Puerto Rico. Wanneer VS-drones van Caraïbische vliegvelden opstijgen om Venezuela aan te vallen, vliegen ze over de geesten van Vieques, over het land waar Puerto Ricanen ooit ongewapend tegenover een imperium stonden.