Droogte en de commodificatie van water in Chili

Image
droogte

Shutterstock.com

Droogte en de commodificatie van water in Chili
Artikel
5 minuten

Waterschaarste in Chili is de prijs voor de commodificatie van water.

De zoetwatervoorraden van Chili worden al 13 jaar lang geteisterd door een megadroogte. 2022 was het op drie na droogste jaar ooit. Meer dan de helft van de inwoners van Chili leeft in gebieden met "ernstige waterschaarste". De situatie is zo kritiek dat het stadsbestuur in de hoofdstad Santiago een rantsoeneringsplan heeft opgesteld met roterende wateronderbrekingen tot 24 uur voor 1,7 miljoen inwoners.

Chili is momenteel het enige land ter wereld dat in zijn grondwet heeft vastgelegd dat water als privé-eigendom kan worden behandeld. De commodificatie van water begon tijdens het regime van generaal Pinochet. De ‘watercode’ van 1981 categoriseerde water wettelijk als zowel een economisch als een openbaar goed, maar was in werkelijkheid gericht op het versnellen van de privatisering ervan. Sindsdien is de privatisering van water alleen maar geïntensiveerd – zelfs sanitatie is geprivatiseerd. De gevolgen zijn groot. 

Verkocht voor winst

De watervoorziening van het land komt voornamelijk uit rivieren. Het water voor consumptie door de bevolking wordt beheerd door private bedrijven en met winstoogmerk verkocht. Aguas Andinas bijvoorbeeld, een dochteronderneming van het transnationale bedrijf Agbar/Suez, monopoliseert de markt in Santiago. Het verkoopt water aan 6 miljoen van de 7,2 miljoen inwoners van de hoofdstad aan één van de hoogste tarieven in Latijns-Amerika. Bovendien wordt een groot deel van de watervoorraad van het land gebruikt voor industriële extractie, bosbouw en de landbouwproductie voor export op de wereldmarkt.

Volgens de waterrechten-NGO ‘El Movimiento de Defensa del Agua, la Tierra y el Medioambiente’ (Modatima), speelt waterroof door private actoren een centrale rol in de aanhoudende droogte. Rodrigo Mundaca, woordvoerder voor Modatima, stelt: "We hebben Modatima opgericht om ons te verzetten tegen de onteigening van water. Aanvankelijk was de strategie eenvoudig: het probleem zichtbaar maken en informatie verspreiden. Maar het is niet gemakkelijk geweest: leden van onze organisatie zijn het slachtoffer geworden van criminalisering en censuur. Van 2012 tot 2014 ben ik 24 keer voor de rechter gedaagd”.

Vandaag is Mundaca de verkozen gouverneur van de waterarme regio Valparaíso en zet hij zijn strijd voor waterrechten voort in de wandelgangen van de macht. Maar de verwerping in 2022 van het voorstel voor een nieuwe grondwet voor Chili betekende een enorme klap voor de zaak. De nieuwe grondwet zou water weer publiek eigendom gemaakt hebben en waterrechten 'incomerciales' (onverkoopbaar) verklaard hebben. In een verpletterende klap voor de Chileense progressieven en de regering-Boric (die werd verkozen nadat het nieuwe grondwettelijke proces was opgestart, maar die nauw verbonden is met de ‘ja’-stem ), koos 62% van de bevolking in september 2022 voor de verwerping van de nieuwe grondwet.

Waterintensief

De Chileense economie, de grootste van Zuid-Amerika qua Bruto Binnenlands Product (BBP) per hoofd van de bevolking, is gebouwd op waterintensieve, extractieve industrieën: mijnbouw, bosbouw en landbouw. Ondersteund door het door de staat gesanctioneerde systeem van private rechten wordt momenteel ongeveer 59% van de watervoorraden van het land toegewezen aan de bosbouw, hoewel deze sector slechts 3% van het Chileense BBP uitmaakt. Nog eens 37% is bestemd voor de landbouwsector, zodat er slechts een kleine hoeveelheid van Chili's water overblijft voor menselijke consumptie.

Chili’s vijf ‘opofferingszones’, zoals ze bestempeld worden door plaatselijke en milieugroeperingen, zijn gebieden in het land die in de jaren 1950 uitgekozen werden voor snelle industrialisering ten koste van de bredere volksgezondheid en het milieu. Terwijl de Chilenen voor hun drinkwatervoorziening zijn aangewezen op noodtankwagens, tappen winningsbedrijven water af voor hun industriële behoeften.

In het centrale bekken van Chili ligt de semi-aride provincie Petorca, waar avocado's worden geteeld voor de export. Als gevolg van deze teelt wordt het gebied van drinkwater beroofd. De avocadohandel is exponentieel gegroeid dankzij de vrijhandelsovereenkomsten die eind jaren 1990 werden ondertekend. In Petorca is 389,5 liter nodig om één kilo avocado's te produceren en door de monocultuur staat de rivier de Ligua nu helemaal droog.

Verwerping van de hervorming

De gevolgen van de klimaatverandering zijn overal ter wereld voelbaar, vooral in het mondiale Zuiden. In 2022 kreeg Chili te maken met regenval die onder het gemiddelde lag. De waterschaarste is echter evenzeer, zo niet meer, het gevolg van het overheidsbeleid om water te commercialiseren en de zoetwatervoorraden om te leiden voor de productie van exportproducten bestemd voor de wereldmarkt. Activisten bedachten de slogan ‘no es sequía, es saqueo’ (het is geen droogte, het is plundering) om dit feit te weerspiegelen. 

De nieuwe grondwet wilde deze trend corrigeren. Maar zelfs waterarme gebieden verwierpen de hervormingen – in Petorica stemde 56,1% tegen. De redenen voor de afwijzing zijn complex. De ‘rechazo’ (ik verwerp)-campagne was een doeltreffende misinformatiemachine, die regelrechte leugens verspreidde over de voorstellen in de nieuwe grondwet en zo verdeeldheid zaaide. Uit een enquête van begin 2022 bleek bijvoorbeeld dat meer dan de helft van de kiezers onderworpen werd aan desinformatie. De rechazo-campagne was ook zeer goed gefinancierd: 89% van de privé-donaties kwam in dat kamp terecht, wat de belangen van de grote industrieën illustreert.

Het raadsel voor de Chileense progressieven is dat het beleid ter verlichting van de watercrisis is afgewezen door de bewoners van de gebieden die er het meest door worden getroffen. Felipe Irarrázaval, onderzoeker bij het Centrum voor Sociale Conflict- en Cohesiestudies (COES) suggereert: "Het probleem is dat het constitutioneel proces heel wat andere kwesties behandelde naast het milieu, en dit raakte misschien aan andere gevoeligheden die een begin vormen van een verklaring van het resultaat”. 

Toch blijft de kwestie van toegang tot veilig en betaalbaar drinkwater urgent in Chili. Hoe zullen de Chilenen met deze crisis omgaan? Ondanks de recente tegenslag blijven activisten in het hele land opkomen voor water met de drie c's: ‘cantidad’, ‘cualidad’ en ‘continuidad’ (kwantiteit, kwaliteit en continuïteit). Volgens waterrechtenactivisten wordt ondertussen gebruik gemaakt van de uitslag van het referendum om de industriële oorzaken van de waterschaarste weg te moffelen.

Dit vertaalde artikel verscheen eerder in 'Red Pepper magazine' 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Land

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.


Source URL: https://vrede.be/nieuws/droogte-en-de-commodificatie-van-water-chili