Op dinsdagavond 19 november 2024 organiseerden we in Gent een Vredescafé rond het thema klimaat en conflict. Een dertigtal mensen kwam luisteren naar Wendela De Vries (Stop Wapenhandel), Babs Verhoeve (Stop Ecocide NL) en Deniz Agbaba (Headquarters Of The Movement). Ludo De Brabander (Vrede vzw) leidde de spreeksters in.
Deniz Agbaba trok het onderwerp van het Vredecafé onmiddellijk open en ging in op de verbanden tussen kolonialisme, grondstoffenexploitatie en de groene transitie. Ze legde uit hoe Europa een historisch dominante positie heeft in de exploitatie van Afrika en Azië, en linkte de noodzaak van een Europees economisch eenmakingsproces (Verdrag van Rome, 1957), aan het feit dat de gekoloniseerde staten zich begonnen te verzetten (Bandung Conferentie, 1955). Ook nu, met de Europese Green Deal en de Critical Raw Material Act, blijven de scheve koloniale machtsverhoudingen bestaan. Deniz haalde voorbeelden zoals de lithiumwinning in de Jadar Valley aan en de impact daarvan op lokale gemeenschappen. Terwijl Europa een energietransitie en groene groei nastreeft via elektrische auto’s en windmolens, blijven lokale gemeenschappen in het Zuiden te maken krijgen met ecologische catastrofes, sociale ongelijkheid en uitbuiting. Dat is het onvermijdelijke gevolg van het overkoepelend kapitalistisch systeem gebaseerd op groei, dat ook wordt gekenmerk door white supremacy en geopolitieke overheersing. Daarnaast linkte Deniz de groene transitie aan militarisering, die wordt ingezet om grondstoffenstromen te beveiligen en grenzen te bewaken tegen de groeiende groep vluchtelingen die het slachtoffer zijn van het hele systeem.
Babs Verhoeve legde uit waarom ecocide -het moedwillig aanbrengen van grootschalige en langdurige schade aan het milieu en ecosystemen- dringend erkend zou moeten worden als een internationale misdaad. Het is belangrijk om bedrijven en overheden verantwoordelijk te stellen voor de milieuschade die ze veroorzaken, en het is hoog tijd om ecocide centraal te stellen in een breder klimaatbeleid. Babs merkte op dat ecocide ook wordt ingezet als een wapen in oorlogen, en gaf als recente voorbeelden de vernietiging van de Kakhovka-dam in Oekraïne, waardoor een grote oppervlakte landbouwgrond vernietigd werd, en de zware vergiftiging op lange termijn van grondwater en land in Gaza door de intensieve bombardementen. Tot slot benadrukte Babs dat het aanpakken van ecocide ook een essentiële stap is richting een wereld waarin de natuur niet meer wordt gezien als een bron van exploitatie.
Wendela De Vries ging uitgebreid in op de verborgen klimaatschade die wordt veroorzaakt door militarisering. Ze stelde dat rijke landen dertig keer meer uitgeven aan krijgsmachten dan aan klimaatfinanciering voor kwetsbare landen, wat een schrijnend gebrek aan prioriteit toont. Krijgsmachten zijn verantwoordelijk voor naar schatting 5,5% van de mondiale CO2-uitstoot. Driekwart van deze uitstoot komt van fossiel brandstofgebruik tijdens militaire oefeningen en oorlogsoperaties. De uitstoot van de eerste 60 dagen van de Israëlische oorlog in Gaza, zou bijvoorbeeld gelijkstaan aan het verbranden van 150.000 ton kolen. Wendela legde uit dat wapensystemen die nu worden ontwikkeld, zoals de F-35-gevechtsvliegtuigen, de CO2-uitstoot van krijgsmachten tot ver na 2050 zullen beïnvloeden. Ze wees ook op de stijgende militaire uitgaven in Europa – met een toename van 50% sinds 2014 – waarvan een aanzienlijk deel naar de aankoop en ontwikkeling van nieuwe wapens gaat. Wendela lichtte vervolgens toe hoe militarisering een sleutelrol speelt in het beschermen van fossiele economieën en het afdwingen van ongelijke toegang tot schaarse hulpbronnen. Ze benadrukte dat krijgsmachten historisch gezien zijn ingezet om westerse economische belangen te beschermen, en dat dit met de klimaatcrisis alleen maar erger dreigt te worden. Daarnaast worden grenzen gemilitariseerd om o.a. klimaatvluchtelingen buiten te houden, terwijl de oorzaken van deze migratie doorgaans genegeerd worden en militarisering net een van die oorzaken is. Ten slotte pleitte Wendela voor het alternatieve concept 'duurzame veiligheid', d.w.z. veiligheid gebaseerd op ontwapening, diplomatie, klimaatrechtvaardigheid en de aanpak van de diepere oorzaken van conflict.
Naar het geijkte concept van onze Vredescafés vormde het publiek na de betogen van de drie spreeksters drie kleinere groepen. Elke spreekster sloot aan bij een groep, waarin ruimte was voor vragen, uitwisselingen en discussies. Na zo'n 20 minuten, schoven de spreeksters door naar een volgende tafel.
