Het geweldloze verzet van de Syrische burgers tegen het dictatoriale regime van Bashar al-Assad is getransformeerd tot een brutaal militair conflict, een echte burgeroorlog. Deze burgeroorlog is bovendien volledig aan het escaleren. Er duiken allerlei gruwelbeelden op, vaak gefilmd met gsm's, van oorlogsmisdaden gepleegd door zowel de aan de regering verbonden troepen en milities, als de gewapende rebellengroepen. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat er buitenlandse elementen en terroristische krachten aan het werk zijn in Syrië. Zoals eerder gebeurde rond Afghanistan en meer recent Libië geraken de progressieve en linkse krachten in Europa verdeeld over een mogelijke militaire ingreep in Syrië.
Hoe kunnen we het als humanisten aan onszelf verantwoorden om onverrichter zake toe te kijken terwijl onschuldige burgers vermoord worden? Dit is inderdaad een moeilijke kwestie, maar we moeten ook in overweging nemen of de acties die we zouden ondernemen de situatie en de Syrische burgers ook effectief vooruit zouden helpen? Als we kijken naar de voorbeelden van de militaire interventies in Afghanistan, Irak en Libië moeten we erkennen dat die niet geleid hebben tot stabiliteit, veiligheid en democratie.
De discussies over een eventueel internationaal ingrijpen worden doorgaans gereduceerd tot 'voor of tegen een militaire interventie', wat dan weer gelijk staat met 'iets doen, of niets doen'. Het hele arsenaal aan diplomatieke en humanitaire instrumenten tussen deze twee extremen in, wordt gemakshalve uit de discussies geweerd. Onderhandelen over de mogelijkheid om medicijnen en andere humanitaire hulp een vrije doorgang te gunnen, onderhandelen over tijdelijke staakt-het vurens zodat burgers ontzet kunnen worden, het organiseren van vluchtelingenkampen, enzovoort zijn allemaal zaken die gedaan kunnen worden en die de Syrische burgers concreet ten goede komen. Zo lang een van de verschillende vechtende partijen niet de bovenhand heeft zal er immers voort gestreden worden. Uiteraard kunnen we dit proces bespoedigen, zoals een internationale militaire coalitie deed in Libië, door Syrië te bombarderen en de rebellen te bewapenen met de bedoeling Assad sneller te verdrijven (lees liquideren). Maar deze methode zal de Syrische maatschappij alleen opsolferen met nog meer wapens in omloop, meer milities en veel collaterale schade, d.w.z. door Westerse bommen vernietigde huizen en mensenlevens. Alsof de dodelijke slachtoffers die gemaakt worden door een internationale coalitie minder erg zijn dan de doden die rechtstreeks vallen ten gevolge van de burgeroorlog. Bovendien is het Syrische leger voorlopig nog altijd een van de sterkste in de Arabische wereld. Een militaire inmenging van de NAVO-landen zal dus zeker niet leiden tot een snelle en efficiënte afhandeling van de burgeroorlog. De kans op een langdurig militair scenario zoals in Irak lijkt realistischer, waarbij de gevolgen van een buitenlandse ingreep generaties lang zullen doorwegen.
Ondertussen krijgt de strijd in Syrië ook een alsmaar grotere sektarische dimensie. Het land lijkt goed op weg het centrum te worden van een regionale sektarische machtsstrijd waarbij de soennitische regimes van Saoedi-Arabië en Qatar verwikkeld zijn in een krachtmeting met de door sjiieten gedomineerde regimes van Syrië en Irak. De oorlog in Syrië is met andere woorden helemaal niet zo eenvoudig als hier in de media wordt voorgesteld. Eenvoudige oplossingen zijn er bijgevolg ook niet. Het gaat hier niet simpelweg om een bloeddorstige dictator die al zijn ontrouwe onderdanen aan het afslachten is, waarbij men kan veronderstellen dat de eliminatie van Assad tot een eenvoudige oplossing zal leiden. Het is vermoeiend, onprettig en zeer moeilijk om alle ingewikkelde aspecten van een conflict te proberen bevatten, maar deze inspanning leveren helpt de burgers daar misschien veel meer vooruit dan er met de stormram in te vliegen.
Los van de oprechte en terechte humanitaire bekommernissen van velen, mag men nooit het bredere internationale politieke kader uit het oog verliezen. De belangrijkste reden waarom de Verenigde Staten momenteel met argusogen volgt wat er in Syrië gebeurd is buurland Iran. Syrië blijft namelijk een aantrekkelijk doelwit als substituut voor het reeds jaren met sancties geviseerde Iran. Syrië onderhoudt nauwe economische, politieke en militaire banden met Teheran. Door het Syrische regime te viseren, wordt automatisch ook Iran voor een deel ondermijnd. Zowel de VS, de EU als de door de VS gesteunde Arabische monarchieën zouden liever een anti-Iraanse regering zien verschijnen in Syrië, onder meer omdat het grenst aan landen die in de regio van cruciaal belang zijn voor de VS zoals Israël, Irak, Libanon en Turkije. Indien de VS en de NAVO zouden beslissen om militair in te grijpen in Syrië zal dit dus niet omwille van een plotse bezorgdheid voor de Syrische burgers zijn. Het dictatoriale Assad regime schendt al jaren de mensenrechten van zijn burgers en dit vormde nooit een probleem voor de VS. Integendeel, de verdachten die de afgelopen jaren opgepakt werden in het kader van de Amerikaanse 'globale oorlog tegen het terrorisme' werden zonder problemen verscheept naar Damascus om daar gefolterd te worden gedurende ondervragingen.
Het beëindigen van de huidige escalatie van het geweld zou de eerste bekommernis moeten zijn van de internationale gemeenschap. Met dit doel voor ogen zou de observatiemissie van de Verenigde Naties uitgebreid moeten worden. Het zou ook een mandaat moeten krijgen om politiek te onderhandelen op lokaal niveau. Verder is er op internationaal niveau maar één zeer moeizaam te bewandelen pad dat een einde kan brengen aan deze burgeroorlog: weloverwogen diplomatie. De andere optie is verworden tot een van de vele partijen die dood en vernieling zaaien in Syrië door militair te interveniëren. Een optie die voor humanisten nooit juist kan aanvoelen.
Soetkin Van Muylem is stafmedewerker bij Vrede vzw.