De meerderheid van de wereld wil en aanvaardt de VS-hegemonie niet, en is ze bereid de confrontatie aan te gaan in plaats van zich te onderwerpen aan de VS-dictaten.
Van 22 tot 24 oktober kwamen de BRICS-landen bijeen in het Russische Kazan. Deze BRICS-top zou het einde moeten inluiden van de waanideeën van de Amerikaanse neoconservatieven (Neocons), die samengevat worden in de ondertitel van Zbigniew Brzezinski’s boek uit 1997: ‘The Global Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives’. Sinds de jaren 1990 is het doel van het Buitenlands Beleid van de VS “primacy” oftewel mondiale hegemonie geweest. De favoriete methoden van de VS om dit doel te bereiken zijn oorlogen, operaties om regimewissels te bewerkstelligen, en unilaterale dwingende maatregelen (economische sancties). In Kazan kwamen 35 landen samen, samen goed voor meer dan de helft van de wereldbevolking, die de VS-dwang verwerpen en die zich niet laten intimideren door de VS-aanspraken op hegemonie.
In de afsluitende Verklaring van Kazan benadrukten de verzamelde landen “de opkomst van nieuwe centra van macht, politieke besluitvorming en economische groei, die de weg kunnen effenen voor een billijkere, rechtvaardigere, democratischere en evenwichtigere multipolaire wereldorde”. Ze benadrukten “de noodzaak om de huidige architectuur van de internationale betrekkingen aan te passen, zodat die de hedendaagse realiteit beter zou weerspiegelen”. Tegelijk verklaarden ze hun “toewijding aan het multilateralisme en het handhaven van het internationaal recht, inclusief de Doelen en Principes die zijn vastgelegd in het Handvest van de Verenigde Naties (VN) als de onmisbare hoeksteen daarvan”.
Ze richtten zich in het bijzonder tegen de sancties die door de VS en zijn bondgenoten worden opgelegd en stelden dat “dergelijke maatregelen het VN-Handvest, het multilaterale handelssysteem en de overeenkomsten inzake duurzame ontwikkeling en milieu ondermijnen”.
De zoektocht van de Neocons naar mondiale hegemonie heeft diepe historische wortels in Amerika's geloof in zijn exceptionalisme of uitzonderlijkheid. In 1630 beriep de leider van een van de eerste nederzettingen in New England, John Winthrop, zich op de evangeliën bij het beschrijven van zijn ‘Massachusetts Bay Colony’ als een “Stad op de Heuvel”, en verklaarde groots: “De ogen van alle mensen zijn op ons gericht”.
In de 19de eeuw liet Amerika zich leiden door de ‘Manifest Destiny’ om Noord-Amerika te veroveren via de verdrijving en de uitroeiing van de inheemse volkeren. (Manifest Destiny stond voor het geloof dat de Amerikaanse kolonisten voorbestemd waren om zich verder westwaarts uit te breiden, en dat dit geloof zowel vanzelfsprekend -‘manifest’- als het lot -‘destiny’- was. Deze overtuiging was geworteld in het Amerikaans exceptionalisme en was een van de vroege uitingen van Amerikaans imperialisme.)
In de loop van de Tweede Wereldoorlog omarmden Amerikanen de idee van de “Amerikaanse Eeuw”, d.w.z. dat de wereld na de oorlog geleid zou worden door de Verenigde Staten.
De grootheidswaan van de VS werd nog versterkt door de ineenstorting van de Sovjet-Unie eind 1991. Nu de aartsvijand uit de Koude Oorlog verdwenen was, bedachten de opkomende Amerikaanse neoconservatieven een nieuwe wereldorde waarin de VS de enige supermacht en de politieagent van de wereld was. De instrumenten van hun buitenlands beleid waren oorlogen en regimewissel-operaties om regeringen omver te werpen die hen niet bevielen.
Volgend op de aanslagen van 9/11 planden de Neocons de omverwerping van zeven regeringen in de islamitische wereld, te beginnen met Irak en vervolgens Syrië, Libanon, Libië, Somalië, Soedan en Iran. Volgens Wesley Clark, voormalig opperbevelhebber van de NAVO, verwachtten de Neocons dat de VS binnen de 5 jaar de overwinning zou halen in deze oorlogen. Maar nu, meer dan 20 jaar later, houden de door Neocons geïnitieerde oorlogen nog steeds aan, terwijl de VS absoluut geen enkele van zijn hegemoniale doelen heeft bereikt.
De Neocons argumenteerden in de jaren 1990 dat geen enkel land of groep van landen het ooit zou durven opnemen tegen de macht van de VS. De voormalige Nationale Veiligheidsadviseur en geostrateeg Brzezinski bijvoorbeeld, stelde in The Grand Chessboard dat Rusland geen andere keuze zou hebben dan zich te onderwerpen aan de door de VS geleide uitbreiding van de NAVO en aan de geopolitieke dictaten van de VS en Europa, omdat er geen realistisch vooruitzicht was voor Rusland van een succesvolle anti-hegemoniale coalitie met China, Iran en anderen. Zoals Brzezinski het stelde: “De enige echte geostrategische optie voor Rusland -de optie die Rusland een realistische internationale rol zou kunnen toekennen en die ook zijn kansen zou maximaliseren om zichzelf te transformeren en sociaal te moderniseren- is Europa. En niet zomaar een Europa, maar het trans-Atlantisch Europa van de zich uitbreidende EU en NAVO”.
Brzezinski zat er helemaal naast en zijn verkeerde inschatting leidde mede tot de ramp van de oorlog in Oekraïne. Rusland legde zich niet zomaar neer bij het VS-plan om de NAVO uit te breiden met Oekraïne, zoals Brzezinski veronderstelde. Rusland zei resoluut nee en was bereid om oorlog te voeren om de VS-plannen tegen te houden. Als gevolg van de misrekeningen van de Neocons met betrekking tot Oekraïne, heeft Rusland nu de overhand op het slagveld en zijn honderdduizenden Oekraïners gestorven.
Evenmin -en dit is de duidelijke boodschap van Kazan- hebben de VS-sancties en diplomatieke druk Rusland geïsoleerd. Als reactie op de alomtegenwoordige VS-intimidatie is er een anti-hegemoniaal tegenwicht ontstaan. Simpel gezegd: de meerderheid van de wereld wil of accepteert de VS-hegemonie niet, en is bereid om de VS het hoofd te bieden in plaats van zich te onderwerpen aan zijn dictaten. Daarnaast beschikt de VS ook niet meer over de economische, financiële of militaire macht om zijn absolute wil op te leggen, als het die ooit al heeft gehad.
De landen die in oktober bijeenkwamen in Kazan -de negen BRICS-leden (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika als de oorspronkelijke vijf, plus Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten), naast de delegaties van 27 aspirant-leden vertegenwoordigen 57% van de wereldbevolking en 47% van de wereldproductie (gemeten aan koopkracht-gecorrigeerde prijzen). Daartegenover staat de VS dat 4,1% van de wereldbevolking en 15% van de wereldproductie vertegenwoordigt. Voeg daar de bondgenoten van de VS aan toe en het bevolkingsaandeel van de door de VS geleide alliantie komt op ongeveer 15% van de wereldbevolking.
De BRICS-landen zullen de komende jaren aan relatief economisch gewicht, technologische kracht en militaire macht winnen. Het gezamenlijk bruto binnenlands product (BBP) van de BRICS-landen groeit met ongeveer 5% per jaar, terwijl het gezamenlijk BBP van de VS en zijn bondgenoten in Europa en de Aziatisch-Pacifische regio met ongeveer 2% per jaar groeit.
Maar zelfs met hun toenemende invloed kunnen de BRICS-landen de VS niet vervangen als nieuwe wereldhegemonie. Ze hebben gewoonweg niet de militaire, financiële en technologische macht om de VS te verslaan of zelfs maar zijn vitale belangen te bedreigen. De BRICS roepen in de praktijk op tot een nieuwe en realistische multipolariteit, niet tot een alternatieve hegemonie waarin zij het voor het zeggen hebben.
VS-strategen zouden de uiteindelijk positieve boodschap die uit Kazan komt in acht moeten slaan. Niet alleen is het streven van de Neocons naar mondiale hegemonie mislukt, het is ook een kostbare ramp geweest voor de VS en de wereld, die heeft geleid tot bloedige en zinloze oorlogen, economische schokken, de massale ontheemding van bevolkingen en de toenemende dreiging van nucleaire confrontaties. Een meer inclusieve en gelijkwaardigere multipolaire wereldorde biedt een veelbelovende uitweg uit het huidige moeras - een uitweg die zowel de VS en zijn bondgenoten als de landen die in Kazan bijeenkwamen, ten goede kan komen.
De opkomst van de BRICS is daarom niet alleen een terechtwijzing van de VS, maar ook een potentiële opening naar een veel vreedzamere en veiligere wereldorde. De multipolaire wereldorde die de BRICS voor ogen hebben, kan een zegen zijn voor alle landen, ook voor de Verenigde Staten. De tijd van de waanideeën van de Neocons en de door de VS gekozen oorlogen, is voorbij. Het moment is aangebroken voor een hernieuwde diplomatie om een einde te maken aan de conflicten die over de hele wereld woeden.
Dit vertaalde artikel verscheen eerder op Common Dreams.