Met nieuwe ontwikkelingen in Turkije en Spanje wordt de eerste fase ingezet van het rakettenschild in Europa, uitgewerkt door het Pentagon en goedgekeurd door de NAVO in November 2010 in Lissabon.
President Obama wijzigde al in september 2009 de plannen voor het rakettenschild in Europa van zijn voorganger G.W. Bush door een aanpassing van de fundamentele doelstelling. Daar waar G.W. Bush het als een onderdeel van de continentale verdediging van de VS zag, formuleerde Obama de nieuwe doelstelling als: de verdediging van het Europese grondgebied en het Midden-Oosten, onder meer tegen een eventuele aanval van Iran. Dit moest de Russen gerust stellen, alsook de bondgenoten die hieromtrent met Moskou geen spanning wilden creëren. Door een accent te leggen op het gebruik van echt functionerende technologie kwam Obama tegemoet aan de kritiek dat het grootschalige afweersysteem technisch nog niet klaar is. Om de heroriëntering waar te maken heeft het Pentagon een 'Phased Adaptive Approach' (PAA) uitgewerkt voor de installatie van het rakettenschild in Europa, een aanpak in verschillende fases dus. In een eerste fase -vanaf 2011- ontplooit de VS functionerende antiraketsystemen in Europa: onder meer het wapensysteem Aegis, uitgerust met SM-3 raketten. Aegis is ontworpen om van op oorlogsschepen ballistische raketten te kunnen onderscheppen nadat ze zijn afgevuurd en vooraleer de wapenkop opnieuw de atmosfeer induikt. Verder ontplooit de VS sensoren zoals de 'Army Navy/Transportable Radar Surveillance System'(AN/TPY-2), een mobiele radar die alle soorten langeafstandsraketten kan onderscheiden en ook kleine objecten van op grote afstand kan detecteren. De radar levert allerlei informatie op voor het raketafweersysteem en zorgt voor een uitbreiding van de operationele radius ervan. In latere fases van het rakettenschild-project worden zowel interceptoren als sensoren verder ontwikkeld en performanter gemaakt.
Turkije
Ter voorbereiding van de eerste fase van de PAA sloten de Verenigde Staten en Roemenië begin 2011 een akkoord om 24 SM-3 interceptoren te stationeren op een oude luchtmachtbasis in het zuiden van het land, waar maximaal 500 Amerikaanse soldaten zullen worden gelegerd. In mei 2010, was als onderdeel van het rakettenafweersysteem al een batterij 'Patriot'-raketten in Polen aangekomen, op een basis nabij de grens met Rusland. Begin september 2011 stemde Turkije officieel in met het plan om een radar van het rakettenschild op zijn grondgebied te installeren. De opstelling ervan in het zuiden van het land, moet Rusland enigszins geruststellen omdat de meeste Russische raketten tamelijk ver weg in het noord-westen en in Siberië zijn opgesteld. De radar in Turkije zal ook verbonden zijn met de NAVO-oorlogsschepen in de Middellandse Zee die met hun interceptoren een vijandige raket kunnen uitschakelen vooraleer die zijn doel bereikt heeft. Men neemt aan dat het om de X-Band radar AN/TPY-2 gaat, die deel uitmaakt van het THAAD-systeem, een programma dat ontworpen werd om op hoge hoogtes en zelfs in de ruimte middellange-afstandsraketten te onderscheppen. Dergelijke radar beschikt over een reikwijdte van zo'n 1000 km en kan de rol spelen van observatiepost. Het kan de lancering van een raket vroegtijdig detecteren, alsook het traject ervan. De radar in Turkije zal worden bestuurd vanuit het NAVO-controlecentrum in Duitsland, maar de inlichtingen die het verzamelt, moeten gedeeld worden met Ankara.
Een belangrijke politieke vraag komt hierbij naar voor, met name welke rol deze radar zal spelen bij de verdediging van Israël. Dit land beschikt al over een anti-raketsysteem in de Negev-woestijn, waar een contingent Amerikaanse soldaten een gelijkaardige radar en 'Patriot'-onderscheppingsraketten bestuurt. Turkije is niet te vinden voor nog meer spanningsvelden in de regio en wil niet dat beide systemen – de radar in Turkije en de radar in Israël – geïntegreerd worden. Sedert enige tijd zijn de militaire relaties tussen beide landen er inderdaad op verslechterd, maar volgens de Amerikaanse pers zijn er geen garanties gegeven aan Ankara over de mogelijke integratie van de radarsystemen, noch over de Turkse inbreng bij de operatie van de radar op Turks grondgebied. De beslissingen liggen bij het NAVO-controlecentrum in Duitsland en bij het Pentagon. Het defensieschild functioneert maar dankzij de snelle circulatie van informatie tussen de verschillende componenten, vandaar het belang van de integratie van alle onderdelen. Stellen we ons even een Israëlische verrassingsaanval op Iran voor, gevolgd door een militair antwoord vanuit Teheran. In dit geval zou de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Israël gebruikt kunnen worden om de NAVO-solidariteit in te roepen. Ieder onderdeel van de militaire machinerie van de NAVO zal dan ingeschakeld worden, los van de politieke inschattingen van de Turkse leiders.
Spanje
Begin oktober 2011 maakten de Spaanse regering en de Obama-administratie hun akkoord bekend om vanaf 2013 -als onderdeel van het rakettenschild- vier oorlogsschepen uitgerust met het Aegis-systeem op de marinebasis van Rota te ontplooien. De marinebasis van Rota bevindt zich op zo'n 100 km ten noord-westen van Gibraltar en doet al sedert de jaren 1950 dienst als belangrijke overzeese basis voor het VS-leger. De vier oorlogsschepen zullen begeleid worden door 1200 VS-militairen en 100 civiele personeelsleden. Ze komen de andere Amerikaanse soldaten op Rota vervoegen, wiens aantal momenteel slechts een derde bedraagt van de afgesproken maxima. Hoewel de precieze voorwaarden voor de aanwezigheid in Spanje van deze nieuwe buitenlandse militairen nog moeten worden overeengekomen, heeft de regering Zapatero alvast ingestemd. Het Pentagon kan in eigen land dus al de budgetten aanvragen die nodig zijn om deze ontplooiing te financieren. Dit akkoord met Spanje zal ook de Amerikaanse strategische doelstelling van een permanente aanwezigheid van VS-oorlogsschepen in de Middellandse Zee en het oosten van de Atlantische Oceaan vergemakkelijken. Het oorlogsschip de USS Monterrey -uitgerust met SM-3 raketten- opereert ondertussen al zo'n 7 maanden in de Middellandse Zee.
In Spanje zal ook het NAVO-centrum voor luchtoperaties van Torrejon (Madrid) deel uitmaken van het raketafweersysteem.
Reacties
Naast Polen, Roemenië en Turkije zijn er nog enkele Europese landen die hun diensten aanbieden: Nederland met zijn radars op fregatten en Frankrijk denkt met sensoren en satellieten zijn bijdrage te stofferen. Met al deze recente ontwikkelingen -de radar in Turkije, de interceptoren in Roemenië, het wapensysteem Aegis op de Amerikaanse oorlogsschepen in de Middellandse Zee- zou de zuidelijke flank van Europa moeten gedekt zijn tegen hypothetische aanvallen vanuit het Midden-Oosten.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken reageerde behoorlijk nerveus op het recente Spaans-Amerikaanse akkoord. De overeenkomst rond Rota wordt in Rusland bestempeld als een nieuwe, niet besproken en unilaterale stap “waardoor het project van het rakettenschild tot confrontatie leidt in plaats van tot samenwerking”. De belangrijkste bezorgdheid van Moskou betreft de graad van beweeglijkheid en de slagkracht van de interceptoren in de nabijheid van de Russische grenzen, zeker mochten ze opereren in het Noordpoolgebied, waar de Russische kernwapens liggen. De Russische strategen vrezen dat het Europees rakettenschild vanaf 2018 (wanneer de laatste twee fases van het PAA van start gaan) een negatieve impact zal hebben op de Russische nucleaire afschrikkingscapaciteit, m.a.w. dat de nieuwe interceptorraketten van het Europese rakettenschild technisch in staat zouden zijn om de Russische langeafstandsraketten te vernietigen. In fase 3 en 4 van het PAA zouden er immers zeer gesofisticeerde raketten geïntroduceerd worden (tweede generatie SM-3 raketten) die een veel verder bereik hebben. Rusland argumenteert dat het 'New START'-akkoord (Verdrag voor de Vermindering van Strategische Nucleaire Wapens) ondermijnd wordt door de capaciteit van deze geavanceerde SM-3 raketten. In het New START-akkoord verbinden Moskou en Washington zich tot de inkrimping van hun strategisch nucleair arsenaal tot elk 1550 stuks. Maar als Rusland aan zijn Europese grens omringd wordt door geavanceerde raketten die de Russische raketten gemakkelijk kunnen neerhalen, dan wordt het in een militair zwakkere positie gedrongen. Rusland dreigt er bijgevolg mee om het New START-ontwapeningsakkoord -dat pas sinds februari 2011 van kracht is- op te blazen. De geplande geavanceerde wapens zouden niet alleen gemakkelijk Russische, maar ook Chinese strategische raketten kunnen viseren. Zowel Rusland als China zouden wel eens in de verleiding kunnen komen om hun nucleaire capaciteiten uit te breiden ter compensatie van het rakettenschild in Europa. Op die manier zou het schild dat Europa moet beschermen ironisch genoeg een nieuwe (nucleaire) wapenwedloop kunnen veroorzaken en brengt het de globale veiligheid in gevaar. President Obama is alleszins goed op weg om zijn zelfverklaarde “droom van een kernwapenvrije wereld” eigenhandig te kelderen.
Wordt zeker vervolgd.