De manier van oorlog voeren is de voorbije 10 à 15 jaar grondig gewijzigd. De nieuwe militaire doctrine van Washington en zijn bondgenoten stelt enerzijds het streven naar ‘zero casualties’ (nul doden) in eigen rangen centraal. Anderzijds streeft deze doctrine naar een maximale impact bij diegene die tot vijand is gebrandmerkt. Heel wat militaire opdrachten worden binnen dit nieuwe kader uitbesteed aan private ondernemingen en er worden alsmaar meer drones ingezet om ‘gerichte’ aanvallen uit te voeren.

Drones zijn onbemande vliegtuigen van allerlei formaat, van vederlichte kleine modellen uitgerust met camera's die dienen om ongemerkt te surveilleren, tot zware toestellen met dodelijke raketten aan boord. Regelmatig rapporteren de reguliere media in de VS vol lof over de doeltreffendheid van de Amerikaanse drone-aanvallen tegen de vijand, niet zelden islamistische moslimrebellen. In werkelijkheid vielen er al heel wat burgerslachtoffers bij deze aanvallen. De Amerikaanse media besteden heel wat aandacht aan burgerslachtoffers ten gevolge van de regelmatig terugkerende, afschuwelijke schiet- en moordpartijen in de VS, maar zijn doorgaans zeer stil over de moordende impact van drone-aanvallen op individuen, groepen en dorpen in Afghanistan of Pakistan. Komt het toch aan het licht, dan worden de burgerslachtoffers afgedaan als een jammerlijke vergissing.

Privé-legers

We moeten vaststellen dat de Verenigde Staten vandaag militair aanwezig is in meer dan 50 landen. In de landen waar de Amerikanen zich het afgelopen decennium aan grotere militaire missies waagden, werd volop gebruik gemaakt van huurlingen. Militaire opdrachten uitbesteden aan private bedrijven laat het Pentagon toe om zich voor een deel te onttrekken aan de parlementaire controle in eigen land en aan de bemoeienissen van de media. Zo wordt kritiek van de bevolking op de militaire activiteiten en interventies vermeden. De VS voert oorlogen waarin volmachten gegeven worden aan private militaire ondernemingen. De gedode huurlingen worden niet beschouwd als gesneuvelde soldaten. Sinds het begin van deze eeuw kennen de private militaire bedrijven een explosieve groei. Deze huurlingenmaatschappijen zijn voor hun aandeelhouders zeer rendabel. Het bekende defensiebedrijf ‘Blackwater’ – tegenwoordig heet het ‘Academi’ – rijfde al voor 1 miljard dollar aan militaire contracten van de VS-regering binnen. Het aantal huurlingen van deze maatschappij wordt op 23.000 geschat en het zakencijfer steeg voor de periode van 2001 tot 2006 met 80%. In de periode van 2005 tot 2007 werden er 195 ernstige incidenten geteld waarbij Blackwater betrokken was.

Toekomstige oorlogen

De gevestigde media laten zich lovend uit over de succesrijke inzet van moderne wapens. De efficiëntie ervan wordt dan ook ijverig gepromoot op de internationale wapenbeurzen waar onder meer de Golfmonarchieën hun honger naar nieuwe wapens komen stillen. Hun wapenarsenalen worden nochtans regelmatig ingezet tegen de eigen bevolking, zoals de afgelopen paar jaren bijvoorbeeld in Bahrein gebeurde om er de heersende monarch op zijn troon te houden. De nieuwste wapens maken deel uit van een hoogtechnologisch digitaal netwerk. Het gaat hier niet om sciencefiction maar om realiteit. De strijders dragen op hun rug een elektronische uitrusting die verbonden is met de rest van de troepen, met gevechtsvliegtuigen, pantserwagens en onbemande vliegtuigen. Deze operationele logistieke uitrusting is een belangrijke factor bij het succesvol uitvoeren van militaire operaties en zal een cruciale component worden van toekomstige oorlogen. Een andere belangrijke technologische nieuwigheid in de moderne oorlogsvoering is het doden met drones. Het gebruik van onbemande vliegtuigen is ondertussen bekend, maar binnen nu en tien jaar wil men ook tal van andere ‘moordrobotten’ en autonome wapens kunnen inzetten. Het onderzoek naar en de ontwikkeling van dit soort wapens is al volop aan de gang. In de onderzoeksvleugel van het Pentagon werkt men momenteel naarstig aan de X47B, een onbemand vliegtuig dat supersonische wendingen kan maken, die een menselijke piloot onmogelijk zou kunnen bolwerken. Naast vliegtuigen wil men ook onbemande voertuigen en robotsoldaten kunnen ontplooien, die technologie aan boord hebben om autonoom wapens in te zetten. Het idee is dat een machine zelf een doelwit opspoort, autonoom beslist of dit het juiste doelwit is en het dan vernietigt -zonder enige menselijke betrokkenheid. De ontwikkelaars zien tal van voordelen: zo worden autonome robotica-wapens nooit moe en vallen er geen menselijke slachtoffers in eigen rangen. Maar hoe kan een machine ooit het verschil bepalen tussen een gewapende strijder en een burger? Machines de macht geven om te beslissen over leven en dood is dan ook totaal krankzinnig. Toch is men niet alleen in de Verenigde Staten razend enthousiast over het militaire potentieel van de robotica-technologie. Ook in Rusland, Israël en China wordt volop geïnvesteerd in wat in de nabije toekomst vast en zeker een miljarden-industrie zal worden. Volgens dr. professor Noel Sharkey, een expert in robotica en artificiële intelligentie aan de universiteit van Sheffield, ontwikkelt men deze wapens in totaal ongereguleerde omgevingen, met maar weinig aandacht voor de morele implicaties, het oorlogsrecht en het internationaal recht.

In april 2013 zal in het Verenigd Koninkrijk de internationale ‘Stop the Killer Robots’-campagne gelanceerd worden. In deze coalitie zitten veel academici (waaronder Nobelprijslaureaten) en drukkingsgroepen die in het verleden al succesvolle globale campagnes opzetten tegen landmijnen en clustermunitie. De coalitie hoopt op een globaal verdrag dat autonoom opererende wapens verbiedt.

‘Menselijke’ wapens

Ondertussen zijn gewapende onbemande vliegtuigen zeer geliefd geworden in militaire middens en worden ze alsmaar vaker ingezet. Israël is een pionier in de productie en het gebruik van drones. Ze werden uitgetest bij het elimineren van Palestijnse leiders. De drones hebben de huidige manier van oorlogvoering al grondig gewijzigd. Men doodt de tegenstrever door een druk op de knop vanuit een controlekamer op duizenden kilometers afstand van waar het wapen effectief wordt afgevuurd. Eerst observeert de drone zijn potentiële slachtoffers via een camera. De beelden worden doorgestraald naar een commandocentrum in de VS, van waaruit ook het afgeschoten projectiel op een computerscherm gevolgd wordt. Bij de Amerikaanse luchtmacht noemt men deze controlekamer de ‘cockpit'. In het VS-leger worden vandaag al meer drone-piloten gerekruteerd en opgeleid dan echte piloten. Er wordt gezocht naar jonge mensen die uitblinken in computerspelletjes. Het grote voordeel van het drone-systeem is dat er in eigen rangen geen menselijke schade (zowel fysiek als psychologisch) kan geleden worden. Het is voor de VS, en bij uitbreiding de NAVO, een comfortabele manier om oorlog te voeren. En zo wordt het gebruik van drones ook aan het Amerikaanse publiek verkocht: als een zeer precieze manier om de vijand uit te schakelen, die mensenlevens redt in eigen rangen. John Brennan, de man die onlangs door VS-president Obama gevraagd werd om de CIA te leiden zei begin februari 2013, in de aanloop van een Senaatshoorzitting over zijn aanstelling, dat het inzetten van drones “menselijker” is dan het gebruik van bommen en artillerie, en dat burgerdoden schaars zijn. In werkelijkheid gaat het om een vorm van fysieke eliminatie zonder verweer die vele onschuldige slachtoffers maakt. Amerikaanse drones hebben naar schatting al 3000 à 4000 mensen aan flarden geschoten in Pakistan, Afghanistan, Jemen en Somalië. Ten minste 200 van hen waren kinderen. Het vermoorden van mannen, vrouwen en kinderen vanop duizenden kilometers afstand, door soldaten die geen enkel besef hebben van de situatie ter plaatse, en zonder enige vorm van juridisch proces, is immoreel en komt neer op een buitengerechtelijke executie. Toch heeft Nobelprijswinnaar voor de Vrede, Barack Obama, zich tijdens zijn eerste ambtsperiode ontpopt tot een fervent voorstander en gebruiker van onbemande vliegtuigen. Sinds zijn intrede in het Witte Huis in 2009, heeft hij de inzet van drones drastisch opgedreven. Aan de ontvangende zijde veroorzaakt deze verhoogde inzet voor regelrechte terreur. De zogenaamde menselijkheid is ver te zoeken. Er zijn dorpen in Pakistan waar 24 op 24 uur drones overvliegen, soms weken aan een stuk. De dorpelingen weten niet of zij beschouwd worden als doelwitten, en wie en wat de drones kan aanzetten tot vuren. Volledige gemeenschappen leven in angst. Ook na een aanval volgt er geen erkenning en wordt er geen verantwoording afgelegd. Deze arbitraire, buitengerechtelijke executies nemen een loopje met de mensenrechten in wiens naam ze ironisch genoeg worden ingezet. De Amerikaanse drone-aanvallen in het buitenland -terreur in naam van de strijd tegen het internationaal terrorisme- zijn het provocatieve symbool geworden van de VS-macht, die de nationale soevereiniteit van andere staten met de voeten treedt.