Een kernwapenvrije zone is een door een land of groep van landen welomschreven zone die kernwapenvrij is. De aanzet kwam er met het Rapacki Plan in 1958, waarin de Poolse politicus Adam Rapacki zijn plannen bekend maakte voor een kernwapenvrije zone in Centraal-Europa. Het plan werd nooit goedgekeurd, maar werd wel de basis voor de kernwapenvrije zones die later tot stand kwamen.
Het verdrag van Antarctica (1959)
Het Antarcticaans verdrag verbiedt militaire activiteiten of nucleaire proeven op Antarctica. Het verdrag werd door 12 landen ondertekend in 1959. In 1961 werd het door de 12 landen geratificeerd. Het verdrag laat enkel wetenschappelijk onderzoek toe op Antarctica. Om inbreuken in het verdrag tegen te gaan, kunnen landen inspecties uitvoeren bij elkaar.
De aangesloten landen (12) zijn Argentinië, Australië, België, Chili, Frankrijk, Japan, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika.
Na de ratificatie door alle leden, traden nog eens 28 landen toe tot het verdrag.
Het verdrag van Tlatelolco (1967)
Dit is het eerste verdrag dat een bewoond gebied kernwapenvrij verklaart. Het verdrag van Antarctica slaat immers op een gebied dat onbewoond is.
In 1967 verklaarden de landen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied zich kernwapenvrij. In het verdrag verbinden de landen zich ertoe geen enkele vorm van nucleair wapen te bezitten, produceren, ontwikkelen, testen of gebruiken. Opslag, ontvangst, installatie, opstelling of elke vorm van bezit is eveneens verboden.
Het verdrag werd geschonden door Argentinië en Brazilië, maar zij hebben beiden hun kernwapenprogramma ondertussen stop gezet.
Cuba was het laatste land dat het verdrag ratificeerde in 2002, waardoor het verdrag toen pas in werking trad. Officieel moesten alle landen dit verdrag ratificeren, alvorens het in werking zou kunnen treden. Toch konden staten deze voorwaarde opschorten en zichzelf tot het verdrag verbinden.
De aangesloten landen (33) zijn: Antigua en Barbuda, Argentinië,, Baham's, Barbados, Belize, Bolivië, Brazilië, Chili, Colombia, Costa Rica, Cuba, Dominica, Dominicaanse Republiek, Ecuador, El Salvador, Grenada, Guatemala, Guyana, Haïti, Honduras, Jamaïca, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Saint Kitts en Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent en de Grenadines, Suriname, Trinidad en Tobago, Uruguay en Venezuela.
Het verdrag van Rarotonga (1985)
Dit verdrag heeft de betrekking op een kernwapenvrije zone in de Zuidelijke Stille Oceaan. Op 11 december 1986 trad het verdrag in werking.
De aangesloten landen (13) zijn: Australië, de Cookeilanden, Fiji, Kiribati, Nauru, Nieuw-Zeeland, Niue, Papoea-Nieuw-Guinea, Samoa, de Salomonseilanden, Tonga, Tuvalu en Vanuatu.
Het verdrag van Bangkok (1995)
Dit wordt ook wel de kernwapenvrije zone van Zuid-Oost Azië genoemd. De ondertekende landen verbinden zich ertoe geen kernwapens te ontwikkelen of te vervaardigen, alsook op geen enkele andere manier kernwapens te verwerven, bezitten of er controle over te hebben.
Het verdrag ging van kracht in 1997, nadat alle landen het hadden geratificeerd.
De aangesloten landen (10) zijn: Brunei, Cambodja, Indonesië, Laos, Maleisië, Myanmar, Filipijnen, Singapore, Thailand en Vietnam.
Het verdrag van Pelindaba (1996)
Met dit verdrag werd Afrika een kernwapenvrije zone. Het verdrag werd in 1996 opgesteld en ondertekend door 50 landen. Het trad pas in werking in 2009 nadat 28 landen het verdrag ratificeerden. De leden verbinden zich ertoe onderzoek, ontwikkeling, productie, opslag, testen of bezit van nucleaire explosieven te bannen van het Afrikaans continent.
De aangesloten landen die het verdrag hebben geratificeerd (28) zijn: Algerije, Benin, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Equatoriaal Guinea, Ethiopië, Ivoorkust, Gabon, Gambia, Guinea, Kenia, Lesotho, Libië, Madagaskar, Malawi, Mali, Mauritanië, Mauritius, Mozambique, Nigeria, Rwanda, Senegal, Swaziland, Togo, Tanzania, Zimbabwe en Zuid-Afrika
Het verdrag voor een kernwapenvrije zone in Centraal-Azië (2006)
Dit verdrag werd door vijf landen ondertekend. Na ratificatie in 2009 trad het verdrag in werking. In tegenstelling tot de vorige verdragen, werd dit verdrag niet erkend door de vijf kernwapenstaten. Zij zijn het niet eens met bepaalde artikels. Het verdrag trad toch in werking, daar het niet nodig is te wachten op een goedkeuring van de kernwapenstaten.
De aangesloten landen (5) zijn: Kazachstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Turkmenistan en Oezbekistan
Kernwapenvrije staat Mongolië (1998)
Mongolië heeft zichzelf kernwapenvrij verklaard. Dit is het eerste en enige land dat zichzelf tot kernwapenvrije zone uitroept, zonder dat het een verdrag met andere landen afsluit.
Kernwapenvrije zone Centraal-Azië