Het ziet ernaar uit dat het smelten van de ijskap in het Noordpoolgebied een wedstrijd heeft op gang gebracht onder de noordelijke landen, met als inzet de potentiële rijkdom van de ondergrond die nu exploiteerbaar gaat worden. De diplomatieke rivaliteit krijgt een militair verlengstuk.
Begin dit jaar werd op initiatief van de Britse premier Cameron de eerste Nordic Baltic Summit gehouden waar een 'alliantie van gemeenschappelijke belangen' sterker moest van worden. In 2009 was er al een militair samenwerkingsakkoord NORDEFCO (Nordic Defense Cooperation) gesloten tussen Zweden, Noorwegen, Finland, Denemarken en IJsland. Op deze januari-top van premier Cameron waren naast de NORDEFCO landen en het Verenigd Koninkrijk verder de Baltische staten uitgenodigd. Cameron was er vooral op uit om de band met de NAVO te bekrachtigen.
Noorwegen besliste in augustus 2009 om zijn Operational Command Headquarters van Stavanger in Zuid-Noorwegen naar Reitan, nabij Bodø in het hoge noorden te verplaatsen. Van zijn kant wil de Zweedse minister van Defensie een sterke luchtmachtcapaciteit van 100 gevechtsvliegtuigen behouden en zijn vloot duikboten versterken om "de veiligheid in het hoge noorden te helpen verzekeren". Zweden, een 'neutraal' land, herbergt het hoofdkwartier van de Noordelijke Battle Group van de EU waar ook niet-EU-land Noorwegen aan deelneemt. Deze Battle Group is sedert 2007 volledig operationeel en geniet zoals de andere van het Berlijn-plus akkoord van 1999 tussen NAVO en EU, waarbij EU-missies gebruik kunnen maken van NAVO materieel, infrastructuur en andere diensten.
In augustus 2011 hield Canada militaire manoeuvres in het hoge noorden met meer dan 1000 militairen,waarbij CF-18 jachtvliegtuigen werden ingezet, verkennings- en transportvliegtuigen, een oorlogsschip en verschillende infanterie compagnies. Tijdens gelijkaardige oefeningen vorig jaar was er ook Amerikaanse en Deense participatie. Ottawa heeft aangekondigd een permanent militair trainingscentrum te gaan openen op Baffin Island in het poolgebied. Canada heeft ook plannen voor de bouw van zes tot acht patrouilleschepen om de Noordwest Doorgang te bewaken. Hoewel de VS en Canada trouwe bondgenoten zijn, is er in Washington enige zenuwachtigheid rond verschillende uitlatingen van Canadese politieke leiders over bepaalde gebiedsaanspraken. De VS meent uitdrukkelijk dat deze Northwest Passage niet tot Canadees territorium behoort.
In de VS is regelmatig te horen dat het Pentagon meer aandacht moet besteden aan de evoluties rond de Noordpool. Er wordt vastgesteld dat de huidige duikboten niet voldoen, en dat de kustwacht slechts over drie oude ijsbrekers beschikt. Obama antwoordde hierop in april van dit jaar met een herschikking van de geografische indeling van de commandostructuur waarbij Northcom een belangrijke verantwoordelijkheid krijgt over het poolgebied en de Bering Straat tussen de VS en Rusland. Northcom krijgt ook de specifieke opdracht om plannen uit te werken en te verdedigen voor een uitbreiding en verbetering van specifiek militair materieel voor dit gebied.
De Russische premier Poetin kondigde aan dat zijn land twee nieuwe Noordpool oorlogsbrigades – elk rond de 3 à 5000 soldaten – in Moermansk en Archangelsk zal installeren, waarmee Moskou duidelijk de leiding neemt qua permanente, militair operationele aanwezigheid in het hoge noorden. Rusland zal zijn vloot uitbreiden met zes nieuwe ijsbrekers. Verder zijn er plannen om een haven te bouwen op het Yamal Schiereiland (net onder Nova Zembla) die het hele jaar door toegankelijk zou moeten zijn.
Lange tijd werd de discussie rond eigendomsrechten in verband met poolgebieden als academisch tijdverdrijf beschouwd, maar sedert de ijskappen beginnen te smelten als gevolg van de opwarming van het klimaat wordt het strategisch belang van de noordpool steeds concreter: nieuwe scheepvaartroutes; toegang tot grote voorraden grondstoffen, in de eerste plaats olie en gas. De Noordpool behoort aan geen enkel land toe en internationale afspraken regelen het gebruik van het poolgebied. Er is een VN-conventie die de poolkustlanden het recht toekent om een beperkte exclusieve economische zone te exploiteren; daarbuiten wordt de minerale rijkdom van het gebied geregeld door de International Seabed Auhtority. Bij de ratificatie van deze VN Conventie kreeg elke partij het recht om binnen de 10 jaar aanspraken te formuleren op een uitbreiding van de toegewezen gebiedszone. Noorwegen, Rusland, Canada en Denemarken – dat spreekt voor Groenland en de Faroer eilanden – hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. De VS (Alaska) kennen de VN niet het recht toe voor dit probleem als regelgever op te treden.
Ondanks de duidelijke trend naar een bepaalde militarisering van het Noordpoolgebied willen de betrokken partijen de zaak diplomatiek en internationaal-rechterlijk regelen, wordt steeds herhaald bij officiële stellingnames.
Wetenschappelijke expedities van Canada, Denemarken, de VS, en Rusland willen de geografische rechten van hun land onderbouwen door geologische analyses van de zeebodem om te bewijzen dat hun continentaal vlak tot aan de Noordpool reikt. Elk land meent dat de Lomonosov-bergketen die onder het Noordpoolijs doorloopt een uitloper is van zijn grondgebied. Het wordt algemeen verwacht dat Rusland volgend jaar zijn aanspraak op nieuw poolgebied voor de VN zal brengen.
Een ander conflict over een deel van de Barentsz Zee tussen Noorwegen en Rusland werd in juli 2011 definitief politiek opgelost door een gelijke verdeling van het gebied tussen beide partijen. Een bewijs dat de geschillen vreedzaam kunnen geregeld worden, heet het in diplomatieke kringen. Alle betrokken landen herhalen steeds open te staan voor dialoog met de andere buurlanden van het poolgebied maar tevens dat ze hun geopolitieke belangen zullen blijven verdedigen. Deze verdediging lijkt in het huidig stadium ook een militaire onderbouw in te houden.