De Democratische voorzitter van het VS-Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, was vastbesloten om Taiwan te bezoeken en deed dit ook, ondanks de twijfels van president Biden en de kritiek van heel wat China-experts.
Amerikanen zien er het problematische misschien niet van in, maar dit zijn geen gewone tijden wat de betrekkingen tussen de VS en China betreft, wat een bezoek aan Taiwan door een hooggeplaatste persoon in de VS-regering -in dit geval de meest hooggeplaatste in 25 jaar- zeer riskant maakt. Vóór haar trip legde ik al uit waarom de hele onderneming een slecht idee was.
China heeft herhaaldelijk gewaarschuwd voor “ernstige gevolgen” als Pelosi naar Taiwan zou gaan.
Ten eerste lopen de spanningen tussen de VS en China over Taiwan al een tijd hoog op. Daar zijn beide zijden verantwoordelijk voor. President Biden heeft zijn duit in het zakje gedaan door de VS-toewijding aan Taiwan voortdurend fout te verwoorden (hij verwijst vaak naar een onderling veiligheidsverdrag dat gewoonweg niet bestaat), en door toegenomen militaire steun aan Taiwan te autoriseren. Voor de Chinezen lijkt Washington zo dichter te komen bij een rode lijn van Peking: de erkenning van de onafhankelijkheid van Taiwan. Tegelijkertijd hebben de Chinese luchtmachtpatrouilles alsmaar vaker de Taiwanese luchtverdedigingszone geschonden. Een militair incident dat tot reële gevechten kan leiden, wordt daardoor waarschijnlijker.
Ten tweede, wordt verwacht dat president Xi Jinping dit najaar op een congres een tweede termijn zal krijgen als partijleider van de Chinese Communistische Partij. Een prominente trip naar Taiwan door een belangrijk Amerikaans politiek figuur in de aanloop naar dit partijcongres kan beschouwd worden als een persoonlijke provocatie, zeker omdat Xi gezien wil worden als de leider die China’s nationale unificatie zal voltooien door Taiwan “te recupereren”. Hij kan zich dus gedwongen voelen om te ageren.
Ten derde, China heeft herhaaldelijk gewaarschuwd voor “ernstige gevolgen” als Pelosi naar Taiwan zou gaan. Over de aard van die gevolgen viel te speculeren, maar de trip was zeker niet de aangewezen gelegenheid om erachter te komen.
Ten vierde heeft de oorlog in Oekraïne tot veel speculatie geleid over de intenties van China met betrekking tot Taiwan. Tot aan Pelosi’s trip bleef Xi echter het reeds lang bestaande Chinese standpunt herhalen dat vreedzame hereniging geprefereerd wordt boven oorlog. Pelosi’s demarche kan deze positie echter op de achtergrond duwen.
Waarom ging ze toch?
Pelosi beweert dat ze naar Taiwan trok om de onwankelbare steun te tonen voor Taiwans democratie en stelling te nemen tegen China’s imminente bedreiging voor Taiwans veiligheid. “In het licht van de toenemende agressie van de Chinese Communistische Partij”, schreef ze, “moet het bezoek van onze congres-delegatie gezien worden als een ondubbelzinnige verklaring van de steun van Amerika voor Taiwan, onze democratische partner, terwijl het zichzelf en zijn vrijheid verdedigt”.
Niemand twijfelt echter aan de VS-steun voor de Taiwanese democratie. De vraag is hoe en of de VS zou reageren in het geval dat China Taiwan zou aanvallen, zeker gezien het officiële ‘Eén-Chinabeleid’. (Onder dit beleid erkent de VS sinds 1979 dat de regering van de Volksrepubliek China de enige legale regering is van China, tegelijk wordt de Chinese soevereiniteit over Taiwan niet erkend). Pelosi zegt dat ze het Eén-Chinabeleid steunt, maar met haar trip ondermijnt ze het en brengt ze de tegenovergestelde boodschap over, namelijk VS-steun voor Taiwan als afzonderlijke entiteit, wat voor China gelijkstaat aan steun voor de onafhankelijkheid.
Pelosi probeerde met haar trip te bewijzen dat de Democraten even hard kunnen zijn voor China als de Republikeinen.
Volgens mij heeft de belangrijkste reden voor de trip te maken met de eigen politieke situatie in de VS. Pelosi probeerde te bewijzen dat de Democraten even hard kunnen zijn voor China als de Republikeinen. Ze wilde de Republikeinen niet het voortouw laten nemen in de verdediging van Taiwan, zeker niet nadat verschillende Republikeinse haviken haar in essentie uitdaagden om te gaan toen het nieuws over een mogelijke trip bekend geraakt was. In de Senaat ligt momenteel een tweepartijen-wetsvoorstel voor -de ‘Taiwan Policy Act’- die Taiwan wil aanduiden als een “belangrijke niet-NAVO bondgenoot” – een volgende provocatie van China. Pelosi’s trip helpt deze wet ondersteunen.
Pelosi’s reis is een schoolvoorbeeld van een vermijdbare internationale crisis: het tegen de muur duwen van een tegenstander en hem dwingen om een keuze te maken tussen een krachtig of zwak antwoord. Xi bevindt zich tenslotte zelf in een interne politieke situatie waarbij het tonen van zwakheid dodelijk kan zijn. Daarom was de trip een onnodige provocatie die de VS-bondgenoten in de regio -bovenal geïnteresseerd in stabiliteit in de Straat van Taiwan- zeker niet verwelkomen. Ze moeten nu, samen met Washington, het hoofd bieden aan een gebeurtenis die een ernstige terugslag betekent voor de inspanningen om de spanningen tussen de VS en China te verminderen, zoals de virtuele topconferenties tussen Xi en Biden.
De betrekkingen tussen beide landen zullen de komende tijd geplaagd worden door dezelfde dynamiek die ontstond na drie eerdere confrontaties over Taiwan. Elk van deze confrontaties had kunnen escaleren tot een gewelddadig niveau en tijdens één ervan, in 1958, scheelde het geen haar of de VS had nucleaire wapens ingezet. Pelosi heeft Taiwan zeker geen dienst bewezen. Ze heeft de veiligheid van het eiland alleen maar onzekerder gemaakt.