Labour-leider Keir Starmer staat sinds 5 juli aan het hoofd van een nieuwe Britse regering. Maar de wissel van de macht heeft nog niet tot grote veranderingen geleid in de pro-Israëlische houding van het Verenigd Koninkrijk ten opzichte van de oorlog in Gaza. Dat is niet verbazend vermits Starmer -als onderdeel van een bredere uitdrijving van de linkervleugel van Labour- een ware heksenjacht heeft gevoerd tegen 'pro-Palestijnse' partijleden onder het mom van de bestrijding van antisemitisme.
11 oktober 2023: Op de vraag of een belegering en het afsluiten van de water- en elektriciteitsvoorziening van Gaza een proportionele reactie was op de aanval van Palestijnse strijders in het zuiden van Israël, antwoordde Starmer -een voormalige mensenrechtenadvocaat!- in een radio-interview: “Ik denk dat Israël dat recht wel heeft, het is een aan de gang zijnde situatie. Uiteraard moet alles binnen het internationaal recht gebeuren, maar ik wil niet afstappen van het kernprincipe dat Israël het recht heeft om zichzelf te verdedigen.”
Hoewel de partij later ontkende dat Starmer de totale belegering door Israël steunde, zou het zogenaamde recht van Israël om zich te verdedigen een mantra worden die de Labourleider maar bleef herhalen. Hij weigerde ook om zich uit te spreken voor een staakt-het-vuren en had het liever over humanitaire pauzes.
Meerdere Labour-gemeenteraadsleden werden in de weken en maanden na 7 oktober geschorst en/of uit de partij gezet omdat ze het gewaagd hadden om op lokaal niveau te stemmen voor een onmiddellijk staakt-het-vuren en het beëindigen van de wreedheden in het conflict. Verschillende tientallen anderen gaven zelf hun ontslag uit onvrede met de positie van de Labour-leiding over de Gaza-oorlog.
In november 2023 droeg Starmer zijn partijgenoten op om in het parlement tegen een motie voor een onmiddellijk staakt-het-vuren te stemmen. Maar liefst 56 Labour-parlementsleden negeerden Starmers gebod en verschillende onder hen gaven zelfs hun rol als schaduwminister op om toch voor de -uiteindelijk afgekeurde- motie te kunnen stemmen. (Schaduwministers zijn leden van de oppositiepartij die zijn aangeduid om het werk van de zittende ministers op hetzelfde beleidsterrein kritisch te bekijken en alternatief beleid te ontwikkelen.)
Pas in februari 2024 nadat hij maanden gepleit had voor pauzes in de gevechten en onder grote druk vanuit de eigen partij en een aanzienlijk deel van de achterban, stelde Starmer voor het eerst dat er een staakt-het-vuren nodig was in Gaza. De voorvoegsels "onmiddellijk" en "alomvattend" kreeg hij daarbij nog steeds niet over zijn lippen.
Proteststem over Gaza
Terwijl het dodental in Gaza gestaag opliep en de Britse bevolking massaal op straat bleef komen in solidariteit met de Palestijnen, stegen de frustratie en de woede over de onkritische houding van Starmer ten opzichte van Israël. Dit weerspiegelde zich in de verkiezingsresultaten van 4 juli 2024.
Na jaren van bezuinigingen, sociaal-economische achteruitgang en politiek geklungel onder de Conservatieven, stond de electorale overwinning van Labour op voorhand vast, maar ze was helemaal niet zo “verpletterend” als de reguliere media overal deed uitschijnen. Het specifieke ‘First Past the Post’-kiessysteem in het Verenigd Koninkrijk heeft namelijk een zeer vervormende impact op de werkelijke machtsverhoudingen.
Zo haalde Labour in juli 33,7% van de uitgebrachte stemmen, maar vertaalt zich dat in ruim 412 parlementaire zetels (op een totaal van 650). In de verkiezingen van 2017, met Jeremy Corbyn als partijleider, kreeg Labour 41% van de uitgebrachte stemmen achter zich, maar dat leverde toen slechts 262 zetels op. De recente overwinning van Labour was dus meer het gevolg van de grote electorale terugval van de Conservatieve partij, dan van een publiek dat overtuigd was van het Labour-platform.
Dat Gaza een belangrijke rol heeft gespeeld in de afgelopen verkiezingen bewijst het succes van een resem onafhankelijken en kandidaten van kleinere partijen die de Israëlische genocide en de Britse medeplichtigheid expliciet en consequent veroordeelden. In verschillende kieskringen versloegen ze de Labour-kandidaten of legden ze hen op zijn minst het vuur aan de schenen. Enkele oudgediende Labour-politici konden hun mandaat daardoor verrassend niet verlengen.
Voormalig Labour-voorzitter Jeremy Corbyn, versloeg als onafhankelijke kandidaat zijn Labour-tegenstander in de kieskring Noord-Islington (Londen) met meer dan 7000 stemmen. “Palestina stond op het stembiljet. En ik beloof dat ik mijn woord zal houden om op te komen voor het Palestijnse volk en hun recht op zelfbeschikking”, reageerde hij. Starmer won in zijn kieskring, maar moest in vergelijking met de vorige stembusgang een verlies van 17% slikken. Een heel pak van deze stemmen ging naar de onafhankelijke tegenkandidaat Andrew Feinstein, die zich duidelijk uitsprak tegen de medeplichtigheid van het VK in de Israëlische genocide.
Het was afwachten hoe de nieuwe regering zou reageren op deze duidelijke proteststemmen ten gevolge van de houding van Labour ten opzichte van de oorlog in Gaza.
Beleidsverschuiving?
In zijn eerste week als nieuwbakken Brits premier telefoneerde Starmer alvast naar zijn Israëlische ambtsgenoot om hem te verzekeren dat het Verenigd Koninkrijk zijn “vitale samenwerking [met Israël] ter afwending van kwaadaardige dreigingen” wil voortzetten. Hij benadrukte echter ook de “duidelijke en urgente nood aan een staakt-het-vuren, de terugkeer van de gegijzelden en aan een onmiddellijke toename in het volume humanitaire hulp voor burgers”. Daarnaast sprak hij zijn steun uit voor een tweestatenoplossing. In een telefoongesprek met de president van de Palestijnse Autoriteit, Mahmoud Abbas, herhaalde hij dezelfde standpunten, waarvan hij beweerde dat ze de visie uitdrukten die Labour al altijd consequent aanhangt - op zijn zachts gezegd een wankele bewering.
Onder leiding van de Conservatieve Partij volgde het VK rond Gaza slaafs dezelfde pro-Israëlische beleidslijn als de VS. Sinds Labour aan de macht kwam, werd er toch al een beetje van die lijn afgeweken. Zo werd de financiering van UNRWA (het VN-hulpagentschap voor Palestijnse vluchtelingen in het Nabije Oosten) hervat en kondigde de regering aan dat ze de arrestatiebevelen die het Internationaal Strafhof wil uitvaardigen tegen Israëlische en Hamasleiders, niet zal aanvechten. De Conservatieve regering had gezworen dat wel te doen.
Beide beleidsverschuivingen zijn evenwel het absolute minimum dat je zou mogen verwachten van een regering die beweert de mensenrechten en het internationaal recht hoog in het vaandel te dragen, en die moreel consequent wil zijn.
Rond het belangrijkste aspect van het Gaza-beleid van de vorige regering -de wapenleveringen aan Israël- zijn nog geen standpunten ingenomen. Een onmiddellijke stopzetting daarvan is nochtans de enige logische optie, aangezien het tegendeel verdere medeplichtigheid aan de Israëlische genocide in Gaza betekent.
Het VK heeft sinds 2008 zeker voor 576 miljoen pond aan wapenexportvergunningen naar Israël goedgekeurd, grotendeels voor helikopters, drones, radarsystemen, pantservoertuigen, raketten, granaten en munitie. Vanuit het VK worden ook wapenonderdelen naar de VS verscheept voor F-35 gevechtsvliegtuigen die daar gefabriceerd worden en bestemd zijn voor Israël.
Volgens data vrijgegeven in mei door de vorige regering werden er sinds het begin van de oorlog in Gaza meer dan 100 Britse exportvergunningen voor de verkoop van wapens, militaire uitrusting en andere gecontroleerde goederen aan Israël goedgekeurd. Schokkend genoeg werd geen enkele vergunningsaanvraag geweigerd. De vorige Britse regering minimaliseerde haar wapenleveringen aan Israël bovendien door te stellen dat ze ter waarde van 42 miljoen pond in 2022, “relatief klein” waren.
De nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, David Lammy, gaf naar verluidt op zijn eerste dag in functie de opdracht tot een juridische herziening van het Britse wapenverkoopbeleid aan Israël om te bepalen of het in overeenstemming is met het internationaal humanitair recht. Hij opperde de mogelijkheid dat de verkoop van offensieve wapens aan Israël zou kunnen worden gestaakt, maar de verkoop van defensieve wapens voorgezet. Dit klinkt verdacht alsof de regering speelruimte zoekt om de export niet te moeten stopzetten.
De -duidelijk overbodige- herziening van het Britse wapenverkoopbeleid aan Israël is nog steeds aan de gang. In tussentijd is er volgens de regering “geen verandering” in het exportbeleid en worden de aangevraagde vergunningen gewoon dossier per dossier beoordeeld en goedgekeurd zoals voorheen.
Stop de Britse wapenexport naar Israël!
Eén Britse diplomaat had alvast genoeg van het tijdrekken van de nieuwe regering en gaf vorige week vrijdag zijn ontslag uit protest tegen de aanhoudende verkoop van wapens aan Israël door zijn land. Mark Smith was ‘Tweede Secretaris Antiterrorisme’ op de Britse ambassade in Dublin, en voordien beoordeelde hij voor de overheid wapenexportvergunningen bestemd voor het Midden-Oosten.
Hoewel honderden ambtenaren in het Verenigd Koninkrijk (evenals in Europa en de VS) hun ongenoegen hebben geuit over het beleid van hun regeringen ten aanzien van Israël, is Mark Smith voor zover gekend het eerste geval van principieel ontslag van een Britse functionaris omwille van de oorlog in Gaza. (In de VS dienden al zeker een tiental functionarissen hun ontslag in omwille van de medeplichtigheid van de Biden-regering aan de genocide in Gaza.)
Smith stuurde een e-mail naar een lange lijst van overheidsfunctionarissen en collega-ambtenaren in de Britse diplomatieke dienst, de ‘Foreign, Commonwealth, and Development Office’ (FCDO). De Iraaks-Britse journaliste Hind Hassan kreeg de e-mail in handen en publiceerde hem integraal op de sociale media.
“Het is met droefheid dat ik ontslag neem na een lange carrière in de diplomatieke dienst. Ik kan mijn taken echter niet langer uitvoeren in de wetenschap dat dit departement medeplichtig kan zijn aan oorlogsmisdaden. Er is geen rechtvaardiging voor de aanhoudende wapenverkoop van het VK aan Israël en toch blijft die op een of andere manier doorgaan”.
Smith bekritiseerde de FCDO voor het niet luisteren naar herhaalde pleidooien voor een koerswijziging met betrekking tot de verkoop van wapens aan Israël. “Ik heb dit op elk niveau van de organisatie aangekaart, inclusief via een officieel klokkenluidersonderzoek, en heb niets meer ontvangen dan 'dank u, we hebben nota genomen van uw bezorgdheid'”, schreef Smith. “Ministers beweren dat het VK een van de meest ‘robuuste en transparente’ regimes voor wapenexportvergunningen in de wereld heeft, maar dat is het tegenovergestelde van de waarheid”.
In een interview op maandag 19 augustus op BBC Radio 4 zei Smith: “Iedereen die een beetje basiskennis heeft over deze dingen kan zien dat er oorlogsmisdaden worden gepleegd”, en “niet één keer, niet twee keer, niet een paar keer, maar heel flagrant en openlijk en regelmatig”.
In de Britse kranten werd doorgaans naar Smith gerefereerd als een “junior-diplomaat", maar de journaliste Hassan noemt dit een duidelijke poging om hem en zijn kritiek te ondermijnen. “Ten eerste is hij een diplomaat op kaderniveau. Ten tweede kunnen Tweede Secretarissen vaak een decennium ervaring hebben, indien niet meer”, stelde ze. “Bovendien moet het focuspunt hier zijn dat Mark Smith ervaring heeft met het vergunnen van wapens. Hij weet waar hij het over heeft met betrekking tot de verkoop van wapens en regeringen”, voegde ze toe.
In een reactie op het ontslag van Smith, verklaarde een woordvoerder van het FCDO enigszins toon-doof dat het departement toegewijd is aan het naleven van het internationaal recht en “geen producten zal exporteren die gebruikt worden om een ernstige schending van het internationaal humanitair recht te begaan of te vergemakkelijken”.