Op maandag 11 augustus vaardigde VS-president Trump een uitvoeringsbesluit uit dat de politiediensten in Washington D.C. onder federaal gezag brengt wegens een “bijzondere noodsituatie”, namelijk de zogenaamde “buitensporige criminaliteit” in het 'District of Columbia'. De president verkondigde meteen ook de ontplooiing van 800 Nationale Garde-troepen in de hoofdstad. Ze moesten de agenten van federale wetshandhavingsdiensten vervoegen die Trump enkele dagen eerder al de straten van D.C. opstuurde om "jeugdcriminaliteit" en "dakloosheid" te bestrijden.
"Ik kondig een historische actie aan om de hoofdstad van ons land te redden van misdaad, bloedvergieten, chaos, ellende en erger", verkondigde Trump tijdens een persconferentie geflankeerd door procureur-generaal Pam Bondi, die de federale controle over de stedelijke politie coördineert. "Dit is Bevrijdingsdag in Washington D.C., en we gaan onze hoofdstad terugnemen!", want die is volgens Trump "overgenomen door gewelddadige bendes en bloeddorstige criminelen (…), drugsverslaafde gekken en daklozen".
Een dag na deze aankondiging, begonnen de eerste troepen van de Nationale Garde (een militaire reservemacht) in het straatbeeld te verschijnen. Ondertussen staan er in het centrum van de stad, op openbare plaatsen, voor alle federale gebouwen, nationale monumenten, het Witte Huis, het Congres, belangrijke metro-knooppunten, het treinstation, enz. militairen in gevechtsuitrusting, vaak naast gepantserde voertuigen die normaal gezien alleen te zien zijn in oorlogsgebieden. Al dan niet gemaskerde federale agenten van de veiligheidsdienst FBI, de immigratiehandhavingsdienst ICE (die onder Trump verregaande bevoegdheden heeft gekregen om migranten eender waar en zonder eerlijk proces op te pakken, op te sluiten en te deporteren), het anti-drugsagentschap DEA, en andere federale wetshandhavingsdiensten, surveilleren de straten, terwijl helikopters boven hun hoofden cirkelen.
De rechtstreekse aanleiding voor deze federale bezetting van de hoofdstad waren de beelden van een bebloede Edward Coristine, een voormalige DOGE-medewerker (het Departement voor Overheidsefficiëntie dat tot voor kort geleid werd door Elon Musk), die zichzelf ‘Big Balls’ noemt. Samen met zijn vriendin werd hij op 3 augustus het slachtoffer van een poging tot carjacking in het centrum van Washington D.C. Toen hij weigerde in te gaan op de eis van enkele individuen om zijn autosleutels af te geven, ontstond er een vechtpartij. De politie was snel ter plaatse en arresteerde niet veel later twee verdachten - een 15-jarige jongen en een 15-jarig meisje. Geen van beiden was gewapend en geen van beiden woont in Washington D.C.
Hoewel Trump moord en brand schreeuwt over de onbegrensde criminaliteit in de wetteloze hoofdstad spreken de officiële statistieken hem tegen. Washington D.C. is zeker niet de veiligste stad van het land (zo liggen bv. de moordcijfers er hoog in vergelijking met heel wat andere steden in de VS), maar er is niets dat erop wijst dat de ‘Metropolitan Police Department’ de controle over de hoofdstad heeft verloren. Gewelddadige criminaliteit daalde in 2024 zelfs met 35% in vergelijking met het jaar ervoor en bereikte eind 2024 het laagste punt in 30 jaar. In dezelfde periode daalde het aantal moorden met 32% en het aantal overvallen met 39%. Per 19 augustus 2025 blijft de criminaliteit dalen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar (moorden met 11%, overvallen met 30% en het totaal aantal geweldsmisdrijven met 27%).
Aangezien deze officiële cijfers ondertussen veelvuldig werden aangehaald om de acties van Trump te ontkrachten, beschuldigt de president de politie en stedelijke functionarissen in D.C. er nu van systematisch data te vervalsen. Er werd een federaal onderzoek gelanceerd.
Los van de criminaliteitscijfers moet deze demarche van Trump vooral gezien worden als een onderdeel van zijn grootscheepse push om meer macht te verwerven voor zichzelf en zijn regering.
Onrechtmatig
De verontwaardigde reacties over de federale overname van de hoofdstad bleven niet uit. De Democratische burgemeester van Washington D.C., Muriel Bowser, stelde: "Ik denk dat ik namens alle Amerikanen spreek als ik zeg dat wij niet geloven dat het legaal is om het VS-leger in te zetten tegen Amerikaanse burgers op Amerikaanse bodem". De procureur-generaal van Washington D.C., Brian Schwalb, postte op X: “De acties van de regering zijn ongezien, onnodig en onwettig”. Burgerrechtenorganisaties hebben het over een "federale staatsgreep".
Trump is niet aan zijn proefstuk toe. Als president heeft hij sowieso de volledige autoriteit over tienduizenden wetshandhavers die werken voor de in D.C. gevestigde federale agentschappen, zoals de FBI, de Marshals Service, de Secret Service, de Park Police, enz. In juni 2020 zette Trump heel wat van deze instanties in om de ‘Black Lives Matter’-demonstranten uit Lafayette Park, tegenover het Witte Huis, te verdrijven.
Wat de Nationale Garde betreft, wordt de regering-Trump momenteel aangeklaagd wegens de inzet ervan in juni in Los Angeles voor het onderdrukken van de protesten tegen haar meedogenloze deportatiebeleid. Een federale wet uit 1878, de ‘Posse Comitatus Act’, verbiedt de inzet van het VS-leger voor civiele ordehandhaving, behalve in uitzonderlijke, (grond)wettelijk vastgelegde omstandigheden, die duidelijk niet vervuld waren in Los Angeles. Het sturen van gewapende troepen naar steden om protesten te onderdrukken zou uiteraard in geen enkele gezonde democratie een optie mogen zijn. (Of een federale rechter van mening is dat de militaire ontplooiing in Los Angeles in strijd was met de wet uit 1878 zal moeten blijken.)
Maar de rechtmatigheid van het inzetten van de Nationale Garde van Washington D.C. kan anders liggen, want het District Colombia is geen staat, heeft geen gouverneur en de Garde, die normaal gezien onder de autoriteit van de gouverneur valt, staat er bijgevolg onder controle van de president.
De federale overname van de controle over de politiemacht van D.C. kan wettelijk alleen in ‘bijzondere noodsituaties’, en deze beperkte macht geldt maximum voor een periode van 30 dagen. Trump is de eerste president in de geschiedenis die gebruikmaakt van deze beperkte macht. Voor een verlenging moet hij de toestemming vragen van het Congres – wat hij van plan is. Al opperde de president ook onmiddellijk dat hij een nationale noodsituatie zou kunnen uitroepen om zo het Congres volledig te omzeilen en zijn militaire bezetting van Washington voor onbepaalde duur te kunnen handhaven. "Ik wil geen nationale noodtoestand uitroepen", zei Trump, waarna hij vervolgde: "Als het moet, zal ik het doen."
Washington D.C sleepte de Trump-regering voor een federale rechtbank wegens haar “ongegronde machtsgreep”. De advocaten van de stad stelden dat de acties van Trump en procureur-generaal Bondi de wettelijke bevoegdheid van de president om in te grijpen in stadszaken overschrijden en het wetshandhavingsbeleid van de lokale overheid tenietdoen.
Democratische wetgevers dienden vorige week vrijdag ook een gezamenlijke resolutie in om de controle van de regering over de politie van Washington D.C. te beëindigen door Trumps proclamatie van een noodtoestand in de hoofdstad ongedaan te maken. Maar de Democraten hebben in geen van beide kamers van het Congres een meerderheid, dus deze poging is vrijwel zeker zinloos.
Volgende in de rij?
De militaire machtsontplooiing in Washington werd al snel gekaderd als een poging van de president om de aandacht af te leiden van de gevolgen van zijn chaotisch economisch beleid en/of de manier waarop zijn regering het Jeffrey Epstein-schandaal aanpakt (ook een aanzienlijk deel van zijn eigen MAGA-achterban is daarover ontstemd). Dat neemt niet weg dat Trumps besluit eveneens een zoveelste veelzeggend teken is van zijn autoritaire ambities – een testcase om te zien waar hij mee weg kan komen, alsook een blauwdruk voor wat er in de rest van de VS zou kunnen gebeuren. Dit laatste werd bevestigd door Trump zelf, die tijdens zijn aankondiging over de ontplooiing van de Nationale Garde in de hoofdstad zei dat hij hoopte dat "andere steden toekijken". Hij noemde vervolgens New York City, Baltimore, Chicago, Los Angeles en Oakland bij naam.
De burgemeester van Baltimore, Brandon Scott, merkte op dat alle steden die de president viseerde een zwarte burgemeester en grote minderheidsgroepen hebben. Ze staan ook allemaal onder Democratisch bestuur én kunnen stuk voor stuk dalende criminaliteitscijfers voorleggen. Vergeet dus de noodmaatregelen die de plaatselijke bevolking moeten ontzetten van chaos. De ontplooiing in Washington D.C. (net als in Los Angeles) is een weloverwogen uiting van federale macht, bedoeld om een maximale visuele en emotionele impact te hebben op Trumps politieke tegenstanders en de bewoners van steden die niet op hem hebben gestemd (In Washington D.C. overtuigde hij slechts 6% van de kiezers).
Het beoogde publiek voor deze spectaculaire machtsontplooiing is niet de bevolking van Washington D.C. (waar 41% van de inwoners zwart of Afro-Amerikaans is) of Los Angeles (waar 47% van de bevolking Latino-roots heeft). Het zijn de kiezers in de Republikeinse voorsteden, in de conservatieve rurale staten van het binnenland (zoals Wyoming, Mississippi en North Dakota), in de vele witte buitenwijken - mensen die nooit door de straten zullen lopen waar de Nationale Garde naartoe is gestuurd, maar die al jaren te horen krijgen dat steden die door Democraten worden bestuurd gevaarlijk, chaotisch en bandeloos zijn.
Voor hen bevestigen de beelden van soldaten op kruispunten, helikopters die over nationale monumenten vliegen en gepantserde voertuigen die door de straten denderen, een narratief dat ze al langer voorgeschoteld krijgen, en dat dagelijks wordt versterkt door nieuwslussen op televisiekanalen als Fox News en dramatische clips op sociale media. Als zij beelden zien van troepen in de straten van Washington D.C. of Los Angeles denken ze niet aan de scheiding der machten, maar geloven ze dat er iets ergs aan de hand is en dat Trump doortastend reageert. Het maakt niet uit dat de verveeld ogende Garde-troepen in de hoofdstad voornamelijk aanwezig zijn op zeer zichtbare en iconische plekken, waar vooral politici, lobbyisten en toeristen passeren. (Niet bepaald de brandpunten van criminaliteit in D.C., al valt er te argumenteren dat de genocide-steunende politici en anti-reguleringslobbyisten van grote bedrijven net de allergrootste criminelen van het land zijn.)
Verzet
In D.C. zelf reageert de overgrote meerderheid van de ingezetenen zeer misnoegd. Uit een bevraging van ‘The Washington Post’ blijkt dat 8 op de 10 bewoners gekant is (7 op de 10 “zeer sterk” gekant) tegen de federale overname van de plaatselijke politie en de ontplooiing van de Nationale Garde en federale agenten in hun stad. Dat wordt bevestigd op straat. Niemand van de willekeurige personen die ik gisteren als buitenlandse toerist aansprak voor de ingang van het treinstation ‘Union Station’ -waar soldaten en verschillende gepantserde legervoertuigen prominent staan opgesteld- heeft er iets positiefs over te zeggen. Velen beweren zich een pak onveiliger en geïntimideerd te voelen door de troepen en vervloeken Trump. Enkelen roepen boe naar de soldaten wanneer ze hen passeren.
In de hele stad zijn er sinds Trumps aankondiging van de federale bezetting, stickers, posters en krijtboodschappen opgedoken die het algemene ongenoegen over de situatie uitdrukken. In het toeristische centrum worden die systematisch weggehaald, maar er valt toch niet naast te kijken. Een opvallend terugkerend thema in het straatbeeld is 'een belegd broodje', dat hét ludieke symbool van het verzet tegen de federale overname werd nadat een video viraal ging van een boze man -'Sandwich Guy'- die zijn nog ingepakt belegd broodje naar een federaal agent gooit in de uitgaansbuurt van de stad. De man, een werknemer van het ministerie van Justitie, werd ontslagen en wordt nu vervolgd voor een misdrijf.
De inwoners van Washington kwamen ook onmiddellijk op straat. In verschillende wijken zijn er spontane protestacties, federale agenten die ergens samentroepen worden bijwijlen uitgejouwd, en op sommige plaatsen wordt elke avond uit protest op potten en pannen geklopt. Tijdens een match vorige week vrijdag van de Washington Spirits, het vrouwenvoetbalteam van de hoofdstad, droegen heel wat supporters protestplakkaten mee en werd er luidkeels "Free D.C." gescandeerd.
Onder de slogans ‘Free D.C.’ en ‘Fight the Trump Takeover’ marcheerden vorige week zaterdag duizenden demonstranten naar het Witte Huis. “Ik weet dat veel mensen bang zijn”, zei een betoger. "We hebben de FBI die door de straten patrouilleert. De Nationale Garde staat opgesteld in een show van machtsvertoon. Wat nog enger is, is als we dit toestaan.” De organisatoren verwachten nu zaterdag nog meer actievoerders, aangezien Trump zijn machtsovername deze week nog verder heeft uitgebreid.
De sfeer wordt ondertussen grimmiger. Het aantal gespannen situaties en confrontaties in de straten stijgt. Federale autoriteiten hebben controleposten opgezet op verschillende plaatsen in de hoofdstad. De jacht op immigranten lijkt daarbij een prioriteit te zijn. Auto’s worden tegengehouden en de inzittenden wordt naar hun immigratiestatus gevraagd. Naar verluidt worden voertuigen met logo’s van bedrijfjes en brommertjes die maaltijden aan huis leveren geviseerd. Het Witte Huis meldde donderdag dat er reeds 630 mensen zijn gearresteerd, waaronder 251 mensen die “illegaal in het land waren”. Mensen reageren boos en gefrustreerd. In verschillende wijken delen bewoners de locaties van ICE-agenten om migranten -hun buren- te waarschuwen weg te blijven.
De Nationale Garde voert geen arrestaties uit en moet volgens de regering “een veilige omgeving creëren voor wetshandhavingsoperaties en dienen als een visueel afschrikmiddel tegen criminaliteit”. De voorbije week arriveerden nog eens honderden extra Garde-troepen in D.C., gestuurd door de hulpvaardige Republikeinse gouverneurs van de staten West Virginia, South Carolina, Ohio, Mississippi, Louisiana en Tennessee. Het totaal aantal soldaten in de hoofdstad staat nu op ongeveer 1900.
Het is absoluut beangstigend. Temeer omdat interne documenten, recent bemachtigd door 'The Washington Post', een geheim Pentagon-plan van de regering onthullen om een permanente troepenmacht op te richten die kan worden ingezet in VS-steden of gemeenschappen om publieke protesten of elke situatie die president Trump als "binnenlandse burgerlijke onrust" beschouwt, te onderdrukken. Deze ‘Domestic Civil Disturbance Quick Reaction Force’, bestaande uit gespecialiseerde eenheden van de Nationale Garde, zou overal in het land binnen een uur ontplooid moeten kunnen worden. “Het plan voorziet erin dat te allen tijde 600 troepen paraat staan”, aldus The Washington Post.
Het is overduidelijk dat de militaire overname absoluut niets met veiligheid te maken heeft, maar met het onderdrukken van dissidentie. Trump tast de grenzen van de democratie af en merkt dat het Hooggerechtshof, het Congres, de media en het publiek buigbaar zijn. Intimidatie werkt. De president is een openlijke bewonderaar van buitenlandse sterke mannen die aan het hoofd staan van politiestaten. Het is zijn droom om er zelf een te leiden. Om deze droom waar te maken omringt hij zich op alle belangrijke posten met mensen die bereid zijn om hem te volgen, te dienen en te accommoderen.
Toch wordt Trump in liberale kringen nog te vaak opzijgezet als een clown en zijn acties als politiek theater. De man is echter nog niet eens een jaar president en heeft al een ware ravage aangericht in het land (en daarbuiten). Terwijl er door progressieve commentatoren en media en sommige Democratische politici wel gewaarschuwd wordt dat Trumps acties een bedreiging vormen voor de democratie, dat ze het land in de richting van een autocratisch bestuur voeren, heb ik de indruk dat heel wat VS-burgers als kikkers in een pot kokend water, niet beseffen hoe erg het al is gesteld. De chef-kok is een president die bijna 2000 militairen ontplooit in zijn eigen hoofdstad en plannen smeedt om dit ‘veiligheidsmodel’ langdurig te maken en elders in het land te kopiëren!