Net zoals vorig jaar debatteerde de Algemene Vergadering van de VN eind september 2023 over de rol die de Verenigde Naties en haar leden moeten spelen in de crisis in Oekraïne. De VS en zijn bondgenoten blijven insisteren dat het VN-Handvest vereist dat landen zich in het conflict achter Oekraïne scharen, “voor zolang als nodig is” om de internationaal erkende grenzen van voor 2014 te herstellen.  

Ze beweren Artikel 2:4 van het VN-Handvest te handhaven, dat stelt: “Alle Leden zullen zich in hun internationale betrekkingen onthouden van het dreigen met of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van elke staat, of op enige andere wijze die onverenigbaar is met de doelstellingen van de Verenigde Naties”.

Volgens hun redenering heeft Rusland Artikel 2:4 geschonden door Oekraïne binnen te vallen, wat elk compromis of onderhandelde overeenkomst gewetenloos zou maken, ongeacht de gevolgen van het verlengen van de oorlog. 

Andere landen hebben opgeroepen tot een vreedzame diplomatieke oplossing van het conflict in Oekraïne, gebaseerd op het voorafgaande artikel van het VN-Handvest, Artikel 2:3: “Alle Leden zullen hun internationale geschillen met vreedzame middelen oplossen, op een manier die de internationale vrede en veiligheid, en rechtvaardigheid, niet in gevaar brengt”.

Ze verwijzen ook naar de doelstellingen van de VN, gedefinieerd in Artikel 1:1, waaronder de "beslechting van internationale geschillen" met "vreedzame middelen". Daarnaast wijzen ze op de gevaren van escalatie en nucleaire oorlog, die het noodzakelijk maken om deze oorlog snel te beëindigen via diplomatie.  

Zoals de emir van Qatar stelde in de Algemene Vergadering: “Een wapenstilstand op lange termijn is de meest gewilde aspiratie geworden van mensen in Europa en over de hele wereld. We roepen alle partijen op om het VN-Handvest en het internationaal recht na te leven, en hun toevlucht te nemen tot een radicaal vreedzame oplossing op basis van deze principes”.

De Algemene Vergadering focuste dit jaar ook op andere facetten van een wereld in crisis: het falen om de klimaatcatastrofe aan te pakken; het gebrek aan vooruitgang met betrekking tot de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen die de landen overeenkwamen in 2000; het neokoloniaal economisch systeem dat de wereld nog altijd verdeelt in arm een rijk, en de dringende noodzaak van een structurele hervorming van de VN-Veiligheidsraad die gefaald heeft in zijn basisverantwoordelijkheid om de vrede te bewaren en oorlog te voorkomen. 

De ene spreker na de andere benadrukte de aanhoudende problemen gerelateerd aan de machtsmisbruiken van de VS en het Westen: de bezetting van Palestina; de wrede en illegale sancties tegen Cuba en heel wat andere landen; de Westerse exploitatie van Afrika die geëvolueerd is van slavernij naar schuldslavernij en neokolonialisme; en een mondiaal financieel systeem dat de extreme ongelijkheid van rijkdom en macht verergert over heel de wereld.

Traditioneel geeft Brazilië de eerste toespraak in de Algemene Vergadering en president Lula da Silva sprak eloquent over de crisissen waarmee de VN en de wereld geconfronteerd worden. Over Oekraïne zei hij het volgende: "De oorlog in Oekraïne legt ons collectieve onvermogen bloot om de doelstellingen en principes van het VN-Handvest te handhaven. We onderschatten de moeilijkheden bij het bereiken van vrede niet. Maar geen enkele oplossing zal duurzaam zijn als ze niet gebaseerd is op dialoog. Ik herhaal dat er gewerkt moet worden om ruimte te creëren voor onderhandelingen… De VN is gesticht om het huis van begrip en dialoog te zijn. De internationale gemeenschap moet kiezen. Aan de ene kant is er de uitbreiding van conflicten, de bevordering van ongelijkheden en de uitholling van de rechtstaat. Aan de andere kant de hernieuwing van multilaterale instellingen die gewijd zijn aan het promoten van vrede”.

Na een stuntelende onsamenhangende speech van VS-president Biden, betrad Latijns-Amerika opnieuw het podium, in de persoon van de president van Colombia, Gustavo Petro.

“Terwijl de minuten die leven of dood op onze planeet bepalen verder tikken," verklaarde Petro, "in plaats van dit verstrijken van de tijd te stoppen en te praten over hoe we leven kunnen beschermen voor de toekomst -dankzij het verdiepen van kennis, die uit te breiden naar het universum- hebben we besloten om tijd te verspillen aan het doden van elkaar. We denken niet na over hoe we het leven naar de sterren kunnen uitbreiden, maar eerder over hoe we het leven op onze eigen planeet kunnen beëindigen. We hebben ons toegelegd op oorlog. We zijn opgeroepen om oorlog te voeren. Latijns-Amerika is opgeroepen om oorlogsmachines te produceren en zijn mannen om naar de slagvelden te trekken. Ze vergeten dat onze landen meerdere keren zijn binnengevallen door dezelfde mensen die nu spreken over het bestrijden van invasies. Ze vergeten dat ze Irak, Syrië en Libië zijn binnengevallen voor olie. Ze vergeten dat de argumenten die ze gebruiken om Zelensky te verdedigen, dezelfde argumenten zijn die ze zouden moeten gebruiken om Palestina te verdedigen. Ze vergeten dat om de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen te halen, we alle oorlogen moeten beëindigen. Maar ze helpen met het voeren van één oorlog in het bijzonder, omdat de wereldmachten zien dat dit hen goed uitkomt in hun ‘game of thrones’, in hun ‘hunger games’. En ze vergeten een einde te maken aan de andere oorlog omdat dit, voor deze machten, niet voordelig is. Wat is het verschil tussen Oekraïne en Palestina, vraag ik? Is het niet tijd om een einde te maken aan beide oorlogen, en ook aan andere oorlogen, en het beste te maken van de korte tijd die we hebben om paden te construeren om het leven op de planeet te redden? … Ik stel voor dat de Verenigde Naties, zo snel mogelijk, twee vredesconferenties houdt, één rond Oekraïne en een andere rond Palestina. Niet omdat er geen andere oorlogen in de wereld zijn -er zijn er in mijn land- maar omdat dit de weg zou wijzen naar het bewerkstelligen van vrede in alle regio’s van de planeet, omdat deze beide oorlogen op zichzelf een einde zouden kunnen brengen aan de hypocrisie als politieke praktijk, omdat we oprecht zouden kunnen zijn, een deugd zonder dewelke we geen strijders kunnen zijn voor het leven zelf.”

Petro was niet de enige leider die de waarde van oprechtheid hooghield en de hypocrisie van de Westerse diplomatie aankaartte. De premier van Sint- Vincent en de Grenadinen, Ralph Gonsalves, verwoordde het als volgt:
“Laat ons bepaalde ideationale spinnenwebben uit onze hersenen verwijderen. Het is bijvoorbeeld volledig nutteloos om de centrale contradicties van onze moeilijke tijden te kaderen rond een strijd tussen democratieën en autocratieën. Sint-Vincent en de Grenadinen, een sterke liberale democratie, verwerpt deze onjuiste stelling. Het is duidelijk voor alle weldenkende mensen, verstoken van zelfingenomen hypocrisie, dat de strijd tussen de dominante machten vandaag draait om de controle, het eigenaarschap en de verdeling van de grondstoffen van de wereld.” 

Over de oorlog in Oekraïne was Gonsalves even 'to the point': “…Oorlog en conflict woeden zinloos over de hele wereld. In ten minste één geval, Oekraïne, kunnen de belangrijkste tegenstanders -de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en Rusland- onbewust de poorten openen naar een nucleair armageddon… Rusland, de NAVO en Oekraïne zouden vrede moeten omarmen, niet oorlog en conflict, zelfs al rust vrede op een wederzijds overeengekomen, bemiddelde toestand van ontevredenheid”. 

De Westerse positie rond Oekraïne kwam ook volop in beeld. Hoewel ten minste drie NAVO-lidstaten (Bulgarije, Hongarije en Spanje) hun veroordelingen van Rusland koppelden aan pleidooien voor vrede. Katalin Novak, de president van Hongarije zei: “…We willen vrede, in ons land, in Oekraïne, in Europa, in de wereld. Vrede en de veiligheid die ermee gepaard gaat. Er is geen alternatief voor vrede. Het doden, de verschrikkelijke verwoesting moeten zo snel mogelijk stoppen. Oorlog is nooit de oplossing. We weten dat vrede alleen realistisch haalbaar is als ten minste één partij de tijd voor onderhandelingen rijp acht. We kunnen niet voor de Oekraïners beslissen hoeveel ze bereid zijn op te offeren, maar we hebben de plicht om het verlangen naar vrede van onze eigen natie te vertegenwoordigen. En we moeten er alles aan doen om een escalatie van de oorlog te voorkomen.”

Zelfs nu oorlogen, droogte, schulden en armoede hun eigen continent teisteren, namen ten minste 17 Afrikaanse leiders tijdens hun toespraken in de Algemene Vergadering de tijd om op te roepen tot vrede in Oekraïne. Sommigen spraken hun steun uit voor het Afrikaans Vredesinitiatief, terwijl anderen de engagementen en uitgaven van het Westen voor de oorlog in Oekraïne tegenover de endemische verwaarlozing van de problemen in Afrika stelden.

De president van Angola, Joao Lourenço, legde duidelijk uit waarom vrede in Oekraïne -nu Afrika in opstand komt tegen neokolonialisme en voor de opbouw van een eigen toekomst- van vitaal belang blijft voor Afrika en mensen over de hele wereld. "In Europa verdient de oorlog tussen Rusland en Oekraïne onze volledige aandacht omdat er dringend een onmiddellijk einde aan moet worden gesteld, gezien de menselijke en materiële verwoestingen die daar plaatsvinden, het risico van escalatie tot een grootschalig conflict op wereldschaal en de schadelijke gevolgen ervan voor de energie- en voedselzekerheid. Alles wijst erop dat het onwaarschijnlijk is dat er winnaars en verliezers zullen zijn op het slagveld. Daarom moeten de betrokken partijen worden aangemoedigd om zo snel mogelijk prioriteit te geven aan dialoog en diplomatie, om een staakt-het-vuren in te stellen en te onderhandelen over een duurzame vrede, niet alleen voor de strijdende landen, maar omdat die de veiligheid van Europa zal garanderen en zal bijdragen aan vrede en veiligheid in de wereld.”

In totaal spraken leiders van ten minste 50 landen zich uit voor vrede in Oekraïne tijdens de Algemene Vergadering van de VN. In zijn slotrede, merkte Dennis Francis uit Trinidad -dit jaar de voorzitter van de Algemene Vergadering van de VN- op: “Van de onderwerpen die […] aan de orde kwamen, waren er maar weinig zo frequent, consequent of beladen als de oorlog in Oekraïne. De internationale gemeenschap is het er duidelijk over eens dat politieke onafhankelijkheid, soevereiniteit en territoriale integriteit gerespecteerd moeten worden en dat er een einde moet komen aan het geweld."