Image
Saoedi-Arabië blijft de belangrijkste ontvanger van Waalse wapens
Foto: Wikimedia Commons
Saoedi-Arabië blijft de belangrijkste ontvanger van Waalse wapens
Artikel
6 minuten

Op 5 februari 2020 werd eindelijk het verplichte jaarlijkse rapport inzake wapenexport voor het jaar 2018 voorgelegd aan het Waals parlement.

In België is de wapenexport een regionale materie. Sinds 2012 zijn de Waalse autoriteiten verplicht om een jaarlijks rapport voor te leggen aan de Ondercommissie voor de Controle van Wapenvergunningen van het Waals parlement. Op 5 februari 2020 werd (eindelijk) het rapport voorgelegd voor het jaar 2018. Bij het uitkomen van het document verklaarde minister president Elio Di Rupo (in functie sinds september 2019) dat Wallonië zal stoppen met het toekennen van vergunningen voor de export van wapens bestemd voor de Saoedische luchtmacht. Ondanks het repressieve autocratische karakter van het Saoedisch regime en de vernietigende Saoedische militaire interventie in Jemen (sinds 2015), was het koninkrijk in 2018 toch de belangrijkste ontvanger van Waalse wapens.

Waalse wapenexport 

Het aantal toegekende wapenexportvergunningen was in 2018 quasi gelijk aan het aantal voor 2017. In 2018 keurde de Waalse regering 1319 exportlicenties goed, tegenover 1313 in 2017. De waarde van deze vergunningen steeg echter fel. Er werd in 2018 voor bijna 950 miljoen euro aan wapenvergunningen goedgekeurd, tegenover 621 miljoen euro in 2017. Na de piekjaren 2014 en 2015, was de waarde van de vergunde licenties in 2018 het grootst sinds 2008. De waarde van de reële Waalse wapenexport bedroeg in 2018, 887 miljoen euro. 

Bron: GRIP; gebaseerd op het rapport over de Waalse wapenexport voor het jaar 2018

Het aantal ontvangende landen bleef ongeveer gelijk. In 2018 voerde Wallonië wapens uit naar 68 landen, in 2017 naar 69 landen. Een derde van de uitvoervergunningen was voor openbare ontvangers. De rest voor private bedrijven. De meeste vergunningen (67%) werden niet onderworpen aan een uitgebreide analyse alvorens de minister-president -die het definitieve besluit heeft- ze goedkeurde. Slechts 22% van de uitvoer werd als “gevoelig” beschouwd en gaf aanleiding tot een meer gedetailleerde beoordeling conform de criteria van het Waals decreet van 2012 en het Gemeenschappelijk Standpunt rond wapenexport van de Europese Unie (EU). Ongeveer 1 op de 10 gevallen was “zeer gevoelig” en werd doorverwezen naar de daarvoor bestemde Adviescommissie. Er werden in heel 2018 slechts 3 wapenexportlicenties geweigerd. De gezamenlijke waarde van deze licenties kwam op bijna 4,4 miljoen euro. Het ging om producten bestemd voor Saoedi-Arabië, Indonesië en het Verenigd Koninkrijk (in dat laatste geval was de uiteindelijke eindbestemming de Filipijnen). 

34% van de verleende wapenvergunningen is voor vuurwapens en hun reserveonderdelen (ML1), al jaren het meest voorkomende type van Waalse wapenuitvoer. Tanks, pantservoertuigen en reserveonderdelen (ML6) vertegenwoordigen 25% van de vergunningen. Militaire vliegtuigen en reserveonderdelen (ML10) zijn de op 2 na meest voorkomende categorie, goed voor 18% van de vergunningen. De waarde van de vergunningen voor elk van deze 3 categorieën is tussen 2017 en 2018 sterk gestegen. ML1-licenties gingen van 266 miljoen euro naar 327 miljoen euro (+ 38%), ML6-vergunningen van 53 miljoen euro naar 237 miljoen euro (+ 347%) en ML10-licenties van 90 miljoen euro naar 170 miljoen euro (+ 89%). De Waalse bedrijven die deze sectoren domineren zijn FN Herstal, Forges de Zeebrugge en Mecar (wapens, munitie en explosieven), John Cockerill (voormalig CMI Defence), Varec en Anglo Belgian Corporation (mechanica, voertuigen en marine) en Alcatel-Lucent Bell, Sonaca en Techspace Aero (luchtvaart, elektronica en ruimtevaart). 

 

Verdeling van de totale waarde in percentage van elke ML over de in 2018 verleende licenties

Saoedi-Arabië 

79% van de Waalse wapenexport gaat naar 3 regio’s: de EU en landen die via handelsakkoorden aan de EU zijn gelijkgesteld, het Midden-Oosten en Noord-Amerika. Wat individuele landen betreft, is Saoedi-Arabië als sinds 2012 de belangrijkste bestemming voor Waalse wapens. In 2018 kwam de waarde van de goedgekeurde exportvergunningen bestemd voor Saoedi-Arabië op 226 miljoen euro of 23,76% van alle toegekende licenties. Deze licenties hadden in 2018 vooral betrekking op draagbare vuurwapens (ML1), munitie en onderdelen (ML3), tanks, gepantserde voertuigen en onderdelen (ML6) en de uitrusting nodig voor de productie van bewapening (ML18). De Waalse autoriteiten weigerden slechts 1 vergunning richting Saoedi-Arabië. Ze viel binnen de categorie militaire vliegtuigen en reserveonderdelen (ML10) en bedroeg 4.132.000 euro. 

De beslissing van minister-president Elio Di Rupo om geen wapenexportvergunningen meer goed te keuren bestemd voor de Saoedisch luchtmacht was gebaseerd op “geostrategische, ethische en economische dimensies”, met andere woorden de betrokkenheid van de Saoedische luchtmacht bij de oorlog in Jemen. Volgens het kabinet “waren er echter niet voldoende argumenten om de verlening te weigeren van vergunningen bestemd voor de Koninklijke Garde en de Nationale Garde” van het land omdat ze niet gebruikt zouden worden in Jemen. 

In oktober 2018 hekelde een mediaconsortium het gebruik van Belgische wapens in Jemen in een onderzoek genaamd #Belgian Arms. De bevindingen van dit onderzoek leidden tot protest. Mensenrechten en vredesorganisaties konden hun eis voor een volledige stopzetting van de wapenuitvoer naar gevoelige bestemmingen en naar strijdkrachten die betrokken zijn bij gewapende conflicten, kracht bijzetten. De herhaaldelijke noodkreten van de VN over Jemen en de moord in 2018 op de journalist Jamal Khashoggi in het Saoedische consulaat in Turkije, maakten het moeilijker voor Europese landen om wapenverkopen aan bepaalde Golfstaten te rechtvaardigen. De Waalse regering weigerde echter een wapenembargo tegen Saoedi-Arabië te overwegen, tenzij dit unaniem beslist zou worden binnen de EU. Deze houding verzekerde de voortzetting van de verlening van exportlicenties richting Saoedi-Arabië.

Begin dit jaar ondernamen de Ligue des Droits Humains, CNAPD en Vredesactie, met ondersteuning van Amnesty International, juridische stappen om alle Waals wapenuitvoer naar Saoedi-Arabië voor 6 maanden op te schorten. Op 9 maart 2020 besliste de Raad van State effectief om de uitvoering van de in december 2019 goedgekeurde wapenuitvoerlicenties te schorsen. Dit vonnis was voor een deel gebaseerd op vertrouwelijke documenten die bevestigen dat de Adviescommissie geraadpleegd door de Waalse regering ongunstig geoordeeld had over de betrokken wapenexportvergunningen naar Saoedi-Arabië, omdat dit land niet voldoet aan de criteria 2 (mensenrechten en internationaal humanitair recht), 4 (regionale situatie) en 6 (eerbiediging van het internationaal recht) van het gemeenschappelijk standpunt van de EU. De Raad van State merkte ook op dat het Europees Parlement in 2016, 2017 en 2018 verschillende resoluties heeft aangenomen die de rol van Saoedi-Arabië in het conflict in Jemen veroordelen. Het valt nog te bezien of deze uitspraak gevolgen zal hebben voor regeringsbesluiten met betrekking tot toekomstige uitvoervergunningen naar Saoedi-Arabië. 

Democratisch deficit

Het feit dat het verplichte jaarlijkse rapport over de wapenexport voor 2018 pas in februari 2020 werd voorgelegd aan het Waals parlement is problematisch. Het belet het parlement om een adequate democratische controle uit te oefenen op de acties van de regering. De vertraging tussen regeringsbeslissingen inzake wapenexport en de rapportering erover maakt discussies gedateerd en ineffectief. Alleen een grotere transparantie en regelmatigere rapportering vanwege de regering zou het Waals Parlement in staat stellen "om zijn controle- en interpellatiemissie te verzekeren" door de besluiten tot verlening van uitvoervergunningen te evalueren in overeenstemming met de ontwikkeling van de geopolitieke en humanitaire situatie, overeenkomstig de criteria van het Gemeenschappelijk Standpunt van de EU en het besluit van 2012.

Dit artikel is gebaseerd op een verslag van Julie Claustre, onderzoeksassistent in de cel 'Bewapening en ontwapening' van GRIP.


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.