Komt er eerlang weer Russisch gas door de onderzeese pijpleidingen van Rusland naar Duitsland, Nord Stream1 en 2? En zo ja, wie draait de kraan open voor wie? Voorlopig zitten we nog in de gissingen over dat gas, maar het zou al eigenaardig zijn dat er in de zakelijke nevengesprekken tussen Moskou en Washington niet over gas wordt gesproken, voor beide een bron van winst en macht.
Zakeninstinct
Eind vorig jaar waren er enkele persberichten ('Wall Street Journal', 'Financial Times') over gesprekken tussen de VS en Rusland rond Nord Stream. Dat leek pure speculatie gezien de voorgeschiedenis: het felle VS-verzet tegen die tweevoudige pijpleidingen - concurrentie voor de gasboeren van de VS. Tot de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov eind maart bevestigde dat er effectief dergelijke gesprekken waren.
In de contacten tussen de ploeg van VS-president Donald Trump en Moskou, wordt er uiteraard niet alleen over Oekraïne gesproken, maar ook over zaken doen. Poetins speciale gezant, Kirill Dmitrjev, en Trumps golfpartner en vertrouweling, Steve Witkoff, hebben het inderdaad in “parallelle gesprekken” ook over business, zoals zeldzame metalen en het Noordpoolgebied – waaronder de sancties tegen de Russische vloeibaargasinstallatie 'Arctic LNG' 2. Witkoff wordt deze week opnieuw in Moskou verwacht.
Of Nord Stream ook onder die zakelijke thema’s valt? “Het zakeninstinct van onze Amerikaanse vrienden is indrukwekkend”, zegt Thomas Bareiss, Bondsdaglid voor de Christelijk Democratische Unie (CDU). Hij plaatste op LinkedIn (17 maart) de suggestie om Nord Stream in het geval van vrede weer te heropenen .
Amerikanen
Dat VS-'zakeninstinct' zou aangemoedigd worden door niemand minder dan Richard Grenell, een belangrijke figuur in Trumps diplomatie. Die is volgens ‘Bild’ de jongste tijd herhaaldelijk in het Zwitserse kanton Zug -ultiem fiscaal paradijs- geweest om over een deal rond Nord Stream te praten op de zetel van Nord Stream AG. Het was nochtans Grenell die, destijds als VS-ambassadeur in Berlijn, persoonlijk zo sterk aandrong en waakte over sancties tegen eenieder die ook maar een handje hielp bij de aanleg van Nord Stream 2. Grenell werd toen ook berucht voor zijn nauwe banden met het uiterst-rechtse AfD.
Waarover zo een deal zou gaan? Heel simpel, althans in Trumpiaanse ogen: vertrouw de exploitatie van Nord Stream toe aan een Amerikaanse onderneming. Een uitspraak over het faillissement van Nord Stream AG zou begin dit jaar gebeuren, maar is wegens “gewijzigde politieke omstandigheden” (lees: de verkiezing van Trump) op verzoek van Gazprom, het Russische ‘moederbedrijf, tot 9 mei uitgesteld.
Een zakenman met belangstelling is volgens de 'Washington Post' Stephen Lynch. Hij bleek begin vorig jaar al geïnteresseerd in de overname van Nord Stream AG in Zug. Lynch was bijna 20 jaar geleden reeds actief in Moskou bij de ontmanteling van de ondernemingen van oligarch Michail Chodorkovsky, die in ongenade was gevallen. Er zouden evenwel ook andere Amerikaanse gegadigden zijn die al eerder discreet aan het werk gingen.
Duitse honger
In Duitsland wordt dit met grote belangstelling gevolgd. Daar gaan meer en meer stemmen op om zodra mogelijk weer Russisch gas te tappen. Onveranderlijk wordt de zeer dure energie als oorzaak opgegeven voor het slabakken van de Duitse economie. Vooral de energieverslindende industrieën, zoals chemie, gaan onder die kosten gebukt. Ze snakken naar de tijd -tot eind 2021- van het goedkope Russische gas. De zogenaamde waarschuwingen dat ze daardoor afhankelijk waren van Moskou, nemen ze er graag bij: liever die afhankelijkheid, dan de dure gas uit de VS.
Zij zijn nu per slot van rekening de grote slachtoffers van economische sancties die hen zwaarder treffen dan de Russische agressor. "De sancties hebben ons weinig getroffen", aldus Dmitrjev, "het heeft ons gedwongen onze economie te heroriënteren, en we groeien sterker dan de EU, en hebben een openbare schuldenlast van 18% tegen bijna 100% in de EU".
De op gas beluste Duitse ondernemers vinden gehoor bij onder andere conservatieve CDU-ers en bij een deel van de Sociaaldemocratische Partij (SPD), twee partijen die nu samen de regering vormen. Kanselier Friedrich Merz zegt dat daar geen sprake van kan zijn en vooral de Groenen zijn fel gekant tegen Russisch gas.
Pre-sanctie
Nord Stream 1 & 2 behoren theoretisch niet tot het domein van de sancties. De eerste pijpleiding voerde gas aan vanaf 2011, nummer 2 zou dat doen vanaf eind 2021. Toen alles klaar was en alleen nog de kraan moest worden opengedraaid, pakte Berlijn uit met een “administratief bezwaar”, het certificaat werd geweigerd, de kraan bleef dicht. Een ‘pre-sanctie’.
Op 26 september 2022, zeven maanden na de Russische agressie in Oekraïne, werden de twee leidingen gesaboteerd. De Deense en Zweedse inlichtingendiensten staakten hun opzoekingen toen duidelijk werd dat dit het werk was van een Oekraïens commando met VS-steun. Enkele daders zitten voor zover bekend in Polen, maar worden niet lastig gevallen.
Dit artikel verscheen ook op Uitpers.