Redacteur van de alternatieve nieuwssite DeWereldMorgen, Lode Vanoost, analyseert de berichtgeving over de huidige crisis rond Oekraïne (red.).

Wie er krant, radio en tv op navolgt, kan niet anders besluiten: 'de Russen' laten zich weer kennen als de gemene wereldveroveraars die ze altijd al waren. Gelukkig is er de NAVO om ons te beschermen. Elke afweging van standpunten aan beide kanten ontbreekt in de mainstream-berichtgeving. Waarom zijn de media vandaag nog slaafser copy-paste pro-NAVO dan ze ooit tijdens de eerste Koude Oorlog waren? Daar zijn veel redenen voor, maar geen journalistieke.

Voor wie na de jaren 1990 geboren is lijkt het nieuw, maar wat zich voor het ogenblik voordoet aan de Europese grenzen met Rusland is dat allesbehalve. De gelijkenissen met de eerste Koude Oorlog zijn frappant, ook al zijn er een aantal verschillen.

Voor wie na de jaren 1990 geboren is lijkt het nieuw, maar wat zich nu voordoet aan de Europese grenzen met Rusland is dat allesbehalve.

Een van de gelijkenissen met de toenmalige Koude Oorlog is de enthousiaste medewerking die de media geven aan de retoriek die de NAVO verspreidt over het conflict, toen met Sovjet-Unie en nu met het huidige Rusland. In de jaren 1950 tot 1970 was volgzaamheid van de media over ‘het rode gevaar’ een evidentie die niet in vraag werd gesteld.

Dat is nu niet meer het geval. Om te beginnen beschikken journalisten en redacties – als ze dat willen – over informatie van andere bronnen dan de NAVO. Vandaag kunnen burgers ook zelf informatie vinden op het internet. Die is zelden kwaliteitsvol en lijdt meestal aan dezelfde kwalen van selectiviteit en vooringenomenheid als de mainstream, zij het in omgekeerde richting.

Sovjet-redacties hadden nog een excuus

Er is echter één ding dat die alternatieve berichtgeving duidelijk maakt: er is een andere interpretatie mogelijk van wat nu gebeurt en het zijn niet noodzakelijkerwijs ‘de Russen’ die hiervoor de enige verantwoordelijkheid dragen.

In zekere zin is de ijver waarmee artikels, nieuwsberichten, analyse, opinie nu gefilterd worden op hun NAVO-getrouwe agenda nog meer verbeten dan toen én gevaarlijker. Tijdens de eerste Koude Oorlog hadden redacties daar immers nog een excuus voor.

De informatie die ze te verwerken kregen via de telex kwam uit één bron, waarvan de geloofwaardigheid niet in twijfel werd getrokken. Andere informatie was er wel, maar die kwam uitsluitend van communistische partijen, die als idioot, partijdig en vooringenomen werden weggelachen.

Journalisten die er anders over dachten – en die waren er wel degelijk – waren meestal zo verstandig hun baan of promotie niet te riskeren door de Sovjet-versie van de Koude Oorlog een plaats te geven in de berichtgeving.

Journalisten in de Sovjet-Unie hadden veel meer gegronde motieven om netjes de versie van het Kremlin te reproduceren. Alle artikels werden er voor publicatie gecensureerd. Wie al te veel door de censoren werd betrapt, verloor zijn baan… of erger.

Die excuses hebben journalisten vandaag niet. Wie nu de NAVO-persmededelingen copy-paste reproduceert – na een en ander als ‘eigen journalistiek werk’ te hebben herwerkt – heeft dat zelf zo gewild.

Waarom vrijwillige bereidheid om NAVO-copywriter te zijn?

Op mediakritiek als deze wordt veelal gerepliceerd met het argument van de grote samenzwering. Wie stelt dat de media eenzijdig pro-NAVO zijn, gelooft in een of andere duister complot.
Dat is uiteraard nonsens. Zelfs zij die dit argument naar voren schuiven, geloven er meestal niet in. Het is een manier om de tegenstrever belachelijk te maken zonder op de argumenten in te gaan.
Overigens zou het best comfortabel zijn als dit alles inderdaad een samenzwering was. Samenzweringen en complotten kan je immers ontmaskeren.

Een ander klassiek tegenargument situeert zich eerder op individueel vlak. Journalisten in de mainstream stellen graag dat niemand hen voorschrijft wat ze mogen zeggen, schrijven, filmen. Dat klopt volledig. Het is overbodig om hedendaagse journalisten te ‘overtuigen’ van de juiste lijn, omdat ze reeds uit zichzelf overtuigd zijn van wat die juiste lijn is. Het is net omdat zij reeds uit zichzelf zeker zijn van dat grote gelijk – en van het duivelse karakter van de vijand – dat zij journalistiek carrière maken.

Het is overbodig om hedendaagse journalisten te ‘overtuigen’ van de juiste lijn, omdat ze reeds uit zichzelf overtuigd zijn van wat die juiste lijn is.

Wie er anders over denkt, geraakt op een zijpad: ‘eenzelvig’, ‘vooringenomen’, ‘moeilijk karakter’, ‘geen teamspeler’.

‘Jij gelooft in wat je doet, niemand hoeft je dat op te leggen’

BBC-anker Andrew Marr interviewde Noam Chomsky in 1996 en probeerde zijn analyse van de westerse media te counteren met ‘kritische’ vragen. Het antwoord van Chomsky vat bondig samen wat er mis is met de huidige berichtgeving over de ‘Russische oorlogsdreiging’ (zie onderstaande youtube-link, van 8:09 tot 11:15):

AM: Als de pers een censurerende organisatie is, zeg me hoe dat werkt? Je suggereert toch niet dat eigenaars elkaar opbellen of dat de teksten van veel journalisten herwerkt worden?

NC: [George] Orwell, zoals je je wel herinnert, schreef een essay ‘Literary Censorship in England’ dat verondersteld werd de inleiding tot Animal Farm te worden, behalve dat het nooit zo verschenen is. Daarin legt hij uit: “Ik schrijf over een totalitaire maatschappij maar in vrij, democratisch Engeland is het niet zo verschillend”. Daarna zegt hij: “Onpopulaire ideeën kunnen het zwijgen worden opgelegd zonder enige machtsuitoefening.”

AM: “Hoe?”

NC: “Hij geeft een antwoord in twee zinnen, dat niet zeer diepzinnig is maar het wel goed samenvat. Hij zei: ‘Er zijn twee redenen. Eerst, de pers is eigendom van rijke eigenaars die liever willen dat bepaalde dingen niet verschijnen. Maar ten tweede, het hele onderwijssysteem van bij het prille begin doet je begrijpen dat er bepaalde dingen zijn die je gewoon niet zegt.’ [...]

AM: “Dit is nu wat ik niet vat. Het suggereert dat mensen als ik zelfcensurerend zijn.”

NC: “Jij zelfcensureert niet. Er is een filtersysteem dat in de kleuterschool begint, dat helemaal verder voortgezet wordt. Het werkt niet honderd procent, maar is toch redelijk effectief. Het selecteert op gehoorzaamheid en onderdanigheid en vooral…”

AM:“Dus tegendraadse mensen maken het niet…”

NC: “Die hebben ‘gedragsproblemen’. Als je de evaluatieformulieren van een middelbare school voor een universiteit leest, dan zeggen de mensen daarin: ‘Hij komt niet al te best overeen met zijn collega’s. Je weet hoe je die dingen moet interpreteren’.”
AM: “Ik ben geïnteresseerd. Ik ben opgevoed zoals heel wat mensen, post-Watergate en zo, om te geloven dat journalistiek een ‘kruisvaart’-stiel is met discussiërende, koppige journalisten. En ik moet zeggen dat ik sommige van die journalisten ken.”

NC: “Wel, ik ken een aantal van de beste en meest bekende onderzoeksjournalisten in de VS -ik ga geen namen noemen- wiens mening over de media veel cynischer is dan de mijne. Zij beschouwen de media in feite als een schijnvertoning. Zij weten dat en praten bewust over hoe ze die proberen te bespelen als een viool. Zodra ze een kleine opening zien proberen ze er iets door te glippen dat het gewoonlijk niet zou halen. […] Ik ben er zeker van dat jij voor de meerderheid van de journalisten spreekt, die getraind zijn, wie het in hun hoofd geramd is dat journalistiek een beroep is als een kruisvaart, tegendraads, wij komen op tegen de macht – een zelfzuchtige visie. Naar mijn mening -en ik haat het om een waardeoordeel te maken- hebben de betere journalisten, in feite de journalisten die meestal als de besten aanzien worden, een heel ander beeld. En ik denk een heel realistisch [beeld].”

AM: “Hoe kan jij weten dat ik mezelf censureer?

NC: “Ik ben er zeker van dat jij alles gelooft wat je zegt. Wat ik zeg, is dat als jij iets anders zou geloven, je hier niet zou zitten.”

‘Goede’ journalisten weten wat gezegd mag worden

Die laatste zin geldt ook voor de meeste Belgische journalisten. De meesten van hen zijn rotsvast overtuigd van wat zij schrijven, voelen zich niet gemanipuleerd en zien zichzelf als een vierde macht die de andere machten kritisch in het oog houdt. Niemand hoeft hen te zeggen wat en hoe ze horen te schrijven, spreken, filmen, …

Die overtuiging is gebaseerd op een aantal premissen die meestal onuitgesproken blijven en dikwijls onbewust worden beleefd – tot ze in analyses als deze worden uitgesproken. Een eerste premisse is dat alles wat ‘wij’ -België, de NAVO, de EU, de VS- doen in de wereld goedbedoeld is. Kritische berichtgeving heeft het over ‘fouten’ die worden gemaakt, soms zelfs ‘blunders’. Het idee dat ‘wij’ eender waar met slechte beweegredenen zouden tekeergaan hoort niet.

In de media heerst de premisse dat alles wat ‘wij’ -België, de NAVO, de EU, de VS- doen in de wereld, goedbedoeld is.

Het maakt dat het bombarderen van een school in Afghanistan een ‘vergissing’ is, een ‘tragedie’ (voor de piloten), ‘gebaseerd op verkeerde informatie’ of vicieuzer, een gevolg van de praktijk van de terroristen om zich tussen de burgerbevolking op te stellen. Nader onderzoek is altijd nodig alvorens besluiten te trekken. Een dergelijke voorzichtigheid wordt niet nodig geacht -zelfs ongepast bevonden- wanneer pakweg Rusland identiek dezelfde oorlogsmisdaden begaat in Syrië. Besluiten mogen/moeten dan onmiddellijk getrokken worden.

Een gevolg van dit geloof in de eigen goedheid is dat wie ze in vraag stelt ofwel minstens naïef moet zijn, niet goed geïnformeerd, of vooringenomen en selectief verontwaardigd. In het ergste geval ben je pro-Russisch, pro-Chinees, pro-Iraans of eender welke andere pro- met de vijand van het ogenblik. Je hebt met andere woorden een al dan niet geheime politieke agenda.

De Russen komen er aan

De voorbije dagen en weken hebben de Belgen een hoop waarschuwingen gekregen dat Rusland aanstuurt op een oorlog in Oekraïne. De lijst berichten is lang. Ik kies er twee voorbeelden uit van de twee voornaamste kranten op het vlak van buitenlands nieuws: De Standaard en De Morgen. De berichtgeving van de openbare zender VRT en het commercieel mediabedrijf VTM is er een visuele kopie van.

Wat deze berichten tonen is hoe een mengsel van feitenmateriaal met opiniëring die als ‘feiten’ wordt gesuggereerd en met weglating van bredere context en historische achtergrond, een bevolking warm maakt voor een mogelijke oorlog met Rusland.

Het artikel ‘Poetin heeft niet alleen Oekraïne in het vizier: ook in deze regio’s laat Rusland de spierballen rollen’ in De Morgen van 17 januari 2022 is een staalkaart, op zichzelf een reeks artikelen waard om de hierboven beschreven mechanismen te verduidelijken.

Het begint met een foto van tanks op Gotland, het Zweedse “strategische” eiland in de Oostzee dat hier alleen bekend is bij lezers van Zweedse thrillers en bij Zweedse zomertoeristen populair is als vakantieoord. Het bewijs voor het grote gevaar dat dit strategische eiland bedreigt, is de aanwezigheid van Zweedse tanks. Het gevaar gaat uit van Russische landingsvaartuigen die “op aanvalsafstand” van het eiland komen varen. ‘Op aanvalsafstand’ is NAVO-tekstboekjargon voor ‘in internationale wateren’, waar vrij maritiem verkeer volgens het internationaal zeerecht volledig toegelaten is en wat NAVO-zeemachten voortdurend doen in de Oostzee, de Zwarte Zee, de Zuid-Chinese Zee, enz.

De Russen zouden in het gebied varen om de NordStream-gaspijplijnen (die vanuit Rusland onder de Baltische Zee naar Duitsland gaan) te bewaken. Gaspijplijnen kan je op zee wel enigszins beschermen tegen bombardementen, maar tegen het afsluiten van de kraan in Duitsland is geen enkele zeemacht opgewassen. Verder zouden ze ook in het gebied varen om van daaruit de toegang tot de Oostzee te bemoeilijken voor NAVO-schepen en -vliegtuigen. 

Om dit verhaal enigszins geloofwaardig te maken moet men ervan uitgaan dat de NAVO niet zou reageren met massale tegenaanvallen in het geval van een Russische bezetting van Gotland.

Aanval zonder tegenaanval?

Rusland heeft zeemachttroepen in de enclave Kaliningrad sinds het ontstaan van de Sovjet-Unie (en in feite ook al daarvoor) en het verschuift zijn troepen van de ene plaats naar de andere, net als de NAVO dat voortdurend doet. En natuurlijk hebben ‘de Russen’ scenario’s klaar voor invasies eender waar. Alle legers hebben die. En ‘tonen wat ze kunnen’, dat hoort ook zo. Het is een essentieel onderdeel van wat alle legers doen.

Rusland heeft niets te winnen met een echte invasie van Gotland. Overigens oefenen NAVO-troepen al jaren een invasie van de enclave van Kaliningrad als routineus onderdeel van hun aanwezigheid in de regio. Nogmaals, dat is wat legers doen.

NAVO-troepen oefenen al jaren op een invasie van de Kaliningrad-enclave als routine-onderdeel van hun aanwezigheid in de regio.

Het plaatsen van Zweedse tanks op het eiland heeft drie bedoelingen, enerzijds de publieke opinie warm maken voor het idee van Rusland als een gevaar, ten tweede is het een gelegenheid voor het leger om zijn materiaal eens in te zetten en ‘te tonen wat ze kunnen’ en slechts ten derde is het een boodschap naar de overkant dat die in het oog gehouden wordt.

Een ander Russische gevaar, is dat er in de enclave van Kaliningrad luchtafweer opgesteld staat. Luchtafweer is een defensief wapen tegen invasie. Rusland doet daarmee identiek hetzelfde als de NAVO-bondgenoten aan de overkant van de grens. Met een aanval op de Pools-Litouwse corridor van de enclave naar Wit-Rusland zou Rusland zichzelf overigens compleet in de voet schieten.

Het scenario dat De Morgen in dit artikel overschrijft van NAVO-briefings is te gek voor woorden. Rusland is niet van plan daar iets te doen en heeft alle redenen om ongerust te zijn over de voortdurende oefeningen van de NAVO gericht op de blokkering van de zeemachtbasis in Kaliningrad.
De Russische zeemacht zit met deze marinebasis bovendien vast op de Oostzee die enkel toegankelijk is naar de rest van de wereld via de smalle doorgang tussen Denemarken en Zweden. Erg gevaarlijk is Rusland daar dus niet. Integendeel, Rusland heeft er alle belang bij om géén escalatie te veroorzaken in de Oostzee.

Van de Oostzee naar ex-Joegoslavië en Afrika!

Er is ondertussen terug onrust in de Servische deelrepubliek van Bosnië-Herzegovina. Daar paraderen separatistische paramilitairen “onder het goedkeurend oog van Russische diplomaten”. Een “persoonlijke vriend” van Poetin nam daaraan deel, een man die ook al in de Krim actief was om de bevolking daar te terroriseren: de leider van de Servische deelrepubliek Milorad Dodik is een extreemrechts provocateur, die de Dayton-vredesakkoorden van 1995 al jarenlang aan zijn laars lapt. Niets nieuws te melden daar. 

In de Bosnisch-Kroatische deelrepubliek is de corruptie trouwens even erg (met EU-subsidies) en moet de vijandige retoriek niet onderdoen voor die van de Serviërs. Maar goed, deze fanatici staan aan onze kant. Over deze mislukte staat wordt niet gerapporteerd. Kortom, weer een bewijs van de geopolitieke plannen van president Poetin.

En er is meer. Sinds oktober worden er Russische huurlingen gesignaleerd in het West-Afrikaanse Mali. Huurlingen van een privé-bedrijf uitsturen voor geopolitieke doeleinden kan moeilijk een innovatieve uitvinding genoemd worden van Rusland. De VS heeft dat al twintig jaar in de vingers in Irak (en deed het daarvoor al jaren in Colombia).

Rusland “aast” in Mali op de strategische voorraden uranium. Grondstoffen zijn nu net de reden waarom de Franse ex-kolonisator militair nooit vertrokken is uit West-Afrika. Sinds de jaren 1960 heeft Frankrijk er militaire staatsgrepen ondersteund en dictaturen in stand gehouden. Rusland doet met andere woorden zeer kleinschalig wat ‘wij’ daar als 70 jaar doen…

Maar goed, Oekraïne dus

En dan is er de kern van het probleem: Oekraïne. Rusland heeft zomaar eventjes een miljoen parate soldaten, tegenover de ‘slechts’ 255.000 soldaten van Oekraïne. In verhouding tot de respectievelijke bevolkingen komt dat neer op 67 soldaten per 100.000 Russen en 57 soldaten per Oekraïner.

Oekraïne heeft met Rusland voor het ogenblik één vijand aan een landgrens van 1900 kilometer lang, waarvan ongeveer 400 kilometer buiten zijn controle valt, in de afgescheurde etnisch-Russische enclave van de Donbass (Oost-Oekraïne), evenals een ‘grens’ van ongeveer 30 kilometer met het schiereiland van de Krim dat door Rusland eenzijdig werd geannexeerd.

Objectief gezien redenen genoeg om op je hoede te zijn. Maar of Rusland zo gek zou zijn om met een dergelijke invasie een nieuwe wereldoorlog te ontketenen, daar mag desondanks sterk aan getwijfeld worden. Rusland heeft vier maal zoveel parate soldaten als Oekraïne en 3 miljoen reservisten. Oekraïne heeft ook reservisten, maar het zullen er in ieder geval een pak minder zijn. (In Oekraïne zijn er wel nog de paramilitaire rechts-extremistische groeperingen.) Op het gebied van zowat alle wapentuig heeft Rusland duidelijk de bovenhand op Oekraïne.

Er mag sterk getwijfeld worden aan het feit of Rusland zo gek zou zijn om een nieuwe wereldoorlog te ontketenen via een invasie van Oekraïne. 

Je kan je dus de vraag stellen waarom Rusland Oekraïne niet gewoon direct en snel binnenvalt in plaats van weken, maanden te dreigen – uitgaand van de hypothese dat Rusland dat echt van plan zou zijn – en ondertussen de NAVO alle tijd te geven om zich te organiseren voor een tegenoffensief.
Het grootste land ter wereld

De enorme Russische troepenaantallen hebben recht op een context. Rusland is het grootste land ter wereld en heeft inderdaad heel veel soldaten. Daar zijn goede redenen voor. Van de 195,8 kilometer lange landsgrens in Noorwegen tot de 17,3 kilometer lange landgrens met Noord-Korea heeft Rusland in totaal 22.293,10 kilometer landsgrenzen. Bovendien ligt het op 194 kilometer van Japan en 49 kilometer van de VS in Alaska.

Rusland kan die grenzen nooit onbewaakt laten ten gunste van een of ander grootschalig offensief, zoals ‘een invasie van Oekraïne’. De Russische grenzen worden bovendien omringd door tientallen grote en kleine militaire basissen van de VS en de NAVO. Rusland – nogmaals, als het land dat al zou willen – kan zich met ander woorden niet permitteren om het grootste deel van zijn grenzen onbewaakt achter te laten.

Bovendien, een land binnenvallen en een vijandig leger overwinnen is één zaak, een land permanent bezetten een ander. Dat hebben Rusland, de VS en Groot-Brittannië al ondervonden in Afghanistan. Of Rusland zich aan een dergelijk avontuur zou wagen is met andere woorden zeer twijfelachtig.

Die soldaten zitten er inderdaad

Je kan er natuurlijk niet buiten, Rusland heeft inderdaad meer dan 150.000 soldaten geconcentreerd aan de grens met Oekraïne en voert daar aanvalsoefeningen uit. Of dat inderdaad een intentiebewijs is, mag alweer sterk betwijfeld worden. De NAVO-lidstaten doen zowat elk jaar aanvalsoefeningen aan de Wit-Russische, Oekraïense en Russische grenzen.

Zoals hoger al gezegd, dat is wat legers doen met het materieel en de manschappen die ze hebben: testen, oefenen, testen, oefenen, met twee eenvoudige doelstellingen: de eigen capaciteiten ontwikkelen en aan de vijand tonen wat ze kunnen - klassiek tekstboek militarisme van elk leger. Niets bijzonders.

Vreemd genoeg wacht Rusland nu al maanden met die zo gevreesde invasie. Een echte militaire inval stel je echter niet uit. Naast militaire capaciteit en slagkracht is verrassing daarbij immers de voornaamste bondgenoot. Dat laatste laten ‘de Russen’ blijkbaar varen. Ondertussen laat Oekraïne onder meer Brits antitankgeschut aanvoeren, graag ter beschikking gesteld door de Britse wapenindustrie.

Als invasie niet de intentie is, wat dan wel?

Wat zou een ander motief kunnen zijn voor deze escalatie? Wat ‘beweren’ de Russen daarover? (de NAVO en NAVO-lidstaten ‘beweren’ nooit iets). Het is koffiedik kijken, maar een plausibele verklaring is dat Rusland een escalatie vreesde van het conflict met de opstandige Oekraïense Donbass-regio [In de nasleep van de Oekraïense Maidan-revolutie van 2014 ontstond een gewapend conflict tussen de door Rusland gesteunde separatistische troepen van de zelfverklaarde volksrepublieken Donetsk en Luhansk -samen de Donbass- en de Oekraïense regering.] Daar zijn meerdere redenen voor. 

Het Oekraïens leger schendt voortdurend de Minsk-akkoorden [die een einde moesten brengen aan de gevechten in de Donbass-regio]. Rechtse Oekraïense politici roepen openlijk op om de regio binnen te vallen. Los van de mogelijke slachtingen die Oekraïense fanatieke nationalisten zouden aanrichten in de Donbass-regio, zou de schade en de vernedering voor Rusland enorm zijn. Niets zou de integratie van Oekraïne in de NAVO nog in de weg staan. Rusland dreigt dan bovendien zijn enige grote permanent ijsvrije zeemachtbasis in Sebastopol, in de Krim, kwijt te raken. 
De etnisch Russische minderheden in de Oekraïense zuidwestelijke regio Odessa mogen dan eveneens het ergste vrezen. De nooit bestrafte slachtpartijen daar kort na de Maidanrevolutie waren duidelijk genoeg. Als Rusland niet in staat zou blijken etnisch-Russische minderheden te beschermen in Oekraïne, wat staat de Russische minderheden in alle andere grenslanden van Rusland dan te wachten?

Volgens ‘expert’ James Sherr van de Britse denktank ‘International Centre for Defence and Security’ – die zichzelf ongebonden noemt maar in werkelijkheid een promotor is van de Britse wapenindustrie – zou Rusland“een van de wereldmeesters in moderne oorlogsvoering” zijn.

Om dat te kunnen beweren moet deze expert een aantal zaken negeren, zoals het ineenstorten van de Sovjet-Unie in 1991 en de aansluiting van alle Oostbloklanden en de Baltische Republieken bij de NAVO, die er kwam dankzij de stuurloosheid van Rusland onder president Boris Jeltsin. En dan hebben we het nog niet over de honderden militaire basissen die de VS en de NAVO hebben omheen Rusland en China. Een bekend Russisch grapje gaat zo: “Zie hoe sluw wij zijn, wij plaatsen onze grenzen vlak bij de NAVO-basissen.”

De NAVO was te zelfzeker geworden

De NAVO, de EU en de VS hebben zich echter mispakt aan Oekraïne. Men ging ervan uit dat het land dezelfde weg zou opgaan als de Oostbloklanden en de Baltische Republieken. Rusland heeft ook altijd geprotesteerd tegen de aansluiting van deze landen bij de NAVO, maar dat werd telkens weggelachen. Niet zo met Oekraïne. De VS en de EU slaagden er weliswaar in om in Kiev een door corruptie verrot pro-Russisch regime te vervangen door een even corrupt pro-Europees regime (dat miljoenen EU-subsidies achterover slaat), maar Rusland reageerde met de annexatie van de Krim.

De nieuwe politieke leiding van Rusland -en die omvat véél meer dan de figuur van president Poetin- had reeds in 2008 aan de NAVO duidelijk gemaakt dat Oekraïne (en Georgië) een rode lijn vormde, maar de NAVO schatte de standvastigheid van Rusland ditmaal verkeerd in. 

Rusland had reeds in 2008 aan de NAVO duidelijk gemaakt dat Oekraïne een rode lijn vormde.

Poetin had het heel duidelijk gezegd: Rusland zal de zeemachtbasis van Sebastopol in de Krim nooit opgeven. Het is de enige grote permanent ijsvrije marinebasis die Rusland heeft, maar de basis aan de Zwarte Zee heeft eveneens geografische beperkingen. Om uit de Zwarte Zee te geraken, moet de Russische vloot door de engte van de Bosporus in Turkije, een NAVO-lidstaat. Alleen via deze weg heeft de vloot toegang tot de Middellandse Zee. Om de rest van de wereld te ‘veroveren’ moet de vloot nog door de engte van Gibraltar, eveneens beheerst door een NAVO-lidstaat Spanje en door westers bondgenoot Marokko. ‘Wereldveroveraars in spe?’

Met zijn troepenconcentratie aan de Oekraïense grens heeft Rusland, zoals hoger gezegd, meer dan waarschijnlijk een geplande invasie door het Oekraïense leger van de Donbass verhinderd.
De aard van de mediacommentaren tonen hoezeer westerse hybris desondanks nog altijd vanzelfsprekend is. De uitspraak van VS-minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken dat “het zeer moeilijk is om Rusland nog buiten te krijgen eenmaal het zijn voet ergens op de grond zet”, zal de bevolking van tientallen landen over heel de wereld bekend in de oren klinken, niet over Rusland maar over de VS. Ga er de volledige naoorlogse geschiedenis van Latijns-Amerika, Afrika en Azië maar op na.

Wat je verder van het interne Russische regime mag denken, van gemanipuleerde verkiezingen tot wantoestanden in de gevangenissen (Rusland heeft op dat vlak veel gemeen met de VS), Moskou heeft geen honderden militaire basissen over heel de wereld, steunt geen autoritaire regimes in verre continenten en saboteert geen buitenlandse verkiezingen.
Wat dat laatste betreft, je moet er wel naar zoeken, maar de Amerikaanse media hebben heel stilletjes de bewering dat Rusland de verkiezingen van 2016 zou hebben gesaboteerd afgevoerd. Het ging altijd al over een interne aanval van de Democratische partijtop om de verkiezing van Bernard Sanders te saboteren.

Er dreigt nog een ander gevaar, volgens De Standaard intimideert ‘Rusland met mogelijke kernaanval op Amerikaans grondgebied’.  Hoe onwaarschijnlijk ook – het Russisch regime heeft alsnog geen zelfmoordneigingen – het blijft een onrustwekkende gedachte. Er ontbreekt echter een logisch tweede deel aan de titel van dit artikel.

De Standaard had ook dit kunnen schrijven: “Rusland intimideert met mogelijke kernaanval op Amerikaans grondgebied, zoals de VS al tientallen jaren dreigt met een mogelijke kernaanval op Russisch grondgebied”. Bovendien, Ruslands dreiging is hypothetisch, want er zijn geen Russische  kernbommen in de buurt van de VS. De dreiging van de VS is zeer reëel, onder meer met de Amerikaanse kernbommen in ons eigen land, op de basis van Kleine-Brogel.

Rusland ‘beweert’ dat er een gelijkenis is met de Cuba-kwestie van 1962. In de mainstreamversie is deze episode in de geschiedenis nog altijd een voorbeeld van koelbloedig bestuur door de VS, dat gepast reageerde op de provocatie van de Sovjet-Unie dat kernraketten plaatste op het eiland.

In werkelijkheid was dit een reactie op de plaatsing enkele jaren daarvoor van Amerikaanse kernraketten in Turkije en Italië die Moskou rechtstreeks konden raken. Tijdens deze crisis werd een leidend westers principe bevestigd. Alleen de VS heeft het recht om kernwapens te plaatsen aan de grenzen van de Sovjet-Unie, niet omgekeerd.

Voor een deel gaat de escalatie rond Oekraïne over dit principe. Alleen de VS en de NAVO hebben het recht om waar ook ter wereld militair aanwezig te zijn, in te grijpen en regimes naar hun hand te zetten. Rusland heeft dat recht niet. Kortom, deze twee artikelen zijn slechts een staalkaart van wat er fout loopt met de westerse berichtgeving.

De Standaard publiceerde wel het al bij al gematigde opiniestuk ‘Oekraïne is beter neutraal’ van professor Tom Sauer, die erop wijst dat veiligheid geen eenzijdig begrip is. Je verhoogt de veiligheid van Oekraïne niet door er een NAVO-lidstaat van te maken, integendeel. Het staat er echter als een opinie, niet als een redactioneel stuk.

Mogelijke andere oorzaken voor de huidige escalatie, staan nergens vermeld. De NAVO is zeer ongerust over zijn toekomstige budgetten. De bevolking snakt naar het einde van de pandemie en naar een einde van tientallen jaren sociale inlevering. Een oorlogsdreiging is ideaal om de bevolking zover te krijgen terug grote inspanningen te doen om de militaire budgetten te financieren.

Een andere reden voor deze enthousiaste promotie van de spanningen rond Oekraïne is het wegleiden van de aandacht van het beschamende debacle in Afghanistan, waar het meest gesofisticeerde leger ter wereld moest afdruipen voor een zootje bebaarde fanatici – die ze zelf ooit hebben opgeleid. Ondertussen hoeft er evenmin veel gezegd te worden over de moordende humanitaire wurggreep die de VS en de EU opleggen aan de Afghaanse bevolking. De VN verwacht een van de grootste hongersnoden ooit. Wraak voor vernedering…

Een reden voor de enthousiaste promotie van de spanningen rond Oekraïne is het wegleiden van de aandacht van het beschamende debacle in Afghanistan.

Het is uiteindelijk de aard van het beestje. Elke organisatie, zeker een militaire organisatie, zal nooit beslissen dat ze overbodig is. Het bestaan van de NAVO noodzaakt permanente oorlogsdreigingen.
Titels als ‘De wereld ziet de VS als het grootste gevaar voor de wereldvrede’ of ‘De NAVO is de grootste terroristische organisatie op aarde’ zullen niet zo snel opduiken. Het is nochtans de heersende opinie in de rest van de wereld, buiten de EU en de VS. Dat zou voor een Westers publiek een hele uitleg vergen. Waar komt dat vandaan? Hoe haalt iemand het in zijn hoofd om zo te denken? Veel gemakkelijker is om te zeggen dat de stoute Russen komen. Dat behoeft geen omstandige uitleg. Het schrijft zichzelf.

Om te beginnen moet je voor dit andere verhaal uitleggen dat wat in de mainstream media als ‘wereldopinie’ wordt aangeprezen in werkelijkheid slechts ‘de heersende opinie in de EU, de VS, Canada en Australië’ blijkt te zijn.

Wie dat andere verhaal verdedigt moet evidenties doorbreken en is genoodzaakt om lange artikels als dit hier te schrijven, die nog niet eens de helft van het tegenverhaal brengen. Eerlijke berichtgeving zou standpunten als in dit artikel een plaats geven naast pro-NAVO-berichten. Zo kunnen burgers zich zelf een idee vormen van wat er gaande is en wat ze willen geloven. De huidige berichtgeving heeft daarentegen een ander doel. De bevolking moet overtuigd worden van één versie.

Jemen, Kazachstan, Assange

Verwonderlijk is dit alles niet. Dit zijn dezelfde media die moord en brand schreeuwen over politieke dissidenten in Rusland maar als vermoord zwijgen over wat Julian Assange te wachten staat in de VS, voor zijn ‘misdaad’ van het uitbrengen van onze eigen oorlogsmisdaden. Ondertussen zwaaien ze de lof van oorlogsmisdadigers Tony Blair, George W. Bush en Henry Kissinger.

Dit zijn dezelfde media die “het grootste humanitaire drama van de 21ste eeuw”, dixit de VN, laten passeren: de oorlog van Saoedi-Arabië tegen Jemen, een oorlog met Britse en Franse clusterbommen, die alleen mogelijk is omdat Groot-Brittannië de Saoedische piloten opleidt en monitort tijdens hun aanvallen. Zonder permanente Britse logistieke steun kan Saoedi-Arabië deze oorlog amper enkele weken volhouden.

Dit zijn ook dezelfde media die recent verzwegen dat de oproerpolitie van Kazachstan door Britse 'crowd control'-experten werd opgeleid en dat de Britse regering heeft laten weten dat de politiesamenwerking met het land gewoon wordt verdergezet na de bloedige onderdrukking van de opstand daar.

Dit zijn tenslotte ook dezelfde media die met een historisch ongeziene moddercampagne tegen de Britse politicus Jeremy Corbyn de kans op verandering hebben gedwarsboomd. Topjournalisten van de BBC en de krant ‘The Guardian’ lieten elke schijn van onpartijdigheid varen om dat gevaar af te kunnen wenden – en kregen ruime navolging van journalisten hier, die in beate bewondering zowat alles reproduceren wat door deze Britse media wordt verkondigd.

‘Ook’…

Critici van deze analyse mogen stellen dat DeWereldMorgen toch ook een kant kiest. Het centrale woord is hier ‘ook’. Maar DeWereldMorgen stelt dat beide kanten moeten gehoord worden en doet dat zelf niet in deze analyse. Fair enough. Waarom zou de NAVO-versie hier een plaats moeten krijgen? Dat andere verhaal komt overweldigend aan bod in de mainstream. Deze nieuwssite werd net opgericht uit onvrede met de eenzijdigheid van de grote media. Dat andere verhaal brengen is zijn hoofddoelstelling.

Daar is DeWereldMorgen open en transparant over: objectief over de feiten, duidelijk in de ideologische interpretatie van die feiten. Onze lezers hebben naast deze versie ruime toegang tot die andere versie. Ze kunnen zelf wel oordelen wat ze er van willen geloven.

In een eerlijke wereld zouden de grote media uitkomen voor hun ideologische lijn. Dat kunnen ze echter niet doen. Het is immers essentieel voor hun imago om zich als objectieve, neutrale informatieverstrekkers te verkopen (en ‘verkopen’ is het operatieve werkwoord).

De twee hier aangehaalde artikels zijn slechts een staalkaart van een veel groter probleem. Het is ook geen kwestie van de betrokken auteurs. Zij geloven zonder de minste twijfel in alles wat ze in hun artikels hebben neergeschreven. Het is een systemisch probleem.
Dit is geen journalistiek, dit is oorlogspropaganda. Deze propaganda is gevaarlijk. Ze vergroot de kansen op een echte oorlog.

Dit artikel verscheen eerder op DeWereldMorgen.be