De nieuwe SIPRI-cijfers over de wereldwijde wapentransfers weerspiegelen duidelijk de herbewapening die plaatsvindt onder de Europese staten. Het is een trend die zich de komende jaren alleen maar zal voortzetten aangestuwd door de algemene, irrationele angspsychose voor een oorlog met Rusland die momenteel wordt gevoed door politici en reguliere media. Daarnaast blijft de dominantie van de Verenigde Staten in de wereldwijde wapenexport groeien, terwijl de Russische wapenexport daalt.
In de periode 2020-2024 groeide Oekraïne uit tot ‘s werelds grootste importeur van grote wapens. Het land importeerde bijna 100 keer zoveel als tijdens de periode 2015-2019. De totale Europese wapeninvoer groeide tussen deze twee periodes met 155% – een reactie op de Russische invasie in Oekraïne en de onzekerheid over het toekomstig buitenlands beleid van de Verenigde Staten. Volgens nieuwe gegevens over de internationale wapentransfers die vandaag werden gepubliceerd door het 'Stockholm International Peace Research Institute' (SIPRI) heeft de VS zijn aandeel in de wereldwijde wapenexport verder vergroot tot 43%, terwijl de Russische export met 64% is gedaald,
Het totale volume van de wereldwijde wapenhandel bleef ongeveer op hetzelfde niveau als in de periodes 2015-2019 en 2010-2014 (maar 18% hoger dan in de periode 2005-2009), omdat de stijgende invoer in Europa en Noord- en Zuid-Amerika werd gecompenseerd door dalingen in andere regio's. In de top 10 van grootste wapenexporterende landen vinden we in 2020-2024 dezelfde namen als in 2015-2019, alleen verschoven er een paar van plaats. Rusland (goed voor 7,8% van de wereldwijde wapenexport) zakte van de tweede naar de derde plaats, achter Frankrijk (9,6%). Italië (4,8%) sprong dan weer van de 10e naar de 6e plaats. In 2020-2024 waren de vijf grootste wapenimporteurs ter wereld Oekraïne, India, Qatar, Saudi-Arabië en Pakistan.
Ten minste 35 landen stuurden wapens naar Oekraïne na de militaire invasie door Rusland in februari 2022, en er zitten nog aanzienlijke leveringen in de pijplijn. Oekraïne ontving in 2020-2024 8,8 procent van de wereldwijde wapenimport. De meeste van de leveringen van grote wapens aan Oekraïne kwamen uit de VS (45%), gevolgd door Duitsland (12%) en Polen (11%). Hoewel heel wat Europese staten hun wapeninvoer in 2020-2024 aanzienlijk hebben verhoogd, was Oekraïne de enige Europese staat in de top 10 van importeurs in deze periode. Sommige grote wapenimporteurs, waaronder Saoedi-Arabië, India en China, zagen hun importvolumes om verschillende redenen sterk dalen in 2020-2024, ondanks de hoge dreigingsperceptie in hun respectievelijke regio's.
Europese NAVO-leden worden afhankelijker van wapens uit de VS
De wapeninvoer door de Europese NAVO-leden is tussen 2015-2019 en 2020-2024 meer dan verdubbeld (een stijging van 105%). 64% van deze wapens werd geleverd door de VS, een aanzienlijk groter aandeel dan in 2015-2019 (52%). De andere belangrijkste wapenleveranciers aan de Europese NAVO-staten waren Frankrijk en Zuid-Korea (elk goed voor 6,5%), Duitsland (4,7%) en Israël (3,9%).
Nu Europa zich volledig aan het overgeven is aan een collectieve angstpsychose over de gepercipieerde oorlogsplannen van Rusland in Europa, en de trans-Atlantische betrekkingen onder druk staan door het onvoorspelbare presidentschap van Trump, hebben de Europese NAVO-staten stappen ondernomen om hun afhankelijkheid qua wapenimport te verminderen en de eigen wapenindustrie te versterken. Maar de trans-Atlantische relaties wat wapenleveringen betreft hebben diepe wortels. De import uit de VS is gestegen in 2020-2024 en de Europese NAVO-staten hebben nog bijna 500 gevechtsvliegtuigen en heel wat ander militair materieel in bestelling bij de VS.
VS vergroot mondiaal aandeel wapenexport, terwijl Russische export daalt
De wapenexport van de VS steeg tussen 2015-2019 en 2020-2024 met 21% en het aandeel van de VS in de wereldwijde wapenexport steeg van 35% naar 43%. In 2020-2024 leverde de VS grote wapensystemen aan 107 staten. Het grootste deel van de totale VS-wapenexport in de periode 2020-2024 ging voor het eerst in twee decennia naar Europa (35%), in plaats van naar het Midden-Oosten (33%). Desondanks was Saoedi-Arabië als land de belangrijkste ontvanger van VS-wapens (goed voor 12% van de VS-wapenexport). De VS heeft een unieke positie als het gaat om wapenexport.
Met 43% is het aandeel van de VS in de wereldwijde wapenexport meer dan vier keer zo groot als de tweede grootste exporteur, Frankrijk. De VS blijft de leverancier bij uitstek voor geavanceerde langeafstandsaanvalscapaciteiten. Gevechtsvliegtuigen zijn het belangrijkste langeafstandswapen dat door staten wordt geïmporteerd, maar de interesse in langeafstandsaanvalsraketten over land neemt toe. In 2020-2024 leverde de VS 45% van de wereldwijde export van langeafstandslandaanvalsraketten over land aan zeven staten, terwijl 13 andere staten in blijde verwachting zijn van reeds bestelde leveringen.
In tegenstelling tot die van de VS is de wapenexport van Rusland tussen 2015-2019 en 2020-2024 sterk afgenomen (een daling van 64%). Deze daling begon al vóór de invasie van Oekraïne: in 2020 en 2021 waren de Russische exportvolumes veel kleiner dan in elk ander jaar in de voorgaande twee decennia.
“De oorlog in Oekraïne heeft de daling van de Russische wapenexport verder versneld, omdat er meer eigen wapens nodig zijn op het slagveld, handelssancties het moeilijker maken voor Rusland om zijn wapens te produceren en te verkopen, en de VS en zijn bondgenoten druk uitoefenen op staten om geen Russische wapens te kopen”, aldus Pieter Wezeman onderzoeker bij SIPRI. Twee van de belangrijkste wapenhandelsrelaties van Rusland waren echter al verzwakt vóór 2022: India geeft steeds meer de voorkeur aan andere leveranciers en China haalt alsmaar meer wapens uit zijn eigen ontluikende wapenindustrie.
Rusland leverde in 2020-2024 grote wapensystemen aan 33 staten. Twee derde van deze Russische wapenexport ging naar drie landen: India (38%), China (17%) en Kazachstan (11%).
Frankrijk was de op één na grootste wapenexporteur ter wereld in 2020-2024 en leverde wapens aan 65 landen. De Franse uitvoer van grote wapens naar andere Europese landen verdrievoudigde bijna tussen 2015-2019 en 2020-2024 (+187%). Dit was vooral te danken aan leveringen van gevechtsvliegtuigen aan Griekenland en Kroatië, en wapenleveringen aan Oekraïne na de invasie van 2022. Desondanks ontving India verreweg het grootste deel van de Franse wapenexport (28%) - bijna twee keer zoveel als het aandeel dat naar alle Europese ontvangers samen ging (15%). De tweede grootste ontvanger van wapens uit Frankrijk was Qatar (goed voor 9,7% van de Franse wapenexport).
China was met 5,9% van het mondiale totaal, de vierde grootste wapenexporteur in 2020-2024.
Azië en Oceanië blijven de grootste wapenimporterende regio
Het aandeel van de wereldwijde wapenoverdrachten naar staten in Azië en Oceanië zakte tussen 2015-2019 en 2020-2024 van 41% naar 33%. De daling van de wapenimport naar deze regio is grotendeels te wijten aan het feit dat de wapenimport door China met 64% daalde tussen deze periodes, omdat het land de import -voornamelijk uit Rusland- steeds meer verving door lokaal ontworpen en geproduceerde wapensystemen. De wapeninvoer van China zal waarschijnlijk blijven dalen naarmate de capaciteit van de binnenlandse wapenindustrie groeit.
Vier landen in Azië en Oceanië behoorden in 2020-2024 tot de 10 grootste wapenimporteurs ter wereld: India, Pakistan, Japan en Australië. China viel voor het eerst sinds 1990-1994 uit de top 10 van grootste wapenimporteurs. De belangrijkste leveranciers aan de regio in 2020-2024 waren de VS, die 37% van de regionale wapeninvoer voor zijn rekening nam, Rusland (17%) en China (14%).
India was 's werelds tweede grootste wapenimporteur. Tussen 2015-2019 en 2020-2024 daalde de wapeninvoer van het land wel met 9,3%. Het grootste deel van de Indiase wapeninvoer (36%) kwam uit Rusland, een aanzienlijk kleiner aandeel dan in 2015-2019 (55%) en 2010-2014 (72%). De wapeninvoer door Pakistan groeide tussen 2015-2019 en 2020-2024 met 61%. China werd nog dominanter als leverancier en was goed voor 81% van de Pakistaanse wapeninvoer in 2020-2024, tegenover 74% in 2015-2019. Met de scherpe daling van de wapeninvoer in China en de duidelijke afname van de invoer door Taiwan (-27%) en Zuid-Korea (-24%), is de wapeninvoer door Oost-Aziatische staten tussen 2015-2019 en 2020-2024 met 22% gekrompen.
Japan (+93%) was de enige Oost-Aziatische staat die zijn wapenimport zag toenemen. Terwijl de wapenimport naar Europa en het Midden-Oosten de aandacht van de media trekt, vormden Azië en Oceanië in 2020-2024 de grootste wapenimporterende regio ter wereld, zoals bijna altijd het geval is geweest sinds het begin van de jaren 1990. Dreigingspercepties over China liggen ten grondslag aan een groot deel van de wapenaankopen in de regio.
Wapeninvoer Midden-Oosten
Vier van de top 10 mondiale importeurs in 2020-2024 liggen in het Midden-Oosten: Qatar, Saoedi-Arabië, Egypte en Koeweit. Toch is de wapeninvoer door staten in het Midden-Oosten tussen 2015-2019 en 2020-2024 met 20% gedaald. Qatar, de grootste wapenimporteur in het Midden-Oosten, was 's ook werelds derde grootste wapenimporteur in 2020-2024 (tegenover de 10e plaats in 2015-2019). Tussen 2015-2019 en 2020-2024 daalde de wapeninvoer van Saoedi-Arabië met 41%.
Meer dan de helft van de wapenimport naar het Midden-Oosten kwam uit de VS (52%). Daarnaast kwam 13% uit Italië, 9,8% uit Frankrijk en 7,6% uit Duitsland. “Regionale conflicten en spanningen blijven de vraag naar wapenimport in het Midden-Oosten aanwakkeren”, zegt Zain Hussain, onderzoeker bi SIPRI. Gezien de omvang van de reeds bestelde, maar nog te leveren wapensystemen, zal het Midden-Oosten de volgende jaren een belangrijke wapenimporterende regio blijven.
Ondanks de aanhoudende oorlog in Gaza, bleef de wapenimport van Israël tussen 2015-2019 en 2020-2024 grotendeels stabiel. In 2020-2024 leverde de VS het grootste deel van de wapenimport van Israël (66%), gevolgd door Duitsland (33%) en Italië (1,0%). Israël was in 2020-2024 de 15e grootste wapenimporteur wereldwijd. Israël heeft aanzienlijke militaire hulp ontvangen van de VS na de door Hamas geleide aanval op 7 oktober 2023, maar gebruikte voornamelijk zijn voorraad eerder ontvangen grote wapens. Deze voorraad wordt aangevuld met voortdurende leveringen.
Onveiligheid en conflict zorgen voor grote toename van wapenimport naar West-Afrika
Wapenleveringen aan West-Afrika zijn de afgelopen 15 jaar sterk gestegen, omdat de veiligheidssituatie er is verslechterd. De gecombineerde wapenimport van West-Afrikaanse staten is tussen 2010-2014 en 2020-2024 bijna verdubbeld (+82%). Nigeria was in 2020-2024 verantwoordelijk voor verreweg het grootste aandeel (34%) van de wapenimport naar West-Afrika.
“De groei van de wapenimport naar West-Afrika is opvallend. Hoewel het totale importvolume relatief klein blijft, heeft het belangrijke geopolitieke implicaties”, aldus Katarina Djokic, onderzoeker bij SIPRI. “Staten als Burkina Faso, Mali en Senegal lijken hun import snel te verhogen. Wapenexporterende landen gebruiken de levering van wapens om hun invloed in dit deel van de wereld te vergroten, zowel opkomende wapenleveranciers -voornamelijk Turkije- als meer gevestigde spelers zoals China, Frankrijk, Rusland en de VS”.
Ondanks de stijgende trend in West-Afrika daalde de totale Afrikaanse wapenimport tussen 2015-2019 en 2020-2024 met 44%. Dit was voornamelijk te wijten aan grote dalingen in de import door Algerije (-73%) en Marokko (-26%). De wapenimport door staten in Sub-Sahara Afrika steeg met 4,2%.
Wapenimport naar de Amerika's stijgt
De wapenimport door staten van de Amerikaanse continenten steeg met 13%. De VS was de grootste importeur in de regio (goed voor 3,1% van de wereldwijde wapenimport en 50% van alle wapenimport door staten in de Amerika's). In Zuid-Amerika waren de belangrijkste leveranciers voor de periode 2020-2024 Frankrijk (goed voor 30% van de Zuid-Amerikaanse wapenimport), de VS (12%) en het VK (11%). De wapenimport van Brazilië steeg tussen 2015-2019 en 2020-2024 met 77% en was in 2020-2024 goed voor 49% van alle wapeninvoer naar Zuid-Amerika.